Τι είναι η θεραπευτική παρουσία;

Ακρόαση άρθρου......

Η θεραπευτική παρουσία ορίζεται εν μέρει ως η διαδικασία πρόσκλησης ολόκληρου του εαυτού στη συνάντηση με έναν πελάτη, να είμαστε ολοκληρωτικά στη στιγμή σε πολλαπλά επίπεδα, σωματικά, συναισθηματικά, γνωστικά, πνευματικά και σχεσιακά.

Θεραπευτική παρουσία

Η παρουσία επίσης εμπεριέχει τη γείωση στον εαυτό μας, ενώ παράλληλα προσλαμβάνουμε με αποδοχή τη λεκτική και σωματική έκφραση της παροντικής εμπειρίας του πελάτη.

Ενώ αυτή η εσωτερική δεκτικότητα περιλαμβάνει την ανοικτότητά μας στον πολυδιάστατο εσωτερικό κόσμο του πελάτη, επίσης περιλαμβάνει ανοιχτότητα και επαφή με τη δική μας σωματική εμπειρία, ώστε να έχουμε πρόσβαση στη γνώση, στις επαγγελματικές δεξιότητες και στη σοφία που έχουμε ενσωματώσει.

Η πλήρης παρουσία τότε επιτρέπει μια συντονισμένη ανταποκρισιμότητα, που βασίζεται σε μια κιναισθητική και συναισθηματική αίσθηση της συγκινησιακής κατάστασης και εμπειρίας του άλλου.

Με τη θεραπευτική παρουσία, το βάθος του Είναι μας προσεγγίζει και αγγίζει το βάθος του Είναι του άλλου, ενώ παράλληλα είναι ανοιχτό στο να αγγιχτεί από τον άλλον.

Αποκτήστε το βιβλίο Προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία και συμβουλευτική που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση, μέσα από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του PSYCHOLOGY.GR

Μια σχεσιακή θεραπευτική παρουσία αναδύεται τότε όπου η συνάντηση των δύο ανθρώπων βρίσκεται στην υπηρεσία της θεραπείας του πελάτη, η οποία επιτρέπει μια ευθυγράμμιση με τη φυσική τάση προς την ανάπτυξη καθώς και με τη δραστηριοποίηση αυτής.

Η θεραπευτική παρουσία προκαλεί επίσης μια νευροφυσιολογική εμπειρία ασφάλειας στον πελάτη, η οποία μπορεί να εμβαθύνει τη θεραπευτική σχέση και να διευκολύνει τη θεραπεία του πελάτη.

Η θεραπευτική παρουσία μπορεί ακόμα να θεωρηθεί ένας τρόπος με τον οποίο παρακολουθούμε τη δική μας εμπειρία κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Μέσω μιας αυξημένης ευαισθησίας στις εμπειρίες των πελατών μας, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον εαυτό μας και τη συντονισμένη σωματική μας επίγνωση σαν εργαλεία κατανόησης και ανταπόκρισης στους πελάτες καθώς και για να αισθανθούμε πώς οι ανταποκρίσεις μας διευκολύνουν τη θεραπευτική διαδικασία των πελατών και τη θεραπευτική σχέση.

Ανταποκρινόμαστε από αυτόν τον βιωμένο χώρο συντονισμού στην παρούσα στιγμή με τον πελάτη.

Η θεραπευτική παρουσία επίσης επιτρέπει μια βέλτιστη και υγιή κατάσταση στις/στους θεραπεύτριες/τές. Η ύπαρξη και άσκηση της παρουσίας τους επιτρέπει να επεξεργάζονται, και να απελευθερώνουν, τα συναισθηματικά κατάλοιπα, που σχετίζονται με βιαθιά προσωποκεντρική σχεσιακή δουλειά, που στη συνέχεια έχει ως αποτέλεσμα λιγότερο άγχος, ανησυχία και επαγγελματική εξουθένωση.

Θεραπευτική παρουσία και οι σχεσιακές συνθήκες του Rogers

Η έρευνα υποδηλώνει ότι, ενώ υπάρχει μια σχέση μεταξύ πλευρών της θεραπευτικής παρουσίας και των σύμφωνα με τον Rogers προσφερόμενων από εμάς συνθηκών, της ενσυναίσθησης, της αυθεντικότητας και της άνευ όρων αποδοχής, η παρουσία αποτελεί μια διακριτή ποιότητα, που παρέχει το θεμέλιο γι' αυτές τις συνθήκες.

Προς το τέλος της ζωής του, ο Rogers άρχισε να διατυπώνει την υποκειμενική ποιότητα της θεραπευτικής παρουσίας όταν επισήμανε ότι:

«Τείνω να σκέφτομαι ότι στα γραπτά μου τόνισα πολύ τις τρεις βασικές συνθήκες (αυθεντικότητα, άνευ όρων αποδοχή και ενσυναισθητική κατανόηση). Ίσως υπάρχει κάτι στις παρυφές αυτών των συνθηκών που είναι στην πραγματικότητα το πιο σημαντικό στοιχείο της θεραπείας -όταν ο εαυτός μου είναι πολύ ξεκάθαρα φανερά παρών.»

Σύμφωνα με τον Rogers, το να είναι κανείς παρών είναι μια ενσάρκωση θεραπευτικών συνθηκών.

Μετά τον θάνατο του Rogers, οι προσωποκεντρικοί θεωρητικοί συνέχισαν να αναλύουν την παρουσία σαν μια πιθανή υποκείμενη συνθήκη των θεραπευτικών συνθηκών.

Αυτό που φαίνεται να προσθέτει η θεραπευτική παρουσία στην ενσυναίσθηση, την αυθεντικότητα και την άνευ όρων αποδοχή είναι η πρωταρχική αναγκαιότητα να είμαστε δεκτικά σαφείς και ανοιχτοί να υποδεχθούμε την ολότητα του πελάτη και τη δική μας εμπειρία.

Έτσι η παρουσία μας μπορεί να θεωρηθεί η συνθήκη δεκτικότητας που επιτρέπει στις προσφερόμενες από εμάς συνθήκες να αναδυθούν.

Παρουσία και ενσυναίσθηση

Η θεραπευτική παρουσία αντανακλά το να είναι κανείς γειωμένος και να έχει μέσα του χώρο, ενώ παράλληλα είναι απορροφημένος, ανοιχτός και δεκτικός στον άλλον. Αυτή η γειωμένη, δεκτική και μη επικριτική ανοιχτότητα στην εμπειρία του πελάτη μας επιτρέπει να βρισκόμαστε σε μια βέλτιστη θέση ενσυναισθητικού συντονισμού και κατανόησης της εμπειρίας του πελάτη, όπως εκφράζεται στο παρόν.

Οι θεραπεύτριες/τές μπορούν να είναι παρούσες/όντες χωρίς να είναι ενσυναισθητικές/οί. Μάλιστα, η θεραπευτική παρουσία είναι το πρώτο βήμα προς την ενσυναίσθηση και είναι απαραίτητη για να αναδυθεί η ενσυναίσθηση.

Για να κατανοήσουμε και να ανταποκριθούμε ενσυναισθητικά σε όλα όσα βιώνει ο πελάτης, χρειάζεται να βρισκόμαστε κατ' αρχάς σε μια ανοιχτή και δεκτική στάση.

Άρα, μπορούμε να είμαστε παρόντες χωρίς να είμαστε ενσυναισθητικοί, μπορούμε να είμαστε παρόντες για να είμαστε ενσυναισθητικοί και μπορούμε να είμαστε παρόντες ενώ είμαστε ενσυναισθητικοί.

Όμως δεν μπορούμε να είμαστε ενσυναισθητικοί χωρίς να είμαστε παρόντες.

Η διαδικασία της ενσυναίσθησης λοιπόν ενισχύεται ιδανικά όταν είμαστε κατ' αρχάς γειωμένοι στο παρόν, στον εαυτό μας και με τον πελάτη, καθώς επίσης ανοιχτοί και προσβάσιμοι.

Κατανοούμε ότι για να είναι κανείς ενσυναισθητικός προς τους άλλους χρειάζεται αρχικά να μπορεί να είναι παρών με τον άλλον.

Όμως, αυτό που είναι σημαντικό να κατανοήσουμε είναι ότι για να είμαστε πλήρως παρόντες με έναν πελάτη, απαιτείται να έχουμε καλλιεργήσει αρχικά μια αίσθηση παρουσίας μέσα μας.

Απουσία - Μη παρουσία

Ένας τρόπος να κατανοήσουμε την παρουσία είναι να διερευνήσουμε τι σημαίνει να είναι κανείς απών ή αφηρημένος. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει φόρτο εργασίας πριν από τη συνεδρία, που αποτρέπει την ανάδυση της παρουσίας. Μερικά παραδείγματα μη παρουσίας απαριθμούνται παρακάτω.

Πριν από τη συνεδρία μπορεί να συμβαίνουν τα ακόλουθα:

• φόρτος εργασίας, συνεχόμενες συνεδρίες χωρίς παύση
• αγνόηση σωματικών αναγκών, όπως πείνα, δίψα και ανάγκες τουαλέτας
• πίεση να ελεγχθούν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και τα τηλεφωνήματα χωρίς στιγμή διακοπής
• άγχος ή μια αίσθηση κατακλυσμού από προσωπικά ανεπίλυτα ή τρέχοντα θέματα.

Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας μπορεί να συμβαίνει:

• διαρκής έλεγχος της ώρας
• μια προαποφασισμένη ιδέα τού τι χρειάζεται ο πελάτης ή τι είναι «σωστό» για αυτόν
• διατήρηση επί μακρόν μιας αντικειμενικής απόστασης από τον πελάτη
• υπερβολική εμπλοκή με τον πελάτη και απώλεια της αίσθησης εαυτού
• αυτοκριτική των αποκρίσεων ή παρανοήσεις
• ανία, νωθρότητα ή υπνηλία
• ενασχόληση με γεγονότα ή ανάγκες που αναδύθηκαν πριν ή μετά τη συνεδρία
• να μην ακούγονται όσα επικοινωνεί ο πελάτης (δηλαδή, να χάνονται λέξεις ή ολόκληρες προτάσεις, καθώς και να μην παρατηρούνται οι μη λεκτικές εκφράσεις).

Μετά τη συνεδρία μπορεί να συμβούν τα ακόλουθα:

• έλλειψη ζωτικότητας
• κούραση
• αυτοκριτική
• ανακούφιση που τελείωσε η συνεδρία
• ταραχή
• εσωτερική ένταση
• έλλειψη διαύγειας ή συγκέντρωσης.

Η πραγματική εμπειρία της θεραπευτικής παρουσίας

Η θεραπευτική παρουσία αρχίζει με προετοιμασία για την παρουσία, πριν από τη συνεδρία, φέρνοντας ολόκληρο το είναι στη στιγμή της συνάντησης με τον πελάτη. Αυτό περιλαμβάνει μια πρόθεση και δέσμευση για θεραπευτική παρουσία, με την ικανότητα να τεθούν σε παρένθεση προσδοκίες, θεωρίες και προϊδεασμοί, καθώς και την προσέγγιση της συνεδρίας με μια στάση ανοιχτότητας, αποδοχής, ενδιαφέροντος και μη επίκρισης.

Ένας τρόπος να προετοιμαστούν για την παρουσία είναι να την ασκούν στην καθημερινή ζωή με το να είναι οι θεραπευτές παρόντες με τους άλλους, με διαλογισμό και προσοχή στην προσωπική ανάπτυξη.

Όταν βιώνουμε τη θεραπευτική παρουσία, συμμετέχουμε σε μια στιγμή προς στιγμή διαδικασία, όπου ταλαντευόμαστε ή βιώνουμε συγχρόνως τη δεκτικότητά μας ως προς την εμπειρία του πελάτη, ακολουθώντας εσωτερικά τη δική μας συνεχή ροή της εμπειρίας και επεκτείνοντας την εσωτερική μας επίγνωση και παρουσία μέσω άμεσης επαφής με τον πελάτη.

Τελικά καθοδηγούμαστε από αυτό που είναι πιο άμεσο σε κάθε στιγμή με έναν τρόπο που είναι πιο άμεσο σε κάθε στιγμή με έναν τρόπο που είναι με και για τον πελάτη.

Λαμβάνουμε την ολότητα της εμπειρίας του πελάτη και χρησιμοποιούμε αυτή την εσωτερική εμπειρία για να κατανοήσουμε και να ανταποκριθούμε, διατηρώντας παράλληλα άμεση επαφή με τον πελάτη.

Η πραγματική εμπειρία της θεραπευτικής παρουσίας στη συνεδρία αρχίζει με τους θεραπευτές να νιώθουν γειωμένοι στον εαυτό τους. Από αυτή τη γειωμένη θέση βιώνουμε πλήρη εμβύθιση στη δεδομένη στιγμή με τον πελάτη μας, βιώνοντας παράλληλα μια αίσθηση εσωτερικής διεύρυνσης ή εσωτερικού χώρου.

Η γείωση, η εμβύθιση και η διεύρυνση συνοδεύονται από την πρόθεση να είμαστε παρόντες με και για τον άλλον, να εμπλεκόμαστε σε μια θεραπευτική διαδικασία στην υπηρεσία του πελάτη.

Βασικά σημεία που προκύπτουν από έρευνες για τη θεραπευτική παρουσία ως εκ τούτου είναι τα ακόλουθα:

• Η θεραπευτική παρουσία συσχετίζεται με τη θετική θεραπευτική συμμαχία
• Η αντίληψη των πελατών για την παρουσία των θεραπευτών τους είναι ουσιαστική για μια θετική διαδικασία και θεραπευτικό αποτέλεσμα.
• Η θεραπευτική παρουσία αποτελεί τη βάση των θεραπευτικών συνθηκών του Rogers γενικά και της ενσυναίσθησης ειδικότερα.

Πρακτικές για να καλλιεργήσετε και να διατηρήσετε τη θεραπευτική παρουσία

Ενώ η παρουσία είναι διαθέσιμη σε όλους μας, η δυνατότητα των θεραπευτών να έχουν πρόσβαση και να διατηρήσουν την παρουσία τους με έναν πελάτη εξαρτάται από την ικανότητα επίγνωσης του εαυτού τους και των άλλων, καθώς και από την ικανότητα σχεσιακής σύνδεσης.

Αυτό απαιτεί εσωτερική εκπαίδευση, συνεχιζόμενη πρακτική και μια δέσμευση σε συνεχή ανάπτυξη και εμπλοκή σε υγιείς σχέσεις.

Η παρουσία μπορεί να καλλιεργηθεί μέσω της ενίσχυσης των ποιοτήτων της παρουσίας (δηλαδή μέσω παύσης, δημιουργίας εσωτερικού ελεύθερου χώρου, γείωσης και αυτο-φροντίδας), καθώς και δουλεύοντας ή παραμερίζοντας τα εμπόδια (δηλαδή τον φόρτο εργασίας, τις τεχνολογικές απαιτήσεις, το άγχος, τα ανεπίλυτα θέματα και τους περισπασμούς), που μπορούν να παρέμβουν στην παρουσία.

Η ενσυνειδητότητα (mindfulness), που είναι ένας τρόπος ενίσχυσης της προσοχής και επίγνωσης της παρούσας στιγμής είναι επίσης ένας βοηθητικός τρόπος καλλιέργειας της θεραπευτικής παρουσίας.

Παύση

Εάν υπήρχε ένας μόνο τρόπος να καλλιεργήσουμε την παρουσία, αυτή θα ήταν η παύση. Το να αφιερώσουμε μια στιγμή για να κάνουμε παύση είναι ουσιώδες για να επιβραδύνουμε αρκετά, ώστε να παρατηρήσουμε τι βιώνουμε ή τι εμποδίζει την ικανότητά μας να είμαστε πλήρως εδώ με τον εαυτό μας ή με κάποιον άλλο.

Συχνές παύσεις κατά τη διάρκεια της μέρας, συνοδευόμενες από σκόπιμες και συνειδητές αναπνοές, μπορούν να μας βοηθήσουν να επιβραδύνουμε την υπερβολική εσωτερική δραστηριότητα και να δημιουργήσουμε μια βαθύτερη επίγνωση της εμπειρίας μας.

Ένας άλλος τρόπος να συμπεριλάβουμε την παύση, ώστε να ενισχύσουμε την επίγνωση και την παρουσία, είναι να ενσωματώσουμε μια καθημερινή «επιβραδυντική» πρακτική στη ζωή μας.

Αν πάρουμε μια οποιαδήποτε δραστηριότητα (όπως ένα σήμα στοπ ή όταν απλώνουμε το χέρι στο πόμολο για να ανοίξουμε την πόρτα), θα δημιουργήσει επίσης έναν εσωτερικό ελεύθερο χώρο, για να αρχίσει να αναδύεται η παρουσία.

Αναπνέοντας βαθιά στην παρούσα στιγμή

Ένας ακόμα τρόπος να προκαλέσουμε την παρουσία είναι να εμβαθύνουμε και να επιβραδύνουμε την αναπνοή. Παίρνοντας μακρύτερες και πιο αργές αναπνοές ηρεμούμε το νευρικό σύστημα ενεργοποιώντας το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα και έτσι προκαλούμε ένα υγιέστερο περιβάλλον στο σώμα ώστε να αναδυθεί η παρουσία.

Ένας τρόπος να αρχίσουμε αυτή τη διερεύνηση είναι να ξεκινήσουμε με τη δική μας εμπειρία και να διερευνήσουμε αν, συντονίζοντας και επιβραδύνοντας τον ρυθμό της αναπνοής μας, μπορούμε να βοηθήσουμε να προκληθεί μια πιο ήρεμη, με μεγαλύτερη εγρήγορση και συντονισμένη κατάσταση ύπαρξης στην τρέχουσα στιγμή.

Δοκιμάζουμε αυτή την άσκηση επίγνωσης της αναπνοής σε μια χαλαρή, αλλά όρθια θέση:

• Πρώτα πάρτε μερικές αναπνοές, μετρώντας μέχρι το τρία στην εισπνοή και μέχρι το τέσσερα στην εκπνοή.
• Τώρα επιμηκύνετε τον χρόνο εισπνοής και εκπνοής, για παράδειγμα εισπνέοντας για 5 δευτερόλεπτα, κάνοντας μικρή παύση και εκπνέοντας για λίγο περισσότερο απ' ό,τι κατά την εισπνοή (δηλαδή, ίσως για 8 δευτερόλεπτα).
• Επιτρέψτε στον εαυτό σας να οραματιστεί την αναπνοή σας να γίνεται βαθύτερη, πιο αργή και πιο χαλαρή, και συνεχίστε αυτή την άσκηση για 5 λεπτά.
• Ανοίξτε τα μάτια σας και συνειδητοποιήστε πώς νιώθετε αυτή τη στιγμή.

Δημιουργία ελεύθερου εσωτερικού χώρου

Η δημιουργία ελεύθερου εσωτερικού χώρου εμπεριέχει το να βάλουμε στην άκρη τις ανάγκες, τις ανησυχίες, τα θέματα και τους στόχους μας για να είμαστε ανοιχτοί και προασβάσιμοι στον πελάτη και στο βάθος της εμπειρίας του, χωρίς υποθέσεις και προϋποθέσεις.

Είναι μια συνειδητή και σκόπιμη πρακτική, που είναι βοηθητική πριν αρχίσουμε τη μέρα, για λίγα λεπτά πριν από κάθε συνεδρία ή ίσως έπειτα από μια πολύ δύσκολη συνεδρία:

• Καθίστε ή ξαπλώστε σε μια άνετη θέση με τα μάτια χαλαρά ή κλειστά.
• Παρατηρήστε τον ρυθμό της εισπνοής και της εκπνοής σας.
• Ξεκινήστε ρωτώντας τον εαυτό σας: «Τι με εμποδίζει να νιώσω πλήρως παρούσα/ παρών και άνετα μέσα μου τώρα;» και περιμένετε να δείτε τι θέματα αναδύονται. Περάστε λίγο χρόνο με κάθε θέμα που ενδεχομένως προκύψει μέχρι να εστιαστείτε διαισθητικά σε ένα συγκεκριμένο θέμα.
• Εστιάστε την επίγνωσή σας στον τρόπο που φέρετε αυτό το θέμα στο σώμα σας. Παρατηρήστε τις σωματικές αισθήσεις που συνδέονται με το θέμα και απλώς ονομάστε τες (σφίξιμο στο σαγόνι, πεταλούδες στο στομάχι, ένας κόμπος στο στομάχι ή στο στήθος κ.λπ.).
• Ρωτήστε τον εαυτό σας για τη διαισθητική ή τη βιωμένη αίσθηση του όλου θέματος. Βρείτε λέξεις -όπως φοβισμένη, τρομαγμένη, μπερδεμένη, ματαιωμένη- ή μια εικόνα για το συναίσθημα ή την αίσθηση του όλου θέματος.
• Τώρα οραματιστείτε ότι βάζετε αυτό το θέμα σε ένα κουτί ή σε ένα ράφι αφήνοντας και όλη την αίσθηση του θέματος στην άκρη (ή μπορείτε να χρησιμοποιήσετε άλλες εικόνες, όπως το να αφήνετε το θέμα να το παρασύρει ένα ποτάμι).
• Συνεχίστε αυτή τη διαδικασία μέχρι όλα τα θέματα να έχουν ονομαστεί, αναγνωριστεί, βιωθεί και προσωρινά τοποθετηθεί στην άκρη.
• Αφού περάσετε λίγα λεπτά παρατηρώντας και παραμερίζοντας εμπόδια για την παρουσία, ελέξτε μέσα σας να δείτε αν υπάρχει στο φόντο μια αίσθηση παρουσίας, ή ένας ελεύθερος χώρος μέσα σας.
• Παρατηρήστε πώς το αισθάνεστε αυτό και χαλαρώστε για λίγο με αυτή την αίσθηση παρουσίας.

Εστίαση στο κέντρο μας και γείωση

Η δημιουργία μιας αίσθησης εστίασης στο κέντρο μας βοηθά την πρόσβαση σε μια σταθερότητα μέσα μας, ενώ μας ανοίγει στην ολότητα της οδύνης του άλλου. Το να είμαστε στο κέντρο μας, όπως και γειώμενοι, είναι ποιότητες που βιώνονται σωματικά.

Το να βρίσκουμε μια αίσθηση κέντρου και γείωσης μπορεί να μας βοηθήσει να διατηρήσουμε αυτοκυριαρχία στη δυνητική δυσφορία που προκαλεί η πλήρης ανοιχτότητα στον συναισθηματικό πόνο και στην εμπειρία του πελάτη.

Οι ακόλουθες ασκήσεις μπορούν να βοθήσουν να στηρίξουμε την εμπειρία της γείωσης και εστίασης στο κέντρο μας.

• Σε όρθια θέση, σταθείτε με πόδια παράλληλα μεταξύ τους, σταθερά στο έδαφος.
• Κλείστε απαλά τα μάτια σας και αναπνεύστε ακριβώς στο κέντρο του σώματός σας.
• Μεταφέρετε την επίγνωσή σας στα πόδια σας, αισθανόμενη το σημείο επαφής, εκεί όπου τα πόδια σας ακουμπούν στο έδαφος.
• Λικνίστε τα πόδια σας ήπια μπρος πίσω και δεξιά αριστερά, για να εδραιώσετε ένα γειώμενο και ευθυγραμμισμένο με το κέντρο σας μέρος να αφεθείτε.
• Τώρα κρατήστε όρθια και ευθυγραμμισμένη τη σπονδυλική σας στήλη και φανταστείτε ένα κομμάτι σκοινί από την κορυφή του κεφαλιού σας να τραβιέται προς τα πάνω. Νιώστε τα πόδια σας σταθερά τοποθετημένα στο έδαφος και το κεφάλι σας ψηλά και ευθυγραμμισμένο με το υπόλοιπο σώμα.
• Τώρα φέρτε την προσοχή σας στο κέντρο βάρους σας, π.χ. στο κέντρο της πυέλου. Μείνετε χαλαρά σε αυτό το κέντρο για λίγα λεπτά, αναπνέοντας μέσα στο, και από το, κέντρο του σώματός σας.

Συμπερασματικά, η θεραπευτική παρουσία είναι ένας τρόπος ύπαρξης που αντανακλά την πλήρη εμπλοκή της/του θεραπεύτριας/τή στη συνάντησή της/του με τους πελάτες κάθε στιγμή.

Αυτό το επίπεδο ύπαρξης με τον άλλον επιτρέπει στους πελάτες να ανοιχτούν και να διερευνήσουν επώδυνα θέματα στη ζωή τους μέσα σε μια ασφαλή και υποστηρικτική σχεσιακή σύνδεση. Η θεραπευτική παρουσία είναι ουσιώδης για την ανάπτυξη μιας εξαιρετικά συντονισμένης και αμοιβαίας σχεσιακής σύνδεσης, που μπορεί να οδηγήσει σε αποτελεσματική θεραπεία.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία και συμβουλευτική που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.