Αντίδραση fight or flight: αρχέγονη αλλά ελέγξιμη

Ακρόαση άρθρου......

Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να μπορούν να ελέγξουν τα περισσότερα πράγματα, αν όχι τα πάντα, στη ζωή τους. Η (ψευδ)αίσθηση του ελέγχου δίνει δύναμη, όμως αντίστοιχα απογοητευτική είναι η συνειδητοποίηση ότι ο έλεγχος των πάντων δεν είναι εφικτός.

Υπάρχει η τάση να προσπαθούμε να ελέγξουμε τα πάντα, είτε περνάνε από το χέρι μας ή όχι. Γεγονός είναι ότι δεν μπορούμε να έχουμε πάντα τον έλεγχο στις καταστάσεις και τα δρώμενα. Πιο συγκεκριμένα, συνήθως δεν έχουμε τον έλεγχο σε αυτά που συμβαίνουν, καθώς είναι έξω από τις δυνατότητες ελέγχου μας.

Αυτό, όμως, που σίγουρα μπορούμε να ελέγξουμε είναι οι αντιδράσεις μας σε αυτά που διαδραματίζονται. Εκεί έχουμε τον πλήρη έλεγχο, ακόμα κι αν δεν το έχουμε συνειδητοποιήσει.

Ο άνθρωπος, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα πλάσματα του πλανήτη, έχει την ικανότητα να χρησιμοποιεί τη λογική του, να σκέφτεται, να προγραμματίζει και να πράττει αναλόγως, όντας σε ήρεμη κατάσταση.

Όταν, όμως, θεωρήσει ότι απειλείται, η σκέψη θολώνει και υπάρχει η ενστικτώδης, αμυντική και αρχέγονη, αντίδραση «fight or flight», δηλαδή «αντίδραση μάχης ή φυγής». Με απλά λόγια ετοιμάζεται να πολεμήσει για να υπερασπιστεί τον εαυτό του ή τρέπεται σε φυγή.

Στις αρχές του 20ου αιώνα ο Αμερικανός φυσιολόγος Walter Bradford Cannon εισήγαγε τον όρο «fight or flight» στοχεύοντας στην περιγραφή της αντίδρασης των ανθρώπων όταν, χιλιάδες χρόνια πριν, η ζωή τους απειλείτο από κάποιο άγριο ζώο.

Όταν ένας οργανισμός νιώθει απειλή, ενεργοποιείται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα αυξάνοντας την έκκριση της αδρεναλίνης, διαστέλλοντας τις κόρες των ματιών και αυξάνοντας τους καρδιακούς παλμούς ή την αρτηριακή πίεση κ.ά.

Η ενεργοποίηση αυτή αποσκοπεί στην καλύτερη προστασία του οργανισμού από την απειλή, δηλαδή είτε μάχη ή φυγή.

Στη σημερινή κοινωνία έχουμε διασφαλίσει ότι δεν θα κινδυνέψουμε από άγρια ζώα, όμως η αντίδραση «fight of flight» έχει διατηρηθεί ως μηχανισμός προστασίας μας σε περίπτωση που νιώσουμε απειλή, ενώ σε πολλές περιπτώσεις καθορίζει ολοκληρωτικά τη συμπεριφορά μας σε έντονα στρεσογόνες καταστάσεις.

Ευτυχώς, ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί και να χαλιναγωγήσει την αντίδραση πάλης ή φυγής, διατηρώντας τον έλεγχο του εαυτού του και μειώνοντας τη συναισθηματική φόρτιση που προκαλείται.

Υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορούμε να κάνουμε και τα οποία βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.

Τι μπορούμε να κάνουμε όταν βρισκόμαστε υπό πίεση

Έτσι, όταν βρισκόμαστε υπό πίεση, μπορούμε να ακολουθήσουμε τα παρακάτω βήματα, ώστε να θέσουμε βάσεις για μία λογική, ήπια και αποτελεσματική αντιμετώπιση και επίλυση του εκάστοτε θέματος.

Το πρώτο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αξιολογήσουμε, σε μία κλίμακα από το 1 έως το 10, πόσο σημαντικό είναι το θέμα που έχει προκύψει. Συνήθως, όταν βρισκόμαστε υπό πίεση, τείνουμε να υπερβάλλουμε και να θεωρούμε τραγικό και ανυπέρβλητο αυτό που μας συμβαίνει.

Είναι, όμως, όντως έτσι; Αν συνέβαινε σε ένα φίλο μας, πώς θα το αξιολογούσαμε, με δεδομένο ότι δεν θα μας επηρέαζε άμεσα; Μήπως, λοιπόν, βοηθάει να απομακρυνθούμε από το θέμα και να το δούμε υπό άλλο πρίσμα, ώστε να το αξιολογήσουμε, ει δυνατόν, πιο αντικειμενικά;

Στη συνέχεια, θέτουμε την παράμετρο του χρόνου. Δηλαδή, σε 6 μήνες ή σε 1 χρόνο, ακόμα και σε 1 μήνα από τώρα, πόσο σημαντικό θα είναι το συγκεκριμένο θέμα και πόσο θα μας απασχολεί – έστω ότι θα μας απασχολεί;

Αναλογιζόμενοι αυτή την ερώτηση, μπορούμε να σκεφτούμε και άλλα περιστατικά που μας απασχόλησαν παλιότερα αλλά την παρούσα στιγμή είναι απλές αναμνήσεις, ιστορίες ή εμπειρίες. Άρα, αυτό που μας απασχολεί τώρα, είναι πραγματικά τόσο δυσχερές ώστε να μας προκαλεί υπερβολικό άγχος;

Μέχρι τώρα αντιδρούσαμε με κάποιους τρόπους, όπως να εκνευριστούμε, να φωνάξουμε, να μαλώσουμε, να κλάψουμε, να επιρρίψουμε ευθύνες στους άλλους, να τα παρατήσουμε ή ακόμα και να ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι το θέμα θα λυθεί μόνο του.

Πώς εξελίχθηκε αυτό; Είχε κάποιο αποτέλεσμα – κι αν ναι, θετικό ή αρνητικό για εμάς;

Αν εκτιμήσουμε τις μέχρι τώρα αντιδράσεις μας, θα δούμε αν είχαν αποτέλεσμα ή όχι, αν ήταν επιτυχημένες ή όχι, και ως εκ τούτου θα αξιολογήσουμε τι μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά για να έχουμε το καλύτερο για εμάς αποτέλεσμα.

Η δράση φέρνει αντίδραση, όμως συνήθως η αντίδραση είναι υποσυνείδητη και ενστικτώδης. Αν πριν αντιδράσουμε πάρουμε μερικές ανάσες και, αντί να αντιδράσουμε, σκεφτούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να δράσουμε, θα βρούμε τρόπους για να βελτιώσουμε την κατάσταση, εφαρμόζοντας νέες στρατηγικές για διαφορετικά αποτελέσματα.

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι είναι τουλάχιστον παράλογο να κάνουμε τα ίδια πράγματα και να περιμένουμε άλλα αποτελέσματα.

Αφού λοιπόν αντιμετωπίσουμε την κατάσταση, μπορούμε να κάνουμε μία εκτίμηση του πώς λύθηκε το πρόβλημα, πώς διευθετήθηκαν οι όποιες δυσκολίες και να δούμε σε μία ενδεχόμενη μελλοντική κατάσταση, τι θα μπορούσαμε να κάνουμε διαφορετικά, ώστε να έχουμε ένα καλύτερο αποτέλεσμα για εμάς ή, ακόμα καλύτερα, να αποφύγουμε εντελώς μία παρεμφερή κατάσταση.

Τέλος, μία κατάσταση που διευθετήθηκε ή ένα πρόβλημα που λύθηκε μπορούν να συνδράμουν με εποικοδομητική κριτική και δημιουργική σκέψη, ώστε η δυσκολία να μετατραπεί σε εμπειρία και εφόδιο για το μέλλον.

Επομένως, σκεπτόμενοι τη θετική πλευρά μίας αρνητικής κατάστασης, διαπιστώνουμε ότι γινόμαστε πιο ώριμοι, πιο έμπειροι, πιο ανθεκτικοί και πιο έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε καταστάσεις που ίσως μας δυσκολέψουν στο μέλλον.

Αυτό που χρειάζεται για την εφαρμογή των παραπάνω είναι επίδειξη ψυχραιμίας η οποία θα οδηγήσει σε πιο ήρεμη και ώριμη σκέψη. Με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε τη δυνατότητα να νιώθουμε ότι ασκούμε έλεγχο στις καταστάσεις και ότι μπορούμε να αναλάβουμε την καλύτερη, για εμάς, δράση.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Βίκυ Βλαστάρη - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Βίκυ Βλαστάρη: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Meditation Teacher & Breathing Coach, Life Coach, NLP Practitioner. Με αγάπη για τον άνθρωπο και ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα στην από κοινού προσπάθεια για τη διαχείριση και επίλυση αυτών που τον απασχολούν. Μέλος HCCMA & I.A.R.P.P.

μέσω e-mail

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού