Σχολικός Εκφοβισμός (Bullying)- Ένα φαινόμενο των καιρών μας Ορισμοί και βασικοί αιτιολογικοί παράγοντες (Μέρος Α)

Ακρόαση άρθρου......

Ο σχολικός εκφοβισμός, ή η σχολική επιθετικότητα (bullying) αποτελεί ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στο περιβάλλον του σχολείου με πολυπαραγοντική αιτιολογία η οποία σχετίζεται άμεσα με τις επιπτώσεις που προκαλούνται σε προσωπικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο (Espelage & Horne, 2008 forareview).

O ορισμός του σχολικού εκφοβισμού ενώ αρχικά χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει την επιθετική συμπεριφορά μεταξύ των μαθητών, συσχετίστηκε και με τις μορφές βίας και παραβατικότητας στο σχολείο. Φυσικά και η τελευταία συσχέτιση είναι αβάσιμη, αφού ένας μαθητής ο οποίος εκδηλώνει μία επιθετική συμπεριφορά δεν σημαίνει ότι θα ασκήσει βία και παραβατική συμπεριφορά.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), ορίζει ως εκφοβισμό την επαναλαμβανόμενη και εσκεμμένη χρήση σωματικής, λεκτικής και ψυχολογικής βίας και απειλών με στόχο την πρόκληση σωματικού ή ψυχολογικού τραυματισμού.

Τα βασικά χαρακτηριστικά μιας επιθετικής συμπεριφοράς είναι τα ακόλουθα:

1. Το άτομο που εκφοβίζει έχει ως απώτερο στόχο την πρόκληση βλάβης (σωματικής ή ψυχικής).
2. Εκφοβισμός ορίζεται ως μία επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά.
3. Το άτομο που εκφοβίζεται δεν προκαλεί για κανένα λόγο αυτή την συμπεριφορά (λεκτική, σωματική, ψυχολογική).
4. Η συμπεριφορά εκφοβισμού συνήθως συναντάται σε άτομα ομοειδών κοινωνικών ομάδων.
5. Το άτομο που εκφοβίζει υπερτερεί σωματικά ή ακόμα και ως χαρακτήρας έναντι του ατόμου που εκφοβίζεται.

Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι ο εκφοβισμός διαφέρει από το απλό πείραγμα στο σημείο της επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς και της πρόκλησης βλάβης.

Ο εκφοβισμός λοιπόν ως πράξη βίας, εκδηλώνεται με τους παρακάτω τρόπους:

1. Σωματική βία (σπρώξιμο, δάγκωμα, χτύπημα, κλπ).
2. Κοινωνικός αποκλεισμός του μαθητή από τις σχολικές και κοινωνικές του δραστηριότητες.
3. Λεκτική βία (απειλές, εκβιασμοί, κατηγορίες, βρισιές).
4. Φυλετική και Θρησκευτική διάκριση, καθώς και διάκριση σε σχέση με την σεξουαλική ταυτότητα ή ακόμα και την οποιαδήποτε σωματική αναπηρία.
5. Σεξουαλική παρενόχληση.
6. Αρπαγή και καταστροφή υλικών αγαθών
7. Διάδοση φημών με ψευδές περιεχόμενο.
8. Διαδικτυακός εκφοβισμός (μέσω του διαδικτύου-κοινωνικά δίκτυα)-cyberbullying.

Με βάση την πρόσφατη βιβλιογραφία, οι παράγοντες κινδύνου που ευθύνονται για την εμφάνιση επιθετικών συμπεριφορών είναι ένας συνδυασμός προσωπικών/ατομικών (εξατομικευμένων) χαρακτηριστικών και συναφών «περιβαλλοντικών» χαρακτηριστικών, τα οποία εντοπίζονται στο κοινωνικό, σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον (οικογένεια, ανάπτυξη κοινωνικοποίησης στο σχολικό περιβάλλον, σχέσεις και ανάπτυξη επικοινωνίας με συμμαθητές.

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία και διαμορφώνονται κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του ατόμου και με τον τρόπο που διαχειρίζεται τους εσωτερικούς μηχανισμούς για την αντιμετώπιση προβλημάτων που προκύπτουν (μειωμένη ενσυναίσθηση, μειωμένος έλεγχος των παρορμήσεων, στάσεις και πεποιθήσεις οι οποίες συνδέονται με την επιθετική συμπεριφορά). Οι διαπροσωπικοί παράγοντες περιλαμβάνουν την έλλειψη της διεκδικητικότητας κατά κύριο λόγο καθώς και την μειωμένη κοινωνική αποδοχή και την ένταξη σε κοινωνικές ομάδες.

Άλλα χαρακτηριστικά τα οποία επηρεάζουν την εμφάνιση συμπεριφορών εκφοβισμού είναι τα ακόλουθα:

1. Το φύλο (τα αγόρια βρίσκονται σε υψηλότερα ποσοστά σε σχέση με τα κορίτσια).
2. Γονίδια (γονίδια, κληρονομικότητα)
3. Αναπτυξιακό στάδιο
4. Εκπαιδευτική Βαθμίδα
5. Εθνικότητα
6. Θρησκεία
7. ΜΜΕ
8. Χρήση Νέων Τεχνολογιών και διαδικτύου

Τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν:

1. Οικογενειακό περιβάλλον.
2. Σχολικό-εκπαιδευτικό περιβάλλον.
3. Κοινωνικό περιβάλλον και οικονομικό πλαίσιο.

Οι συμπεριφορές σχολικού εκφοβισμού λοιπόν πηγάζουν από ένα πολυπαραγοντικό αιτιολογικό πλαίσιο, μέσα από το οποίο χτίζονται οι ρόλοι του πλαισίου που απαρτίζουν τον εκφοβισμό (δράστης, θύμα, παρατηρητής) και οι οποίοι θα εξετασθούν σε επόμενη ενότητα (Μέρος Β).

Βιβλιογραφία:

• Craig, W., Harel-Fisch, Y., Fogel-Grinvald, H., Dostaler, S., Hetland, J., Simons-Morton, B. et al. (2009). A cross-national profile of bullying and victimization among adolescents in 40 countries. International Journal of Public Health, 54(Suppl 2), 216-224.
• Due, P. & Holstein, B.E. (2008). Bullying victimization among 13 to 15-year-old school children: Results from two comparative studies in 66 countries and regions. International Journal of Adolescent Medicine and Health, 20, 209-221.
• Griffin, R.S. & Gross, A.M. (2004). Childhood bullying: Current empirical findings and future directions for research. Aggression and Violent Behavior, 9(4), 379-400.
• Hoover, J. H. & Oliver, R. (1996). The bullying prevention handbook: a guide for principals, teachers and counselors. Bloomington, IN: National Educational Service.
• Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. Malden, MA: Blackwell Publishers.
• Swearer, S.M. & Hymel, S. (2015). Understanding the psychology of bullying moving toward a social-ecological diathesis-stress model. AmericanPsychologist, 70(4), 344-353.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ρέα Δουμανά - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Ρέα Δουμανά: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Η Ρέα Δουμανά εξειδικεύτηκε στον τομέα της Ψυχολογίας με τον μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών Κλινικής Ψυχολογίας σε ενήλικες και εφήβους. Διετέλεσε επιστημονική συνεργάτης στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.), της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Παν/μίου Αθηνών, του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού».

210 74 84 820

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού