O Φόβος της Αβεβαιότητας στο Σήμερα

Στη σημερινή, σύγχρονη εποχή, περισσότερο από ποτέ, έχουμε νιώσει για τα καλά πόσο αβέβαιη είναι η φύση της ζωής. Θα πει κάποιος πως πάντα ήταν και θα έχει δίκιο, πράγματι πάντα ήταν.

 

Μόνο που μέχρι πρότινος εμείς οι άνθρωποι είχαμε δημιουργήσει κάποια εσωτερικά, νοητά καταφύγια που μας βοηθούσαν να αντέχουμε την αβεβαιότητα αυτή. Όπως μάλιστα έχει αναφέρει σε διάλεξή του ο Δρ. Αναστάσιος Σταλίκας, η αβεβαιότητα φέρνει μαζί της κάποια δώρα όπως για παράδειγμα η συντροφικότητα, η αλληλεγγύη, η κοινωνία.

Είναι αλήθεια πως η κάθε εποχή έχει τις δικές της δυσκολίες έτσι λοιπόν και η δική μας, με μια διαφορά όμως, απολαμβάνουμε πράγματι τα δώρα της αβεβαιότητας;

Σήμερα φαίνεται να έχει γίνει μια στροφή στον εαυτό και στις δυνάμεις του έχοντας αφήσει τους άλλους στο περιθώριο. Το εμείς χάνεται, η απάθεια πρωτοστατεί, ο έρωτας αντικαθίσταται από τη λαγνεία και σημαντικές ιδιότητες θεωρούνται αυτές που έχει ή δεν έχει κάποιος π.χ. ομορφιά, νεότητα κλπ.

Αναρωτιέμαι ποιο ακριβώς να ήταν το σημείο εκκίνησης για όλα αυτά και σκέφτομαι πως όλα ξεκίνησαν όταν άρχισαν να μας μαθαίνουν πως το να είσαι ο εαυτός σου δεν είναι ότι καλύτερο για την κοινωνία στην οποία ζεις.

Και κάπως έτσι βαθμιαία γίνεται το πέρασμα στην Κουλτούρα της Προσωπικότητας – ανοίγοντας το κουτί της Πανδώρας για κάθε λογής προσωπικά άγχη από τα οποία ποτέ μάλλον δεν θα συνέλθουμε.

Τι είναι όμως η Κουλτούρα της Προσωπικότητας;

Η Κουλτούρα της Προσωπικότητας δεν εστιάζει  στο αν το άτομο είναι σοβαρό, πειθαρχημένο ή έντιμο και πώς συμπεριφέρεται στον ιδιωτικό του χώρο, αλλά εστιάζει στο πως τα άλλα άτομα αντιλαμβάνονται το άτομο. Δεν έχει πια νόημα ποιος είναι ο ιδανικός εαυτός για το ίδιο το άτομο αλλά τι απορρέει από τον κοινωνικό του ρόλο.

Πλέον, οι περισσότεροι εστιάζουν στην εξωτερική γοητεία και όχι στην εσωτερική αρετή  - «να ξέρεις τι να πεις και πως να το πεις», όχι «να ξέρεις ποιος είσαι».

Η μετακίνηση από το είναι στο φαίνεσαι είναι ορατή και αυτό φαίνεται να επηρεάζει πολυεπίπεδα τη ζωή μας.

Παλαιότερα θα υπήρχε εστίαση σε ιδιότητες που ο καθένας θα μπορούσε να βελτιώσει όπως:

• Ευσυνειδησία
• Καθήκον
• Εργασία
• Τιμή
• Υπόληψη
• Ηθικότητα
• Τρόπος Συμπεριφοράς
• Ακεραιότητα

Όμως σήμερα εκθειάζονται ιδιότητες που είτε τις έχει κάποιος είτε δεν τις έχει., όπως:

• Μαγνητικός
• Συναρπαστικός
• Εκθαμβωτικός
• Ελκυστικός
• Λαμπερός
• Κυριαρχικός
• Ισχυρός
• Ενεργητικός

Μάλιστα οι ειδικοί σχολικής αγωγής από το 1920 άρχισαν να βοηθούν τα παιδιά να αναπτύξουν προσωπικότητα νικητών. Οι ειδικοί συμβουλεύουν τους γονείς να κοινωνικοποιούν επαρκώς τα παιδιά τους. Στα μέσα του αιώνα οι γονείς συμφωνούσαν ότι είναι απαράδεκτο να είναι το παιδί τους ήρεμο, ενώ η συναναστροφή σε ομάδες ήταν ιδανική, τόσο για αγόρια όσο και για κορίτσια.

Κάποιοι αποθαρρύνουν τα παιδιά τους από μοναχικά χόμπι, όπως κλασσική μουσική, που τα έκαναν αντιδημοφιλή. Τα εσωστρεφή παιδιά ήταν συχνά δακτυλοδεικτούμενα ως προβληματικές περιπτώσεις (κάτι που είναι γνώριμο και στο σήμερα). Άρα ένα παιδί δεν ήταν αρκετό έτσι όπως ήταν, έπρεπε να ακολουθεί από πολύ μικρό κοινωνικές επιταγές για να μπορέσει τελικά να επιτύχει στη ζωή του (κατά όπως θεωρείτο). Εύκολα λοιπόν γίνεται αντιληπτό πώς τα παραπάνω αποτελούν πηγές χρόνιου άγχους (το λιγότερο).

Συνοψίζοντας, όσα τα παιδιά μαθαίνουν, κατά κύριο λόγο, είναι ότι δεν είναι αρκετά, ότι και να κάνουν στο προσκήνιο δεν είναι και δεν θα είναι οι πραγματικές τους ανάγκες και φυσικά ότι δεν μπορούν να εμπιστευτούν τους μεγαλύτερους- γονείς- φροντιστές για τη κάλυψη των αναγκών τους. Τα προαναφερθέντα, προφανώς,  αποτελούν σοβαρή πηγή αβεβαιότητας.

Πράγματι η ίδια η ζωή είναι από τη φύση της αβέβαιη αλλά όταν δεν έχεις να στηριχτείς πουθενά η ζωή μοιάζει σαν να περπατάς σε κινούμενη άμμο.

Και το ερώτημα είναι το εξής: Πώς μπορεί να υπάρξει η ελεύθερη βούληση όταν υποκύπτει στη κοινωνική συμμόρφωση; Αυτή είναι μια συνηθισμένη σύγκρουση που πιέζει τον σημερινό άνθρωπο. Μια συνεχής πάλη μεταξύ του πρέπει και του θέλω.

Έτσι όπως υποστηρίζει ο Rollo May, πράγματι η ελεύθερη βούληση υφίσταται για όποιον την επιζητά και την υπερασπίζεται και όχι για εκείνους που υποκύπτουν  στους κανόνες της κοινωνικής συμμόρφωσης και δεν τολμούν να σηκώσουν κεφάλι από τα ζητήματα της επιβίωσης. Εκείνους δηλαδή που αρκούνται να δραπετεύουν από τη μιζέρια της καθημερινότητας καταναλώνοντας βουλιμικά αντικείμενα και σχέσεις.

«Το αντίθετο του θάρρους στη κοινωνία μας δεν είναι η δειλία είναι το βόλεμα». Η αποφυγή δηλαδή της ανάληψης της ευθύνης της προσωπικής ελευθερίας. Η καταφυγή στα ηρεμιστικά της.

Όμως ας δεχτούμε αυτό: όσο δεν υπάρχει το υπόστρωμα των αξιών μας, όσο βασιζόμαστε σε επιφανειακές ιδιότητες, τότε η αβεβαιότητα της ζωής είναι αφόρητα δύσκολη και κουραστική.

Το VUCA Model(Volatility, Uncertainty, Complexity, Ambiguity/ Αστάθεια, Αβεβαιότητα, Πολυπλοκότητα, Ασάφεια) (μοντέλο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί εκτός των άλλων και για τη διαχείριση των αλλαγών και βρίσκει συχνά εφαρμογή σε οργανωσιακό επίπεδο) υποστηρίζει πως είναι σημαντικό να μάθουμε να ζούμε όπως οι πειρατές, να αδράττουμε την ευκαιρία και να ζούμε τη στιγμή. Μας εξηγεί πως είναι εντάξει να μην ξέρουμε ανά πάσα στιγμή τι να κάνουμε αλλά κάθε φορά να είμαστε σίγουροι ότι κάναμε ότι καλύτερο μπορούσαμε. Μας προτρέπει να ξεχάσουμε τα παλιά γραμμικά μοντέλα και να ξεφύγουμε από τη πρόβλεψη.

Μια πολύ σημαντική αλλαγή της σύγχρονης εποχής είναι τα εργασιακά και η παντελής έλλειψη σταθερότητας στην εργασία. Σήμερα το εργασιακό σκηνικό είναι αβέβαιο, δυναμικό και ευμετάβλητο.

Σήμερα ο καθένας μας  είναι μια επιχειρησιακή μονάδα και για να λειτουργήσουμε εύρυθμα και με επιτυχία χρειάζεται να γνωρίζουμε το ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα. Αυτό είναι η αυθεντικότητα μας και απαρτίζεται από ένα σύνολο προσωπικών στοιχείων που έχουμε και που θέλουμε να αναπτύξουμε.

Χρειάζεται λοιπόν να κατανοήσουμε ότι όσο ευμετάβλητο είναι το περιβάλλον γύρω μας τόσο ευμετάβλητοι είμαστε κι εμείς. Σίγουρα ποτέ κανείς μας δεν θα αποτύπωνε την πορεία και την εξέλιξή του με μια ευθεία γραμμή.

Η αναζήτηση του εαυτού μας συνεχόμενη, εξελισσόμενη, δυναμική μεταβάλλει συνεχώς το ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα. Ας μην ξεχνάμε όμως πως το αυθεντικό είναι πάντα το καλύτερο κι ας στηριχτούμε σε αυτό καθώς όπως αναφέρει και η Βρετανίδα καλλιτέχνιδα, Cornelia Parker: «Δεν έχουμε μια σταθερή, παγιωμένη ζωή. Ερχόμαστε συνεχώς αντιμέτωποι με το τι μας επιφυλάσσει  στην πορεία η ζωή μας» Ας έχουμε τα εργαλεία να το ανακαλύψουμε.

Βιβλιογραφία

Cain, S. (2022). H δύναμη των εσωστρεφών σ έναν κόσμο που δεν σταματάει να μιλάει. Αθήνα: Εκδόσεις Key Books.
Rollo, M. (2016). Να θέλεις & Να ερωτεύεσαι. Αθήνα: Εκδόσεις Αρμός.
Σταλίκας, Α. (2020). Το «δώρο» της αβεβαιότητας ΤEDexPatras