Ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού κατά τον Άντλερ

Ακρόαση άρθρου......

Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα που έχουμε να διαχειριστούμε στην κοινωνική ζωή είναι ο τρόπος ανατροφής των παιδιών. Η διαπαιδαγώγηση τους είναι μία προσπάθεια διαμόρφωσης και κατεύθυνσης της προσωπικότητά τους προς μία θετική εξελικτική πορεία. Συνήθως, η φύση της εκπαιδευτικής διαδικασίας χαρακτηρίζεται από την επιδίωξη της αρμονίας με τις ανάγκες της μετέπειτα ζωής του παιδιού ως ενήλικου ανθρώπου.

Σύμφωνα με τον Άντλερ, αυστριακό ψυχίατρο και θεμελιωτή της ατομικής ψυχολογίας, ο κύριος στόχος της εκπαιδευτικής διαδικασίας θα πρέπει να είναι η κοινωνική προσαρμογή. Εάν οι γονείς, και αργότερα το σχολείο, δεν βοηθήσουν τα παιδιά να προσαρμοστούν στα δεδομένα της κοινωνικής ζωής, εκείνα πρόκειται να παρουσιάσουν σοβαρές δυσκολίες όταν κληθούν να διαχειριστούν τους τρεις μεγάλους τομείς της ενήλικης ζωής: την κοινωνική επαφή, το επαγγελματικό περιβάλλον και την ερωτική συναναστροφή. 

Κοινωνική Προσαρμογή

Οι τρεις αυτές πτυχές της ζωής του ατόμου εξαρτώνται στο μεγαλύτερο βαθμό από την ικανότητα της κοινωνικής προσαρμογής. Η ανάπτυξη του κοινωνικού συναισθήματος καθορίζει τη συμπεριφορά του ατόμου απέναντι στους άλλους, τη συμπεριφορά του απέναντι στο σύνολο της ανθρωπότητας και στην εξελικτική της πορεία, την επαγγελματική επιτυχία, την ικανότητα να αντιλαμβάνεται τις ανάγκες του συνανθρώπου και του πελάτη όταν συναισθάνεται τον κόσμο από την προσωπική οπτική του γωνία, την ικανότητα να ξέχνα το εγώ του, να βγαίνει από την απομόνωση της μοναχικότητας του και να συμβιώνει αρμονικά με τον ερωτικό του σύντροφο.

Κατά συνέπεια, τα παιδιά θα πρέπει να γαλουχούνται με σκοπό να αναπτύξουν το κοινωνικό τους συναίσθημα, στοιχείο που θα τα βοηθήσει να ενταχθούν αργότερα ομαλά στο κοινωνικό πλαίσιο και να στραφούν στη χρήσιμη πλευρά της ζωής, να είναι δηλαδή παράγοντες ωφέλειας για τους συνανθρώπους και για την κοινωνία στην οποία ζουν και εργάζονται.

Ο ρόλος της οικογένειας στη διαπαιδαγώγηση

Στο οικογενειακό περιβάλλον υπάρχουν πολλά στοιχεία τα οποία επιδρούν αρνητικά στην ορθή ανατροφή των παιδιών κι αυτό συμβαίνει κυρίως εξαιτίας του στενού δεσμού που υπάρχει ανάμεσα στους γονείς και στα παιδιά. Σημαντική πρόοδος μπορεί να σημειωθεί μόνον εφόσον οι ίδιοι γονείς είναι κοινωνικά προσαρμοσμένοι και έχουν κατανοήσει σε βάθος ότι η εκπαιδευτική διαδικασία πρέπει να είναι προσανατολισμένη σε κοινωνικούς στόχους. Όταν οι γονείς κατέχουν τη γνώση αυτή είναι σε θέση να αναθρέψουν σωστά τα παιδιά τους και να τα προετοιμάσουν κατάλληλα για τον εγκλιματισμό τους στο σχολικό περιβάλλον και αργότερα στο κοινωνικό σύνολο.

Σχολείο και διαπαιδαγώγηση σύμφωνα με τον Alfred Adler

Το σχολείο μπορεί να επηρεάσει θετικά την όποια τάση του κάθε παιδιού για κοινωνική συμπεριφορά με μεγαλύτερη ευκολία από την οικογένεια επειδή έχει πιο άμεση σχέση με τις απαιτήσεις της κοινωνίας και δίνει δυσκολότερα πρόσβαση στην άσκηση κριτικής από την πλευρά των παιδιών.

Το σχολείο καθώς βρίσκεται αποστασιοποιημένο συναισθηματικά από το κάθε παιδί προσωπικά είναι σε θέση να λειτουργήσει περισσότερο αντικειμενικά, χωρίς να παραχαϊδεύει τα παιδιά και κρατώντας γενικά μια ουδέτερη στάση απέναντί τους. Το σχολείο λοιπόν, βρίσκεται ανάμεσα στην οικογένεια και την κοινωνία γιατί φαίνεται να αποτελεί ένα είδος μικρογραφίας της κοινωνίας όπου το παιδί δοκιμάζεται για το αν και κατά πόσο μπορεί να προσαρμοστεί αργότερα στην «πραγματική» κοινωνία και στα προβλήματά της. Στο σχολείο οι δυσκολίες ενσωματώνονται προγραμματισμένα στη ζωή του παιδιού και έτσι το παιδί συνηθίζει σιγά σιγά να επιλύει μόνο του τα προβλήματά του και να δοκιμάζεται συνεχώς σε νέες προοπτικές.

Η γνώση ότι ο τρόπος ζωής ενός παιδιού έχει διαμορφωθεί ήδη από τα πρώιμα χρόνια της ζωής του είναι καθοριστικής σημασίας για την εκπαιδευτική διαδικασία και μπορεί να λειτουργήσει ως συμβουλευτικός δείκτης για το ποια κατεύθυνση πρέπει να ακολουθήσει το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα. Το σχολικό περιβάλλον δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να κατακρίνει ή να τιμωρεί το παιδί, αλλά οφείλει να καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να κατανοήσει και να επιλύσει τα προβλήματα του παιδιού και να συμβάλλει στην ορθότερη διάπλαση, υποστήριξη και ανάπτυξη του κοινωνικού του συναισθήματος.

Θεωρία της ατομικής ψυχολογίας

Η ατομική ψυχολογία πρεσβεύει την άποψη ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να πραγματοποιήσει τα πάντα. Ακόμα και τα παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε μη ευνοϊκές περιστάσεις και δεν έχουν διαπαιδαγωγηθεί ικανοποιητικά ως προς την ανάπτυξη του κοινωνικού τους συναισθήματος, έχουν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν σημάδια βελτίωσης και προόδου εάν ο δάσκαλος που θα τα αναλάβει διαθέτει τις απαραίτητες μεθόδους και ικανότητες για να τα βοηθήσει να προσαρμοστούν στο ευρύτερο περιβάλλον του σχολείου και τις απαιτήσεις που αυτό υπαγορεύει.

Σύμφωνα με την αντλεριανή άποψη που θέλει τον κάθε άνθρωπο να είναι ικανός να επιτελέσει μία δουλειά που να έχει κάποιο όφελος τόσο για τον ίδιο όσο και για την κοινωνία, είναι χρέος του δασκάλου να αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες του κάθε παιδιού και τα σφάλματα που έχουν γίνει στη διαμόρφωση της κατευθυντήριας εικόνας του. Πάντα υπάρχουν σφάλματα, που συνήθως εμφανίζονται όταν το παιδί πηγαίνει στο σχολείο, τα οποία με την κατάλληλη παρέμβαση δύναται να διορθωθούν και έτσι το παιδί να βοηθηθεί ώστε να προχωρήσει μπροστά και να δώσει τον καλύτερο εαυτό που διαθέτει.

Βασικός ρόλος του σχολείου είναι να εμποδίσει το κάθε παιδί να υψώσει φράγματα γύρω από τον εαυτό του που θα το κρατήσουν μακριά από τα προβλήματα της ζωής και θα το οδηγούν συνεχώς στο φαύλο κύκλο της απόγνωσης και του φόβου της αποτυχίας. Για να μπορέσει όμως να ενεργοποιηθεί αυτή η κοινωνική λειτουργία του σχολείου, θα πρέπει οι δάσκαλοι να διαθέτουν εκείνες τις γνώσεις ψυχολογίας που θα τους βοηθήσουν να προσεγγίσουν το κάθε παιδί ξεχωριστά και να μπορέσουν να το στηρίξουν αποτελεσματικά ώστε να στραφεί στη χρήσιμη πλευρά της ζωής.


Πηγές άρθρου:

1. The Science of Living, Alfred Adler (1930)