Θεωρία δεσμού χρόνιες παθήσεις και παρεμβάσεις Θετικής ψυχολογίας

Ακρόαση άρθρου......

Το Attachment and Health είναι ψυχολογικό μοντέλο που εξετάζει πώς η θεωρία της προσκόλλησης σχετίζεται με τις προτιμήσεις και τις προσδοκίες των ανθρώπων για την εγγύτητα των άλλων όταν αντιμετωπίζουν άγχος, απειλή, κίνδυνο ή πόνο.

Το 1982, ο Αμερικανός Ψυχίατρος, Lawrence Kolb, παρατήρησε ότι οι ασθενείς με χρόνιο πόνο παρουσίαζαν συμπεριφορές με τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης παρόμοιες με αυτές που θα μπορούσαν να εμφανίσουν τα παιδιά με μια φιγούρα προσκόλλησης, σηματοδοτώντας έτσι μια από τις πρώτες εφαρμογές της θεωρίας προσκόλλησης στη σωματική υγεία (Bowlby, 1960; Kolb, 1982).

Ιστορία της Θεωρίας Προσκόλλησης

Ο J. Bowlby και η M. Ainsworth ανέπτυξαν τη θεωρία της προσκόλλησης στη δεκαετία του 1960. Ο Bowlby, υποστήριξε ότι η προσκόλληση είναι μια πρωταρχική βιολογική ορμή για την επίτευξη εγγύτητας με έναν φροντιστή/φιγούρα προσκόλλησης και λειτουργεί ως μια ασφαλής βάση που διευκολύνει την περιβαλλοντική εξερεύνηση.

Όταν ενεργοποιείται από μια απειλή, το σύστημα προσκόλλησης αντανακλάται σε σκέψεις και συμπεριφορά. Αυτά τα μοτίβα αλληλεπίδρασης αποτελούν τη βάση για 2 τύπους προσκόλλησης :

1. Ασφαλής (υγιές διαπροσωπικό στυλ) και
2. Ανασφαλής

• απασχολημένος/ανήσυχος,
• απορριπτικός/ αποφευκτικός
• φοβισμένος/αποδιοργανωμένος [ 4 ]

Πτυχές της προσκόλλησης:

• άγχος προσκόλλησης και
• αποφυγή προσκόλλησης (Bowlby,1960, 1979; Bowlby & Ainsworth, 2013: Bretherton, 1992; Ainsworth et, al. 1978; Fonagy, 2001).

Θεωρητικά μοντέλα προσκόλλησης ενηλίκων

Έχουν προταθεί διαφορετικά μοντέλα προσκόλλησης ενηλίκων με βάση την θεωρια του Bowlby. Όλοι μοιράζονται το κοινό χαρακτηριστικό των υποκείμενων διαστάσεων άγχους προσκόλλησης και αποφυγής.

Το επικρατέστερο μοντέλα προσκόλλησης ενηλίκων παρουσιάζονται στον πίνακα 1, (Bartholomew, 1997).

Οι Bartholomew και Horowitz (1991) αποκαλούν το άγχος και την αποφυγή της προσκόλλησης ως «μοντέλο εαυτού», (αντανακλά μια θετική ή αρνητική γνωστική αναπαράσταση του εαυτού) και ως «μοντέλο άλλου» (αντανακλά μια θετική ή αρνητική γνωστικό αναπαράσταση των άλλων, προθυμία του ατόμου για στενή εγγύτητα ή αλληλεξάρτηση και η προσδοκία ότι οι άλλοι θα παρέχουν υποστήριξη),(Bartholomew, 1997; Collins, 1994).

Ο Πίνακας 3 παρακάτω απεικονίζει το μοντέλο της προσκόλλησης των ενηλίκων (Bartholomew, & Horowitz, 1991).

Καθένα από τα τέσσερα στυλ προσκόλλησης είναι ένα ιδανικό ή πρότυπο με θεωρητικά παραγόμενα χαρακτηριστικά που περιγράφονται στον πίνακα 4.

Τα περισσότερα άτομα εμφανίζουν στοιχεία περισσότερων από ένα μοτίβο προσκολλήσεων γιατί οι πεποιθήσεις για τον εαυτό και για τους άλλους προέρχονται από ένα πλήθος κοινωνικών εμπειρίες κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου (Bartholomew, 1990, 1997; Griffin & Bartholomew, 1994).

Μηχανισμοί με τους οποίους η προσκόλληση επηρεάζει την υγεία

Οι Maunder και Hunter περιγράφουν 3 τρόπους με τους οποίους η ανασφαλής προσκόλληση μπορεί να χρησιμεύσει ως παράγοντας κινδύνου για προβλήματα υγείας:

1) μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία κάποιου στο στρες αλλάζοντας τη φυσιολογία του στρες,

2) μπορεί να σχετίζεται με δυνητικά επιβλαβείς συμπεριφορές που αναλαμβάνονται για τη ρύθμιση του συναισθήματος και

3) μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης (Maunder, & Hunter, 2012).

Συμπεριφορές Υγείας

Ο τομέας της συμπεριφοράς της ασθένειας έχει διερευνηθεί εκτενώς στη θεωρία της προσκόλλησης. Η παροχή υπηρεσιών και η αναζήτηση βοήθειας, είναι βασικό συστατικό της συμπεριφοράς της ασθένειας (Lisdonk, 2005).

Τα πρότυπα διαπροσωπικών σχέσεων ειδικά για διαφορετικές προσκολλήσεις μπορεί να είναι σημαντικοί καθοριστικοί παράγοντες της συμπεριφοράς της ασθένειας, της αναζήτησης φροντίδας και της ανταπόκρισης στη θεραπεία στους ασθενείς.

Η θεωρία της προσκόλλησης προβλέπει ότι τα άτομα με υψηλή αποφυγή προσκόλλησης και τα άτομα με υψηλό άγχος προσκόλλησης θα επιδεικνύουν διαφορετική χρήση των πόρων υγειονομικής περίθαλψης με βάση τις πρωτότυπες συμπεριφορικές αποκρίσεις τους όταν στρεσάρονται (Maunder, & Hunter, 2015).

Υψηλή αποφυγή προσκόλλησης, όταν έρχονται αντιμέτωποι με μια ασθένεια, θεωρούν τη δική τους αγωνία ως σημάδι απαράδεκτης ευαλωτότητας και το εσωτερικό τους μοντέλο υπαγορεύει ότι οι άλλοι άνθρωποι δεν είναι χρήσιμοι για να τους βοηθήσουν να διαχειριστούν την αγωνία.

Υψηλό άγχος προσκόλλησης, έχει συσχετιστεί με αυξημένη αναφορά συμπτωμάτων και επισκέψεις σε παρόχους υγειονομικής περίθαλψης για να προσπαθήσουν να επιτύχουν ασφάλεια.

Υψηλό άγχος και υψηλή αποφυγή ή φόβο προσκόλλησης, σχετίζεται με λιγότερες επισκέψεις και μειωμένη συμμόρφωση με τη θεραπεία (Ciechanowski, et al., 2001; Taylor, et, al., 2012; Sullivan, et. al., 2009; Brenk-Franz, et. al., 2015).

Το εννοιολογικό πλαίσιο διαστάσεων προσκόλλησης και συμπεριφορών ασθένειας

Οι Ciechanowski και Katon (2006b) πρότειναν ένα θεωρητικό πλαίσιο των συσχετισμών μεταξύ προτύπων προσκόλλησης και συμπεριφορών ασθένειας. Ο Πίνακας 5 περιγράφει τις θεωρητικές συσχετίσεις μεταξύ του άγχους προσκόλλησης ,της αποφυγή και συμπεριφορών ασθένειας.

Φυσική υγεία

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο Paul Ciechanowski ερεύνησε το ρόλο των στυλ προσκόλλησης σε διαβητικούς ασθενείς, διαπιστώνοντας ότι τα άτομα με τύπο αποφυγής-απορριπτικού ήταν λιγότερο πιθανό να συμμορφωθούν με τις συστάσεις θεραπείας και είχαν λιγότερο καλά ελεγχόμενη νόσο (Ciechanowski, 2004).

Σε μεγάλη αμερικανική έρευνα (McWilliams και Bailey) σχετικά με τα αυτοαναφερόμενα στυλ προσκόλλησης και σωματικές ασθένειες διαπίστωσαν ότι: όσοι είχαν ανασφαλή προσκόλληση ανέφεραν περισσότερες σωματικές ασθένειες από ό,τι άτομα με ασφαλή προσκόλληση. Συγκεκριμένα, βρήκαν ότι τα ανήσυχα άτομα ανέφεραν περισσότερες καρδιακές παθήσεις και τα απορριπτικά άτομα περισσότερες καταστάσεις πόνου (McWilliams, & Bailey,2010).

Σε μια έρευνα σε 356 ασθενείς πρωτοβάθμιας περίθαλψης στο Τορόντο, τα ποσοστά καπνίσματος, επιβλαβούς αλκοόλ και παχυσαρκίας, βρέθηκαν όλα να είναι υψηλότερα σε εκείνους με την πιο σοβαρή αγχώδη και αποφυγή προσκόλλησης (Hunter,& Maunder, 2015).

Τόσο το άγχος προσκόλλησης όσο και η αποφυγή της προσκόλλησης έχουν συνδεθεί σε ξεχωριστές μελέτες με την αύξηση του κινδύνου διατροφικών διαταραχών και χρήσης ουσιών στους εφήβους (O'Kearney, 1996; Schindler, & Bröning, 2015).

Μια προοπτική μελέτη παρακολούθησε παιδιά μέχρι την ηλικία των 32 ετών και βρήκε παρόμοιο μοτίβο αποτελεσμάτων. Διαπίστωσαν ότι τα άτομα με (απορριπτικά) στυλ προσκόλλησης ανέφεραν πιο συχνά ασαφή, μη ειδικά συμπτώματα και όσοι είχαν ταξινομηθεί στην αγχώδη προσκόλληση είχαν υψηλότερο ποσοστό ασθενειών που βασίζονταν στη φλεγμονή. Αυτή η προοπτική μελέτη ήταν ιδιαίτερα σημαντική λόγω της δυσκολίας ανάθεσης αιτιότητας στη συχνά παρατηρούμενη σχέση μεταξύ χρόνιου πόνου και ανασφαλούς προσκόλλησης (Davies, et. al., 2009; Kowal, et. al, 2015).

Περαιτέρω υποστήριξη προέρχεται από πειραματικές μελέτες πόνου που έχουν δείξει πολυάριθμους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη μιας διαταραχής χρόνιου πόνου που σχετίζεται με ανασφαλή προσκόλληση ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένων χαμηλότερου αντιληπτού ελέγχου του πόνου, υψηλότερης καταστροφής πόνου και υψηλότερης αντιληπτής έντασης πόνου (Meredith, et. al., 2005).

Ψυχική υγεία

Η θεωρία της προσκόλλησης μπορεί να θεωρηθεί ως μια θεωρία συναισθηματικής ρύθμισης.

Ο Bowlby προέβλεψε ότι η ανασφαλής προσκόλληση θα ήταν παράγοντας κινδύνου για δυσκολίες ψυχικής υγείας με βάση αναποτελεσματικές ή υπερβολικά άκαμπτες στρατηγικές για τη μείωση της αγωνίας και τη διατήρηση της ψυχολογικής ανθεκτικότητας (Waters, et. al.,2010; Welsch, 2003: Sroufe, et. al., 1999).

Υπάρχει ένας σημαντικός όγκος βιβλιογραφίας που καταδεικνύουν ότι η ανασφαλής προσκόλληση είναι ένας γενικός παράγοντας κινδύνου τόσο για την εσωτερίκευση όσο και για την εξωτερίκευση της συμπτωματολογίας όπως η κατάθλιψη, το άγχος, η διατροφή, οι ψυχωτικές διαταραχές και οι διαταραχές ( Fearon, et. al., 2010; Groh, et. al., 2012).

Παράγοντες κινδύνου για ανασφαλή προσκόλληση και διαταραχές ψυχικής υγείας

• η απώλεια της γονικής φιγούρας και
• η σεξουαλική ή σωματική κακοποίηση, αποτελούν επίσης παράγοντες κινδύνου για διαταραχές ψυχικής υγείας.[ 5 ]

Παρεμβάσεις Θετικής ψυχολογίας.

Η ρύθμιση του συναισθήματος είναι μια κεντρική λειτουργία, άμεσα συνυφασμένη με τους τύπους δεσμού προσκόλλησης Είδαμε ότι άτομα με ασφαλή δεσμό, επιτυγχάνουν μια πιο θετική διαβίωση, εμπιστεύονται περισσότερο, δημιουργήσουν πιο ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις

Άτομα που ακολουθούν στρατηγικές ρύθμισης του συναισθήματος που εστιάζουν στα αρνητικά συναισθήματα και βιώνουν τις διαπροσωπικές σχέσεις ως περισσότερο αγχογόνες ή τείνουν να καταπιέζουν τα συναισθήματά τους, έχουν συσχετιστεί με μη ασφαλή (αποδιοργανωμένο) τύπο προσκόλλησης με υψηλά επίπεδα stress.

Η απουσία ή η κατάρρευση των αμυντικών μηχανισμών και των στρατηγικών αντιμετώπισης του stress οδηγεί σε αδυναμία διαχείρισης των συναισθημάτων και έχει σημαντικό διαπροσωπικό, οικογενειακό, επαγγελματικό και κοινωνικό κόστος.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ψυχοεκπαίδευση και οι παρεμβάσεις θετικής ψυχολογίας αποδεικνύονται σε έναν σημαντικό αριθμό μελετών ως οι πλέον κατάλληλες, συμπληρωματικές στη φαρμακευτική θεραπεία και ψυχοθεραπευτική παρέμβαση τόσο για τις χρόνιες σωματικές νόσους,46–51 όσο και για τις ψυχικές ( Vaughn, et. al., 1984; Xiaet. Al., 2011; Bove, et. al., 2017).

Σε αυτές, τις παρεμβάσεις εντάσσονται:

• Η αποδοχή αφορά στη συνειδητοποίηση της ασθένειας (Bove, et. al., 2017).
• αυτορρύθμιση του συναισθήματος και αυτοδιαχείριση ασθένεια (Whittemore, rt. Al., 2002).
• ανοχή και αντιμετώπιση, της ασθένειας (Stanton, et. al., 2007).
• απαρτίωση αφορά στον «συμβιβασμό με τα συναισθήματα και την αναζήτηση ικανοποίησης,
• προσαρμογή σε μια «νέα φυσιολογικότητα» στη ζωή,
• επίτευξη θετικής διαβίωσης με τη χρόνια ασθένεια (Ambrosio, et .al., 2015).
• αύξηση λειτουργικότητας
• ενθάρρυνση στην καλλιέργεια θετικής διεκδικητικής συμπεριφοράς
• θετικά συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές
• διαχείριση οικογενειακών, διαπροσωπικών, κοινωνικών σχέσεων
• ψυχική ανθεκτικότητα,
• και τέλος στην ανάπτυξη του κοινωνικού δικτύου στήριξης που με την καλύτερη ποιότητα ζωής (Ποντισίδης & Μπελλάλη, 2015).

Βιβλιογραφία

Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Hillside. NJ: Erlbaum. Armsden, GC, & Greenberg, MT (1987). The inventory of parent and peer attachment: Individual differences and their relationship to psychological well-being in adolesence. Journal of Youth and Adolescence, 16, 427-454.
Ambrosio, L., Senosiain García, J. M., Riverol Fernández, M., Anaut Bravo, S., Díaz De Cerio Ayesa, S., Ursúa Sesma, M. E., & Portillo, M. C. (2015). Living with chronic illness in adults: a concept analysis. Journal of clinical nursing, 24(17-18), 2357-2367.
Bartholomew, K. (1990). Avoidance of intimacy: An attachment perspective. Journal of Social and Personal relationships, 7(2), 147-178.
Bartholomew, K. (1990). Avoidance of intimacy: An attachment perspective. Journal of Social and Personal relationships, 7(2), 147-178.
Bartholomew, K. (1997). Adult attachment processes: Individual and couple perspectives. British Journal of Medical Psychology, 70(3), 249-263.
Bartholomew, K., & Horowitz, L. M. (1991). Attachment styles among young adults: a test of a four-category model. Journal of personality and social psychology, 61(2), 226.
Bowlby, J., & Ainsworth, M. (2013). The origins of attachment theory. Attachment theory: Social, developmental, and clinical perspectives, 45(28), 759-775.
Bowlby, J. (1960). Separation anxiety.
Bowlby, J. (1979). The bowlby-ainsworth attachment theory. Behavioral and Brain Sciences, 2(4), 637-638.
Bove, D. G., Midtgaard, J., Kaldan, G., Overgaard, D., & Lomborg, K. (2017). Home-based COPD psychoeducation: A qualitative study of the patients' experiences. Journal of Psychosomatic Research, 98, 71- Ambrosio, L., Senosiain García, J. M., Riverol Fernández, M., Anaut Bravo, S., Díaz De Cerio Ayesa, S., Ursúa Sesma, M. E., ... & Portillo, M. C. (2015). Living with chronic illness in adults: a concept analysis. Journal of clinical nursing, 24(17-18), 2357-2367.77.
Brenk-Franz, K., Strauss, B., Tiesler, F., Fleischhauer, C., Ciechanowski, P., Schneider, N., & Gensichen, J. (2015). The influence of adult attachment on patient self-management in primary care-the need for a personalized approach and patient-centred care. PLoS One, 10(9), e0136723.
Bretherton, I. (1992). The origins of attachment theory: John Bowlby and Mary Ainsworth. Developmental psychology, 28(5), 759.
Ciechanowski, P. S., Katon, W. J., Russo, J. E., & Walker, E. A. (2001). The patient-provider relationship: attachment theory and adherence to treatment in diabetes. American Journal of Psychiatry, 158(1), 29-35.
Ciechanowski, P., & Katon, W. J. (2006). The interpersonal experience of health care through the eyes of patients with diabetes. Social science & medicine, 63(12), 3067-3079.
Ciechanowski, P., Russo, J., Katon, W., Von Korff, M., Ludman, E., Lin, E., ... & Bush, T. (2004). Influence of patient attachment style on self-care and outcomes in diabetes. Psychosomatic medicine, 66(5), 720-728.
Davies, K. A., Macfarlane, G. J., McBeth, J., Morriss, R., & Dickens, C. (2009). Insecure attachment style is associated with chronic widespread pain. PAIN®, 143(3), 200-205.
Fearon, R. P., Bakermans‐Kranenburg, M. J., Van IJzendoorn, M. H., Lapsley, A. M., & Roisman, G. I. (2010). The significance of insecure attachment and disorganization in the development of children’s externalizing behavior: a meta‐analytic study. Child development, 81(2), 435-456.
Fonagy, P. (2001). Attachment theory and psychoanalysis Other Press.
Griffin, D. W., & Bartholomew, K. (1994). Models of the self and other: Fundamental dimensions underlying measures of adult attachment. Journal of personality and social psychology, 67(3), 430.
Groh, A. M., Roisman, G. I., van IJzendoorn, M. H., Bakermans‐Kranenburg, M. J., & Fearon, R. P. (2012). The significance of insecure and disorganized attachment for children’s internalizing symptoms: A meta‐analytic study. Child development, 83(2), 591-610.
Hunter, J., & Maunder, R. (Eds.). (2015). Improving patient treatment with attachment theory: A guide for primary care practitioners and specialists. Springer.
Kolb, L. C. (1982). Attachment behavior and pain complaints. Psychosomatics: Journal of Consultation and Liaison Psychiatry.
Kowal, J., McWilliams, L. A., Péloquin, K., Wilson, K. G., Henderson, P. R., & Fergusson, D. A. (2015). Attachment insecurity predicts responses to an interdisciplinary chronic pain rehabilitation program. Journal of behavioral medicine, 38(3), 518-526.
Lisdonk, V. (2005). Illness behaviour. in Jones, Roger. Oxford textbook of primary medical care. Vol. 1. Oxford University Press, 2004.
Maunder, R. G., & Hunter, J. J. (2012). A prototype-based model of adult attachment for clinicians. Psychodynamic psychiatry, 40(4), 549.
Maunder, R., & Hunter, J. (2015). Love, fear, and health: how our attachments to others shape health and health care. University of Toronto Press.
McWilliams, L. A., & Bailey, S. J. (2010). Associations between adult attachment ratings and health conditions: evidence from the National Comorbidity Survey Replication. Health Psychology, 29(4), 446.
Meredith, P. J., Strong, J., & Feeney, J. A. (2005). Evidence of a relationship between adult attachment variables and appraisals of chronic pain. Pain Research and Management, 10(4), 191-200.
O'Kearney, R. (1996). Attachment disruption in anorexia nervosa and bulimia nervosa: A review of theory and empirical research. International Journal of Eating Disorders, 20(2), 115-127.
Schindler, A., & Bröning, S. (2015). A review on attachment and adolescent substance abuse: empirical evidence and implications for prevention and treatment. Substance Abuse, 36(3), 304-313.
Sroufe, L. A., Carlson, E. A., Levy, A. K., & Egeland, B. (1999). Implications of attachment theory for developmental psychopathology. Development and psychopathology, 11(1), 1-13.
Stanton, A. L., Revenson, T. A., & Tennen, H. (2007). Health psychology: psychological adjustment to chronic disease. Annu. Rev. Psychol., 58, 565-592.
Sullivan, M. D., Ciechanowski, P. S., Russo, J. E., Soine, L. A., Jordan-Keith, K., Ting, H. H., & Caldwell, J. H. (2009). Understanding why patients delay seeking care for acute coronary syndromes. Circulation: cardiovascular quality and outcomes, 2(3), 148-154.
Taylor, R. E., Marshall, T., Mann, A., & Goldberg, D. P. (2012). Insecure attachment and frequent attendance in primary care: A longitudinal cohort study of medically unexplained symptom presentations in ten UK general practices. Psychological medicine, 42(4), 855-864.
Vaughn, C. E., Snyder, K. S., Jones, S., Freeman, W. B., & Falloon, I. R. (1984). Family factors in schizophrenic relapse: Replication in California of British research on expressed emotion. Archives of General Psychiatry, 41(12), 1169-1177.
Waters, S. F., Virmani, E. A., Thompson, R. A., Meyer, S., Raikes, H. A., & Jochem, R. (2010). Emotion regulation and attachment: Unpacking two constructs and their association. Journal of psychopathology and behavioral assessment, 32(1), 37-47.
Welsch, H. (2003). Freedom and rationality as predictors of cross-national happiness patterns: The role of income as a mediating variable. Journal of Happiness Studies, 4(3), 295-321.
Whittemore, R., Chase, S. K., Mandle, C. L., & Roy, C. (2002). Lifestyle change in type 2 diabetes: A process model. Nursing research, 51(1), 18-25.
Xia, J., Merinder, L. B., & Belgamwar, M. R. (2011). Psychoeducation for schizophrenia. Cochrane database of systematic reviews, (6).
Ποντισίδης, Γ., & Μπελλάλη, Θ. (2015). Η Έννοια της Κοινωνικής Υποστήριξης και η Επίδρασή της στη διαχείριση των Χρόνιων Νόσων. Ελληνικό Περιοδικό της Νοσηλευτικής Επιστήμης, 8(4), 6-16.).