Κατάθλιψη και κρίση

Ακρόαση άρθρου......

Τα ποσοστά της κατάθλιψης στην εποχή μας έχουν μεγαλώσει επικίνδυνα. Η κρίση έχει φέρει τον σημερινό άνθρωπο σε μια κατάσταση ανασφάλειας με αποτέλεσμα να μη μπορεί να ονειρεύεται για το παρόν του και το μέλλον του. Η απόγνωση, η απελπισία και η πίεση που αισθάνεται ο σημερινός έλληνας σε καθημερινή βάση τον έχουν οδηγήσει σε ακραίες συμπεριφορές. θυμός, παραλογισμός είναι απο τα καθημερινά φαινόμενα γύρω μας.

Η ανεκτικότητα έχει φτάσει στο μήδεν και πολύ εύκολα πια παραδίδεται η μάχη απέναντι στη ζωή. Δικαιολογημένα κάποιος μπορεί να σκεφτεί οτι όλα αυτα συμβαίνουν λόγω κρίσης. Όμως είναι αρκετή αυτή η κατάσταση να φέρει όλες αυτές τις συνέπειες?

Πρόσφατα σε ένα τοπικό κανάλι παρακολούθησα την συνέντευξη ένος καθηγητή φιλοσοφίας και ρητορικής που ανέλυε το φαινόμενο της αυτοκτονίας. Όπως τόνισε και ο ίδιος πολύ εύστοχα η αυτοκτονία αποτελεί ένα μέσο διαφυγής από τα προβλήματα της καθημερινότητας και όχι μια πράξη αυτοθυσίας.

Είναι αλήθεια ότι τα ποσοστά αυτοκτονιών έχουν αυξηθεί και μια από τις αφορμές είναι και η οικονομική κρίση. Αφορμή όμως και όχι αιτία. Διότι αν θεωρούνταν αιτία τότε όλοι αυτοί που χρωστάνε θα έβαζαν ένα περίστροφο στο κεφάλι τους. Όλοι αυτοί που βλέπουν τα παιδιά τους να υποφέρουν θα τερμάτιζαν την ζωή τους.’ Εχετε ακούσει πολλές αυτοκτονίες από γονείς που έχουν παιδιά με ανίατες ασθένειες? Που βλέπουν τα παιδιά τους να σιγοσβήνουν από τον καρκίνο ή άλλες θανατηφόρες ασθένειες? Όχι ιδιαίτερα, και αν υπάρχουν, σίγουρα τα ΜΜΕ δεν διαλέγουν να τα παρουσιάσουν με τέτοιο τρόπο. Με την ίδια λογική πώς μπορούμε να δικαιολογήσουμε το μεγάλο ποσοστό αυτοκτονιών που υπάρχει στους διάσημους και εύπορους ανθρώπους? Ή ακόμα και ένα πιο δικό μας παράδειγμα, το μικρό ποσοστό αυτοκτονιών την περίοδο της κατοχής που ή επιβίωση ήταν σίγουρα πολύ δύσκολη.   

Η οικονομική λοιπόν κρίση μπορεί να είναι το κερασάκι στη τούρτα αλλά όχι η αιτία. Η αιτία είναι ο τρόπος που βλέπουμε τη ζωή μας. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε για την ζωή μας. Ο άνθρωπος αυτός που δεν βλέπει φώς στο τούνελ και που θεωρεί τον εαυτο του αβοήθητο. Αβοήθητο γιατί μεγάλωσε με κάποια δεδομένα που τώρα μερικά απο αυτά έχουν καταργηθεί. Είναι ο άνθρωπος αυτός που εχει παραδώσει τα όπλα και που έχει πέσει βαθιά στην κατάθλιψη. 

Έχει υπολογιστεί, ότι περίπου το 5% των καταθλιπτικών ασθενών αυτοκτονούν. Αυτό το ποσοστό είναι περίπου 25 φορές πιο υψηλό από ότι το ποσοστό αυτοκτονιών του γενικού πληθυσμού. Η κατάθλιψη στις διάφορες μορφές της είναι για την σύγχρονη κοινωνία ένα πολύ διαδεδομένο φαινόμενο που προκαλεί μεγάλη αναπηρία και ανικανότητα. Αναπηρία γιατί τα καταθλιπτικά άτομα πολύ συχνά αισθάνονται σαν «ψυχικά ασθενείς» με αποτέλεσμα να αρνούνται να αναζητήσουν βοήθεια στα πρώιμα στάδια της διαταραχής. Ανικανότητα, γιατί με το πέρασμα του χρόνου ενισχύονται μέσα τους συγκεκριμένα γνωστικά, συναισθηματικά, και συμπεριφορικά πρότυπα με αποτέλεσμα να αποκτήσουν μια διαστρεβλωμένη άποψη για τον εαυτό τους, ως άτομα «αδύναμα» και «αποτυχημένα». Επιπλέον, το μεγαλύτερο σύμπτωμα της κατάθλιψης έιναι το συναίσθημα της απαισιοδοξίας, ότι δηλαδή ζούνε έναν εφιάλτη τόσο τραγικό που δεν θα καταφέρουν ποτέ να βγούν από αυτόν.

Πώς μπορεί όμως κάποιος να καταλάβει ότι έχει κατάθλιψη?

Εδώ πρέπει να κάνουμε ένα διαχωρισμό μεταξύ της κατάθλιψης και της μελαγχολίας. Ο περισσότερος κόσμος πάσχει από μελαγχολία. Η οικονομική κρίση που περνάει η Ελλάδα, αλλά και όλος ο κόσμος τον τελευταίο καιρό έχει φέρει την αβεβαιότητα για το μέλλον μας, αλλά και την αίσθηση του εγκλωβισμού σε μια κατάσταση που δεν έχουμε τον έλεγχο. Αισθανόμαστε σαν να βρισκόμαστε σε ένα αεροπλάνο, με φοβία για τις πτήσεις και γνωρίζοντας ότι ο πιλότος έχει πρόβλημα αλκοολισμού.

Πώς ξεχωρίζει κανείς μια φυσιολογική διάθεση από μία παθολογική?

Αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι όσο πιο έντονη και παρατεταμένη είναι η συναισθηματική μας διάθεση τόσο η κατάσταση που πάμε να διαγνώσουμε τείνει προς την παθολογική. Δηλαδή, όσο πιο έντονα τα φυτικά συμπτώματα-αϋπνία, ανορεξία, απώλεια της ενεργητικότητας, ελάττωση της σεξουαλικής διάθεσης, ψυχοκινητική επιβράδυνση καθώς και έκπτωση της επαγγελματικής ή κοινωνικής λειτουργικότητας ή και ακόμα διαταραχή της πραγματικότητας ή τάσεις αυτοκτονίας (και όλα αυτά βέβαια σε μια σχεδόν καθημερινή βάση και για διάστημα πάνω από 6 μήνες) τόσο πιο σίγουροι μπορούμε να πούμε ότι πρόκειται για κατάθλιψη και όχι για μελαγχολία.

Τα συμπτώματα βέβαια της κατάθλιψης δεν περιορίζονται μόνο στα παραπάνω. Σε αυτά μπορούμε να προσθέσουμε, απώλεια του ενδιαφέροντος στις συνηθισμένες δραστηριότητες, ανημπόρια, έλλειψη ελπίδας, δυσκολία στην συγκέντρωση, αισθήματα ενοχής και χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθήματα απώλειας, ήττας και αποτυχίας, εύκολο κλάμα, ευερεθιστότητα νοσηρή ενασχόληση με κάθε είδους προβλήματα, άγχος φοβίες, υπερβολικό νοιάξιμο για την σωματική υγεία, διάφορους πόνους κτλ.

Πως λοιπόν αντιμετωπίζεται η κατάθλιψη?

Το πρώτο βήμα είναι η διάγνωση ή αλλιώς η πληροφόρηση για αυτό που μας απασχολεί. Έχει παρουσιαστεί από πολλές μελέτες ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάποιος άνθρωπος τείνει να μειώνεται κατά ένα μεγάλο βαθμό από τη στιγμή που συνειδητοποιεί τι είναι αυτό από το οποίο πάσχει. Είναι σημαντικό να πούμε ότι αν το επεισόδιο της κατάθλιψης δεν είναι μείζον, και δεν υπάρχουν βέβαια και άλλοι παράγοντες που μπορεί να χειροτερεύουν την κατάσταση, είναι δυνατόν κάποιος με την κατάλληλη στήριξη και από το οικογενειακό περιβάλλον να αντιμετωπίσει την κατάθλιψη χωρίς φαρμακοθεραπεία.

Δυστυχώς όμως μπορεί η κατάθλιψη να έχει προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό που να έχει διαστρεβλώσει την αντιλήψη αυτού που πάσχει. Η αντίληψη αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο βλεπουμε τα πράγματα και τα ερμηνεύουμε. Η σκέψη είναι συνήθως αυτή που δημιουργεί το συναίσθημα (όχι βέβαια πάντα). Αλλά για να το κάνω πιο κατανοητό, ας πάρουμε το παράδειγμα των διαζυγιών. Πιστεύετε ότι όλοι οι άνθρωποι που χωρίζουν πέφτουν στην μελαγχολία? Όχι βέβαια, εξαρτάται πώς βίωνε ο κάθε άνθρωπος τον γάμο του. Για κάποιον μπορεί να έιναι και μια καινούργια αρχή, για κάποιον άλλο και λύτρωση απο μια καταστροφική σχέση.

Βέβαια, όπως μπορεί να καταλάβει κάποιος είναι αρκετά δύσκολο για κάποιον να «αυτοπαρατηρήθει» σε τέτοιο βαθμό χωρίς την κατάλληλη καθοδήγηση από κάποιον ειδικό. Σε αυτές τις περιπτώσεις είναι καλό να καταφεύγουν σε κάποιο είδος θεραπείας. Ο συνδυασμός θεραπευτικών μεθόδων θεωρείται η καλύτερη παρέμβαση για το λόγο ότι οι στόχοι των θεραπειών είναι διαφορετικοί. Οι σωματικές θεραπείες στοχεύουν περισσότερο στην βελτίωση των φυσιολογικών λειτουργιών όπως ύπνος, libido κτλ, ενώ οι ψυχοθεραπείες στη βελτίωση της διαπροσωπικής λειτουργικότητας και την καλύτερη λειτουργία της προσωπικότητας του ατόμου.

Το δεύτερο βήμα έχει να κάνει με την δραστηριοποίηση/κινητοποίηση του καταθλιπτικού, λόγω της τάσης του άτομου να αποσύρεται από τις συνήθεις δραστηριότητες του που θα μπορούσαν ίσως να του δώσουν κάποια ευχαρίστηση. Ο σχεδιασμός και προγραμματισμός δραστηριοτήτων καθώς και το ποσοστό ευχαρίστησης που είχε από την κάθε δραστηριότητα θα τον βοηθήσουν αρχικά να μην απομονωθεί από την μία και από την άλλη να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι ανήμπορος.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι με κατάθλιψη είναι το αίσθημα της ανημπόριας. Μια συμπεριφορική τεχνική είναι η μείωση της αίσθησης του αβοήθητου. Πολλές φορές οι θεραπευόμενοι θα δηλώσουν ότι δεν μπορούν να κάνουν κάποια δραστηριότητα. Ότι δεν έχει το κίνητρο από την στιγμή που δεν μπορεί να αισθανθεί έτσι.

Αυτή η γνωστική διαστρέβλωση λέγεται «συναισθηματική λογική». Να φέρουμε ένα παράδειγμα για να το κατανοήσουμε. Ας πούμε ότι έχετε κατάθλιψη και κάθεστε όλοι μέρα στο σπίτι γιατί πιστεύετε ότι δεν μπορείτε να σηκωθείτε και να ξεκινήσετε τη μέρα σας, δεν έχετε ούτε τις δυνάμεις ούτε τις αντοχές. Αν κάποιος τώρα σας έλεγε ότι βάλανε μια βόμβα στο σπίτι σας, πιστεύετε ότι θα βρίσκατε την αντοχή να σηκωθείτε από το καναπέ και να βγείτε έξω? Με αυτό το παράδειγμα μπορείτε να καταλάβετε την διαφορά μεταξύ πραγματικής ανικανότητας και της αίσθησης της ανικανότητας.

Η σταδιακή ανάθεση καθηκόντων είναι μια άλλη μέθοδος που σας μαθαίνει να μοιράζετε τις δουλειές σε μικρότερα κομμάτια με αποτέλεσμα να καταφέρνετε να εκπληρώνετε τους καθημερινούς σας στόχους. Δηλαδή, αν κάποιος θέτει πολλούς στόχους καθημερινά και λόγω και της κατάθλιψης δεν μπορεί να τους πραγματοποιεί, τότε το αίσθημα της ανικανότητας διογκώνεται. 

Η χαλάρωση και η άσκηση μπορούν να βοηθήσει ουσιαστικά μιας και έχουν την ιδιότητα να καθαρίζουν και να αδειάζουν όχι μόνο το σώμα μας αλλά και το νου μας. Το ίδιο ισχύει και για την εργασιοθεραπεία. Όσο πιο πολύ ασχολείσαι με άλλα θέματα που δραστηριοποιούν το μυαλό σου αλλά και το απασχολούν τόσο πιο λίγο σκέφτεσαι για τις εμμονικά αρνητικες σου σκέψεις.

Ολοκληρώνοντας το κείμενο μου για τον τρόπο που βλεπουμε την ζωή μας, θα παραθέσω κάτι οσον αφορά την σημερινή εποχή μας.

Ρώτησαν κάποτε τον Δαλάι Λάμα αν υπάρχει ελπίδα για τον κόσμο μας μιας και υπάρχει παλίρροια αρνητισμού καθημερινά. Η απάντηση του ήταν η εξής "σκεφτείτε ενα κλάσμα που ο αριθμητής  του είναι οι πράξεις βίας που συμβαίνουν καθημερινά στον κόσμο και ο παρονομαστής οι αναρίθμητες χειρονομίες φροντίδας γονιών προς τα παιδιά τους ή η καθημερινή ευγένεια και η βοήθεια κάποιου στον συνάνθρωπο του. Ο παρονομαστής της καλοσύνης θα είναι πολύ μεγαλύτερος".

Δυστυχώς οι ειδήσεις και τα ΜΜΕ έχουν την τάση να ασχολούνται με τα στραβά αυτου του κόσμου. Το ίδιο όμως συντελείται και μέσα στο μυαλό μας. Οι περισσότερες απο τις πληροφορίες δεν γίνονται ποτέ κτήμα της επίγνωσης μας και απο την μικρή ποσότητα των πληροφοριών που αντιλαμβανόμαστε το μεγαλύτερο κομμάτι αφορά προβλήματα για τον απλούστατο λόγο οτι θεωρούνται ως απειλες και πρέπει να βρεθεί λύση. 

Ο ανθρώπινος νους λειτουργεί με αυτον τον τρόπο. Όταν τα πράγματα πάνε καλά δεν χρειάζεται να τους δώσουμε και ιδιαίτερη προσοχή με αποτέλεσμα τα καλά στην προσωπική μας ζωή να γίνονται αόρατα. Η συμβουλή και η προτροπή του Δαλάι Λάμα ειναι να ενισχύσουμε το αφήγημα: "εχουμε την ικανότητα να αλλάξουμε και αυτο θα γίνει αν δίπλα απο καθε αρνητική πλευρά προβάλλεται και η θετική με τις λύσεις της.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Αικατερίνη Τζανοπούλου Καβουσανού - Ψυχολόγος

Αικατερίνη Τζανοπούλου Καβουσανού: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος, απόφοιτη του Εθνικου και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του Buckinghamshire University College στο Λονδινο. Οι  μεταπτυχιακές μου σπουδές είναι στη λογικοθυμική θεραπεία, MSc in Rational Emotive Behavior therapy, Goldsmiths University of London. Τακτικό μέλος του συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων. Αριθμός άδειας ασκήσεως επαγγέλματος: 1272/09.

6980989432

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού