Οικονομική κρίση και αυτοκτονίες: τελικά συσχετίζονται;

Ακρόαση άρθρου......

Χωρίς αμφιβολία, η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση στην Ελλάδα έχει ισχυρή επίδραση στην ψυχική υγεία των πολιτών. Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας (ΕΠΙΨΥ), στην Ελλάδα, το 2008 η μείζων κατάθλιψη σε πανελλήνιο δείγμα γενικού πληθυσμού ήταν 3,3%, ενώ το 2011 ανέβηκε στο 8,2% .

Επιπρόσθετα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει πως έως το 2020, η κατάθλιψη θα είναι η δεύτερη «σημαντικότερη αιτία ανικανότητας για εργασία»!

Τι συμβαίνει όμως με τις αυτοκτονίες; Μπορούμε άραγε να τις συσχετίσουμε άμεσα με την παρατεταμένη οικονομική κρίση;

Με μια πρώτη ανάγνωση των διαθέσιμων στατιστικών στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ, παρατηρούμε ότι η χώρα μας ιστορικά διέθετε έναν από τους χαμηλότερους δείκτες αυτοκτονιών στην Ευρώπη.

Από το 2001 έως το 2012, παρουσιάζεται μια αύξηση του δείκτη των αυτοκτονιών σε ποσοστό 43,9%. Η αύξηση αυτή είναι στατιστικώς σημαντική στον ανδρικό πληθυσμό ενώ δεν παρατηρούνται σημαντικές διαφορές στο γυναικείο πληθυσμό.

Ενδεικτικά, για την περίοδο 2007 έως 2011, έχουν καταγραφεί τα παρακάτω στοιχεία:

• 2007: 328 αυτοκτονίες (268 άνδρες, 60 γυναίκες)
• 2008: 373 αυτοκτονίες (268 άνδρες, 56 γυναίκες)
• 2009: 391 αυτοκτονίες (333 άνδρες, 58 γυναίκες)
• 2010: 377 αυτοκτονίες (336 άνδρες, 41 γυναίκες)
• 2011: 477 αυτοκτονίες (393 άνδρες, 84 γυναίκες)

Με μια απλοϊκή ανάγνωση, μπορούμε να ισχυριστούμε πως οι άνδρες, σε υψηλό βαθμό οδηγήθηκαν στην αυτοχειρία, βιώνοντας ένα ισχυρό παρατεταμένο stress, δεχόμενοι ένα σημαντικό πλήγμα στoν αυτοσεβασμό και την "αυτοεικόνα" τους  λόγω των επαγγελματικών αδιεξόδων και της κάθετης μείωσης του βιοτικού επιπέδου αυτών και των οικογενειών τους, πολλές φορές και κάτω από τα όρια μιας ανεκτής επιβίωσης.

Μαζί με τα παραπάνω δεδομένα, παρατηρείται το φαινόμενο μιας ολοένα αυξανόμενης προβολής περιστατικών αυτοχειρίας από τα ΜΜΕ. Τα δελτία ειδήσεων, οι εφημερίδες και οι μηχανές αναζήτησης στο διαδίκτυο, έχουν κατακλυστεί από αναφορές για την αύξηση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα της κρίσης. Συχνά μάλιστα, το θέμα καταλήγει αντικείμενο εκμετάλλευσης από πολιτικά πρόσωπα που επιχειρούν να ασκήσουν λαϊκίστικη πολιτική, προβαίνοντας σε δραματικές αναφορές για την αύξηση των δεικτών αυτοχειρίας εξαιτίας της παρατεταμένης κρίσης.

Με κάθε σεβασμό και ταπεινότητα προς όλους όσους έχουν χάσει κάποιον δικό τους άνθρωπο λόγω αυτοκτονίας στα χρόνια της κρίσης, οφείλω να διατυπώσω πως η πραγματικότητα είναι κάπως διαφορετική από αυτήν που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ.
Μπορεί σε όλες τις οικονομικές κρίσεις, με ελάχιστες εξαιρέσεις, να έχουν παρατηρηθεί αυξημένη νοσηρότητα, θνησιμότητα και αυτοκτονίες, ωστόσο, το να ισχυριστούμε ότι «κάποιος αυτοκτονεί εξαιτίας έντονου οικονομικού άγχους είναι μία πρόχειρη και υπεραπλουστευμένη άποψη».

Η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει τεκμηριωμένα πως η αυτοκτονία είναι ένα σύνθετο και πολυπαραγοντικό φαινόμενο.

Για να αναλύσουμε σε βάθος τα διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα, χρειάζεται να λάβουμε υπόψιν μας περισσότερα στοιχεία, όπως: Το ψυχολογικό ιστορικό του αυτόχειρα, το προφίλ της προσωπικότητας του, ιστορικό για τυχόν παλαιότερες απόπειρες αυτοκτονίας ή αυτοκτονικό ιδεασμό, τυχόν κληρονομικούς παράγοντες σε ψυχικές διαταραχές αλλά ακόμη και δημογραφικά στοιχεία.

Γνωρίζουμε για παράδειγμα από στατιστικά στοιχεία προηγούμενων ετών ότι 1 στους 4 έλληνες, ακόμη από την… χρυσή δεκαετία του 90, θα βιώσει κάποια φορά στη ζωή του μια ήπια ή πιο σοβαρή κατάθλιψη.
Γνωρίζουμε επίσης ότι στο 90% των περιπτώσεων, για να οδηγηθεί κάποιος στην αυτοχειρία, έχει κάποια σοβαρή σωματική ή ψυχική νόσο, (όπως για παράδειγμα κατάθλιψη).
Ακόμη: γεωγραφικές περιοχές της Ελλάδας, όπως για παράδειγμα κάποια νησιά που δεν έχουν πληγεί σημαντικά από την κρίση, σε σύγκριση με άλλες περιοχές, ενώ παρουσιάζουν αυξημένα περιστατικά αυτοκτονίας, σχετίζονται άραγε αυτά τα περιστατικά με την οικονομική κρίση ή θα έπρεπε να μελετηθούν κάτω από διαφορετικό πρίσμα?

Πέραν των παραπάνω, υπάρχει ακόμη ένα στοιχείο, που πολλοί το αγνοούν, είναι όμως σημαντικό και αυτό αφορά την επίδραση των ΜΜΕ στους δείκτες αυτοκτονίας.
Δυστυχώς, η ολοένα αυξανόμενη προβολή τέτοιων περιστατικών, παρασέρνει στο φαινόμενο του μιμητισμού. Όπως με σαφήνεια επισημαίνει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η αλόγιστη και απρόσεκτη αναφορά των αυτοκτονιών, οδηγεί σε περαιτέρω αυτοκτονίες, μιμητικού τύπου. Άνθρωποι που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα, ταυτίζονται με τον αυτόχειρα και επηρεάζονται από την πράξη του.

Η εντυπωσιακή προβολή τέτοιων περιστατικών από τα ΜΜΕ, η αναλυτική περιγραφή της μεθόδου ή του τόπου που επιλέχθηκε, πρέπει να αποφεύγονται. 

Είναι γνωστό στη διεθνή βιβλιογραφία, το παράδειγμα των αυτοκτονιών στο μετρό της Βιέννης, κατά τη δεκαετία του ’80. Η γλαφυρή και εκτενής περιγραφή κάποιων αυτοκτονιών στο μετρό της Βιέννης, οδήγησε σε μια σημαντική αύξηση των αυτοκτονιών, εκείνη τη χρονιά, στον ίδιο τόπο, με την ίδια μέθοδο.  Ο Αυστριακός Οργανισμός Πρόληψης Αυτοκτονιών χρειάστηκε να δρομολογήσει μια σημαντική εκστρατεία στα ΜΜΕ, ώστε να επιτύχει, την αμέσως επόμενη χρονιά, μια μείωση των αυτοκτονιών στο μετρό της τάξης του 85%, ποσοστό που διατηρήθηκε στα ίδια χαμηλά επίπεδα και τα επόμενα χρόνια. Παρόμοια συμβάντα, έχουν παρατηρηθεί και σε άλλους τόπους, όπως στο Παρίσι και στον πύργο του Άιφελ. Αυτοκτονίες μμητισμού, έχουν καταγραφεί και σε άλλα ζητήματα, όπως για παράδειγμα στην παχυσαρκία.

Οι ειδικοί της ψυχικής υγείας, οφείλουν να γίνουν αρωγοί στο θέμα, αρθρώνοντας δημόσια επιστημονικό λόγο. Τις ορθές πρακτικές, τις γνωρίζουν. Από το δικό τους μετερίζι, χρειάζεται να συμβάλουν στην φροντίδα τέτοιων θεμάτων. Άλλωστε, ας μην ξεχνούμε ότι η ψυχολογία και κατ επέκταση η ψυχική υγεία, δεν αποτελούν μόνο τη δουλειά των επαγγελματιών ψυχικής υγείας, αλλά αποτελούν κομμάτι ενός ευρύτερου επιστημονικού συνόλου που το ονομάζουμε «ανθρωπιστικές επιστήμες».

Η κοινωνική αλληλεγγύη, για ειδικούς ή μη είναι ίσως το ισχυρότερο γιατρικό για τις πληγές των συνανθρώπων μας!

Βοηθητικές πληροφορίες:
Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία: 1018 (www.klimaka.org.gr) 

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Δοϊρανλής Νίκος - Ψυχολόγος

Δοϊρανλής Νίκος: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Επιστημονικός Υπεύθυνος του PSYCHOLOGY.GR Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία & Συμβουλευτική. Msc in PCA Counseling, University of Strathclyde. Εκπαιδευτής και επόπτης ψυχολόγων που ασκούν την προσωποκεντρική ψυχοθεραπεία.

2310.822292

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού