Η ενσυναίσθηση στη θεραπευτική σχέση

Ακρόαση άρθρου......

Πόσο εύκολο είναι να αποδέχεται ένας θεραπευτής άνευ όρων ένα θεραπευόμενο; Πόση σχέση έχει η αποδοχή με την ενσυναίσθηση; Αν θέλαμε να ορίσουμε την ενσυναίσθηση θα λέγαμε ότι είναι ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρινόμαστε στα συναισθήματα του άλλου, στις αντιδράσεις του και στις επιλογές του και είναι μια συνεχής διαδικασία που μεταβάλλεται μέσα στο χρόνο (τα επίπεδα της ενσυναίσθησης μας αλλάζουν σε διαφορετικές φάσεις της ζωής μας και εξαρτώνται από την ψυχολογική μας κατάσταση) και από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Άνευ όρων αποδοχή

Η αποδοχή από την άλλη μεριά τείνει να ταυτίζεται με την θετική αξιολόγηση των γύρω μας, συνηθίζουμε να αξιολογούμε οι ίδιοι τον εαυτό μας σύμφωνα με τη γνώμη των άλλων και αξιολογούμε τους άλλους σύμφωνα με κοινωνικά στερεότυπα και αποδεκτούς κοινωνικούς ρόλους. Η αποδοχή όμως σύμφωνα με τον Carl Rogers έρχεται όταν αποδεχτούμε τον εαυτό μας γι αυτό που είμαστε, τότε μόνο μπορούμε να αλλάξουμε. Τότε μπορούν να αλλαξουν κι οι θεραπευόμενοι, όταν αποδεχτούν τον εαυτό τους γι αυτό ακριβώς που είναι.

Αυτό σημαινει όμως ότι πρέπει να τους έχουμε αποδεχτεί και εμείς σαν θεραπευτές γι αυτό που είναι?

Δύσκολο να γίνει, γιατί οι θεραπευτές είναι άνθρωποι με δικά τους τραύματα, πληγές, προκαταλήψεις, απόψεις. Όση δουλειά και αν έχουν κάνει με τον εαυτό τους μέσω της ψυχοθεραπείας παραμένουν άνθρωποι. Εκεί έρχεται η ενσυναίσθηση για να μας βοηθήσει να αποδεχτούμε τον κάθε άνθρωπο. Όλοι μας μπορούμε να νιώσουμε πότε κάποιος δεν μας αποδέχεται, μας κρίνει ή δεν μας ακούει ειλικρινά. Γι αυτό λοιπόν πρέπει ως θεραπευτές να φέρουμε στη θεραπευτική σχέση την ενσυναίσθηση ως εργαλείο, αυτή θα μας βοηθήσει να αφήσουμε πίσω την αποθηκευμένη γνώση μας, τις κλινικές διαγνώσεις, τις προκαταλήψεις μας και να ακούσουμε το θεραπευόμενο με ειλικρινό και γνήσιο ενδιαφέρον.

Τι συμβαίνει όμως όταν έχουμε απεναντί μας έναν θύτη? Ειλικρινά, πηγαία και γνήσια μπορούμε να δείξουμε ενσυναίσθηση απέναντι στο θύμα.

Γιατί όμως μπορούμε να κατανοήσουμε ευκολότερα και να νιώσουμε ενσυναίσθηση απέναντι σε ένα θύμα παρά σε έναν θύτη?

Θα αναφέρω ως παράδειγμα τη περίπτωση του bullying, ένα παιδί χτυπάει, κοροιδεύει ένα άλλο. Αυτόματα νιώθουμε την ανάγκη να προστατέψουμε, να αγκαλιάσουμε, να παρηγορήσουμε το παιδί που έχει υποστεί το bullying το οποίο είναι πολύ θεμιτό, ενώ για το άλλο παιδί νιώθουμε απέχθεια, θυμό και σπεύδουμε να το κατηγορήσουμε για τη συμπεριφορά του. Ας σταθούμε ένα βήμα πίσω, ας αναλογιστούμε πώς ένα μικρό παιδί φτάνει σε τόσο ακραίες συμπεριφόρες, για ποιο λόγο αντλεί ευχαρίστηση βασανίζοντας και μειώνοντας κάποιον άλλο.

Ποια είναι τα δικά του συναίσθηματα?

Συνήθως είναι οργή, φόβος, ταπείνωση, θλίψη, απόρριψη ή εγκατάλειψη. Αδυνατεί να τα διαχειριστεί και τα προβάλλει σε άλλους για τα εκτονώσει. Αυτά τα συναισθήματα ίσως εχουν προέλθει από δυσλειτουργικές οικογένειες, κοινωνικές ή προσωπικές σχέσεις. Αυτό το παιδί μεγαλώνοντας θα συνεχίσει το ίδιο μοτίβο συμπεριφοράς γιατί δεν θα έχει καταφέρει να επιλύσει τραύματα από τις δύσκολες καταστάσεις που έζησε ως παιδί. Θα συνεχίσει να είναι ένας θύτης που ψάχνει θύματα. Αυτή η αλυσίδα μπορεί να σπάσει αν δείξουμε το ίδιο ενδιαφέρον και την ίδια ενσυναίσθηση που θα δείχναμε στο θύμα, δηλαδή στο παιδί που έχει υποστεί το bullying.

Αν δούμε πίσω από την επιθετικότητα και την αρνητική συμπεριφορά θα ανακαλύψουμε ένα φοβισμένο, πληγωμένο παιδί που ζητά τη προσοχή και τη φροντίδα μας, ένα παιδί που δεν έχει μάθει να εκφράζει και να διαχειρίζεται με το σωστό τρόπο τα συναισθήματά του.

Ας κοιτάξουμε μια δυσκολότερη περίπτωση θύτη… αυτή του δολοφόνου. Αν κληθούμε να διαχειριστούμε ως θεραπευτές μια τέτοια περίπτωση πόση ενσυναίσθηση μπορούμε να αναπτύξουμε απέναντι σε ένα άνθρωπο που έχει αφαιρέσει μια ζωή? Ίσως χρειάζεται να εξετάσουμε τους λόγους, την αιτία ή το κίνητρο που τον οδήγησαν σε μια τέτοια πράξη, ίσως χρειαστεί να γυρίσουμε πίσω στη παιδική του ηλικία για να καταλάβουμε πως οικοδομήθηκε μια τέτοια προσωπικότητα ικανή να αφαιρέσει μια ζωή.

Υπάρχει στενή και αλληλένδετη σχέση ανάμεσα στη δύσκολη και τραυματική παιδική ηλικία και στην ανάπτυξη της εγκληματικής συμπεριφοράς στην ενήλικη ζωή.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι όλα τα παιδιά που έζησαν δύσκολα παιδικά χρόνια θα εξελιχθούν σε δολοφόνους. Αρκούν όμως αυτά τα κριτήρια για να οδηγήσουν ένα θεραπευτή στην αποδοχή της προσωπικότητας του ασθενούς? Δεν γνωρίζω πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να δείξεις ενσυναίσθηση και κατανόηση απέναντι σε έναν δολοφόνο.

Ίσως όμως αν αφαιρέσουμε για λίγο τη ταμπέλα του δολοφόνου και αν ακούσουμε την ιστορία του μέσα από την δική του οπτική καταλάβουμε πως πήρε αυτό το μονοπάτι που οδηγεί στη μετατροπή ενός ανθρώπου σε τέρας και αν με τη βοήθεια της ενσυναίσθησης και τη καλλιέργειά της από μικρή ηλικία όπως και την αφαίρεση ταμπέλων από τα παιδιά που παρουσιάζουν δυσλειτουργικές συμπεριφορές μπορούμε να αποφύγουμε αυτό το μονοπάτι.