Επαγγελματική και προσωπική ζωή: Γιατί δυσκολευόμαστε να τις ισορροπήσουμε;

Ακρόαση άρθρου......

Πολλά έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια για το πώς μπορεί να συνδυαστούν οι απαιτητικές εργασιακές υποχρεώσεις με τις οικογενειακές. Το φαινόμενο αυτό έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις με το 22% των Ευρωπαίων πολιτών να αναφέρουν ότι η εργασία τους δε συνδυάζεται καθόλου ή συνδυάζεται αναποτελεσματικά με τις υποχρεώσεις που προκύπτουν από την οικογενειακή ή την προσωπική τους ζωή.

Η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ οικογενειακής και προσωπικής ζωής

Η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ οικογενειακής και προσωπικής ζωής μπορεί να οριστεί ως ένα είδος σύγκρουσης ρόλων, όπου οι απαιτήσεις του ρόλου που συνδέεται με την εργασία δε μπορούν να συνδυαστούν με τις απαιτήσεις που προκύπτουν από τον ρόλο που έχει κάποιος στην προσωπική και οικογενειακή του ζωή.

Οι εργαζόμενοι έχουν αρχίσει με αργά βήματα να κατανοούν τη σημασία της ισορροπίας μεταξύ οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής. Μια έρευνα από το πανεπιστήμιο του Ηarvard έδειξε πως το 82% των ανδρών ηλικίας 20 με 39 ετών δήλωσαν ότι το ωράριο εργασίας «φιλικό» προς την οικογενειακή ζωή είναι το βασικό τους κριτήριο για την επιλογή εργοδότη και εργασίας.

Τα είδη σύγκρουσης μεταξύ των ρόλων

Τα είδη σύγκρουσης μεταξύ των ρόλων είναι συνήθως τρία:

Πρώτον, η χρονική σύγκρουση, που προκύπτει από το γεγονός ότι ο ένας ρόλος καταναλώνει πολύ χρόνο σε βάρος άλλου ρόλου. Έτσι, για παράδειγμα, οι συνεχείς υπερωρίες ή οι βάρδιες δημιουργούν προβλήματα για έναν πατέρα που επιθυμεί να έχει ενεργό ρόλο στην ανατροφή των παιδιών του.

Δεύτερον, η συναισθηματική σύγκρουση, που σημαίνει ότι ο ένας ρόλος φορτώνει «ψυχολογικά» το άτομο με άγχος ή ένταση ή κούραση με αποτέλεσμα η εκπλήρωση του άλλου ρόλου να γίνεται δύσκολη.

Τρίτον, υπάρχει και η συμπεριφορική σύγκρουση, που συμβαίνει όταν οι συμπεριφορές που πρέπει να υιοθετήσει το άτομο για να ανταπεξέλθει στον ένα ρόλο έρχονται σε αντίθεση με τις απαιτήσεις του άλλου ρόλου.

Έτσι, για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος να πρέπει να είναι στην εργασία του ψυχρός και απρόσωπος και αυτό το γεγονός να έρχεται σε αντίθεση με τον ρόλο στο σπίτι όπου θα πρέπει να είναι τρυφερός και χαρούμενος. Η μετάβαση αυτή από τον ένα ρόλο στον άλλο μπορεί να προκαλέσει σύγκρουση, διότι μπορεί να μην είναι εφικτό η μετάβαση από τον ένα ρόλο στον άλλο να γίνεται γρήγορα και αποτελεσματικά.

Πολλές είναι οι εξηγήσεις που έχουν δοθεί για την ύπαρξη της έννοιας και της ανάγκης για ισορροπία μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής, δεδομένου ότι τα άτομα καλούνταν και σε προηγούμενες δεκαετίες να συνδυάζουν εργασία και οικογένεια.

Πρώτον, οι απαιτήσεις στην εργασία έχουν αυξηθεί κατά πολύ αφού ο εργασιακός χώρος έχει γίνει υπερβολικά ανταγωνιστικός με συνεχείς πιέσεις για αυξημένη παραγωγικότητα και μείωση κόστους.

Δεύτερον, το ποσοστό των ζευγαριών διπλής καριέρας (Dual Career Couples), που περιγράφει τα ζευγάρια όπου και οι δυο επέλεξαν να σταδιοδρομήσουν έχοντας υψηλές φιλοδοξίες και όχι απλά να εργάζονται, συνεχώς αυξάνεται.

Τρίτον, έχουν αυξηθεί οι οικονομικές ανάγκες που υπαγορεύουν πολλές ώρες εργασίας ή υπερωρίες ή δεύτερη απασχόληση, προκειμένου να ανταπεξέλθει το ζευγάρι στον τρόπο ζωής που έχει επιλέξει.

Τέταρτον, με μια Ευρώπη που «γερνάει», ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων έχει να φροντίσει ηλικιωμένους γονείς με προβλήματα υγείας.

Πέμπτο, υπάρχει αύξηση στις μονογονεϊκές οικογένειες με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι να καλούνται να συνδυάσουν αυξημένες υποχρεώσεις στο σπίτι με την εργασία τους.

Παράγοντες στην εργασία που αυξάνουν την ανισορροπία μεταξύ οικογενειακής και εργασιακής ζωής

Επίσης, οι ερευνητές έχουν καταλήξει και σε κάποιους παράγοντες από τον εργασιακό χώρο που ευθύνονται για την έλλειψη ισορροπίας μεταξύ οικογενειακής και εργασιακής ζωής.

Η αύξηση των ωρών εργασίας σε συνδυασμό με την υπερφόρτωση και την διεύρυνση των ευθυνών αποτελούν παράγοντες που επηρεάζουν την ισορροπία αυτή.

Άλλοι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η έλλειψη αυτονομίας στην εργασία δημιουργεί άγχος, αφού ο εργαζόμενος δεν είναι σε θέση να ισορροπήσει τις απαιτήσεις της εργασίας με αυτές της οικογένειας.

Κάποιες εργασίες όπως οι γιατροί ή οι νοσοκόμοι ή οι πωλητές μπορεί να εργάζονται πολλές ώρες χωρίς τη δυνατότητα ευέλικτου προγράμματος.

Η απουσία υποστήριξης από τον προϊστάμενο επίσης δημιουργεί συνθήκες για έλλειψη ισορροπίας μεταξύ εργασιακής και οικογενειακής ζωής.

Οι προσωπικές και οι κοινωνικές συνέπειες της αδυναμίας να μπορεί ο εργαζόμενος να συνδυάζει  τις εργασιακές και οικογενειακές του απαιτήσεις είναι πολλές.

Πιο συγκεκριμένα έχουν αναφερθεί οι παρακάτω:

• Αυξημένα επίπεδα άγχους και συχνότερη εμφάνιση ασθενειών που συνδέονται με το άγχος.
• Μειωμένη προσωπική ικανοποίηση από την ζωή
• Αυξημένα ποσοστά ενδοοικογενειακής βίας και διαζυγίων
• Αυξημένη κατανάλωση ουσιών και αλκοόλ
• Αυξημένα προβλήματα με την ανατροφή παιδιών και εφήβων
• Αύξηση των ποσοστών εφηβικής παραβατικότητας.

Επίσης, σημαντικές είναι και οι συνέπειες για τον εργασιακό χώρο:

• Αυξημένα ποσοστά αδικαιολόγητων απουσιών και αποχωρήσεων
• Μείωση της εργασιακής ικανοποίησης και της εργασιακής δέσμευσης.
• Μειωμένη παραγωγικότητα

Αρκετά είναι τα παραδείγματα οργανισμών που αποφάσισαν να επενδύσουν στην ισορροπία μεταξύ προσωπικής και οικογενειακής ζωής, όπως για παράδειγμα η Motorola και η Hewlett Packard στην Αμερική, με αποτέλεσμα να προσφέρουν στους εργαζομένους τους τις παρακάτω επιλογές για να τους διευκολύνουν να πετύχουν αυτή την ισορροπία.

Πιο συγκεκριμένα, αναφέρονται ως πολύ αποτελεσματικές οι εξής τακτικές:

• Στρατηγικές που έχουν να κάνουν με το ωράριο και μπορούν να πάρουν τη μορφή ευέλικτου ωραρίου, τηλέ-εργασία, εργασία μερικής απασχόλησης, μεγαλύτερης διάρκειας άδεια μητρότητας ή πατρότητας.
• Στρατηγικές που σχετίζονται με επιδόματα και είναι: ή χρήματα για τροφεία του παιδικού σταθμού ή της βοήθειας στο σπίτι, είτε νηπιαγωγεία στον χώρο εργασίας ή άλλες άμεσες υπηρεσίες που σχετίζονται με την αντιμετώπιση του άγχους, όπως γυμναστήρια στο χώρο εργασίας.
• Στρατηγικές που σχετίζονται με την κουλτούρα του οργανισμού και παίρνουν τη μορφή σεμιναρίων των προϊσταμένων για να υποστηρίζουν τους υφισταμένους σε τέτοια θέματα, καθώς και έμφαση στην πραγματική αποδοτικότητα των εργαζομένων και όχι στις ώρες της φυσικής τους παρουσίας κλπ.

Συμπερασματικά, η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής είναι μια βασική αιτία εργασιακού άγχους το οποίο μπορεί να οδηγήσει και σε επαγγελματική εξουθένωση.

Σχεδόν ένας στους τέσσερις εργαζόμενους επηρεάζεται από αυτό, ενώ οι μελέτες δείχνουν ότι, ένα ποσοστό μεταξύ 50% και 60% όλων των χαμένων εργάσιμων ημερών σχετίζεται με αυτό.

Ας μην ξεχνάμε, ότι το παραπάνω αντιπροσωπεύει ένα τεράστιο κόστος τόσο για το άτομο και την υγεία του όσο και για την εργασιακή του απόδοση (Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια  και την Υγεία στην Εργασία).

Βιβλιογραφία

Βακόλα, Μ & Νικολάου, Ι. (2012). Οργανωσιακή Ψυχολογία και συμπεριφορά. Αθήνα: Εκδόσεις Rosili.