Επαγγελματική Συμβουλευτική και Προσανατολισμός: Η συμβολή της σε μια εποχή που όλο αλλάζει

Ακρόαση άρθρου......

Ας ξεκινήσουμε δίνοντας έναν σύντομο ορισμό για την Επαγγελματική Συμβουλευτική και Προσανατολισμό: το εύρος των δραστηριοτήτων που διευκολύνουν τους πολίτες, κάθε ηλικίας και σε οποιοδήποτε περίοδο της ζωής τους, να προσδιορίσουν τις δυνατότητές τους, τις ικανότητές τους και τα ενδιαφέροντά τους, να λάβουν εκπαιδευτικές και επαγγελματικές αποφάσεις και να διαχειριστούν την πορεία τους στην μάθηση, στην εργασία και σε άλλα πλαίσια στα οποία αυτές οι ικανότητες, δυνατότητες χρησιμοποιούνται (Council of the European Union, 2004).

Επαγγελματική συμβουλευτική

Δια μέσου αυτού του ορισμού αντιλαμβανόμαστε πως η επαγγελματική συμβουλευτική και επαγγελματικός προσανατολισμός «κρύβουν μέσα τους» 2 κύριες διαστάσεις, της αλλαγής στη ζωή των ανθρώπων και της ανάγκης για δια βίου επαγγελματική συμβουλευτική και προσανατολισμό σε έναν κόσμο που εδώ και χρόνια άλλαζε συνεχώς και συνεχίζει να αλλάζει με ραγδαίους, καταιγιστικούς ρυθμούς. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε βασικές πτυχές του πεδίου της επαγγελματικής συμβουλευτικής και προσανατολισμού.

Αυτές της εκπαίδευσης στο τυχαίο και της δια βίου μάθησης καθώς και τον ρόλο της αυτογνωσίας.Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την σωστή, έγκυρη και οργανωμένη πληροφόρηση αποτελούσαν και συνεχίζουν να αποτελούν, ακόμα και σε αυτή τη ταραγμένη εποχή, μέσα για αποτελεσματικότερες, σύμφωνα με τον ιδανικό εαυτό, αποφάσεις σταδιοδρομίας.

Σε ένα πεδίο όπως αυτό της επαγγελματικής συμβουλευτικής και του επαγγελματικού προσανατολισμού όπου η αβεβαιότητα μετριέται σε πιθανές ευκαιρίες καριέρας και εξέλιξης και που εδώ και χρόνια «προειδοποιούσε» αλλά και μας προετοίμαζε πως οι ανάγκες της αγοράς εργασίας έχουν αλλάξει, οι εποχές που σημασία είχε μόνο ο τίτλος σπουδών, ανήκουν στο παρελθόν και πως η δια βίου μάθηση, λόγο της συνεχόμενης αλλαγής, είναι δεδομένη, αυτό το πεδίο δεν «τρομάζει» μπροστά στις πρωτόγνωρες αλλαγές, συνεχίζει να χρησιμοποιεί τα εργαλεία που χρησιμοποιούσε και συνιστά ψυχραιμία.

Αποκτήστε το βιβλίο Αποτελεσματική διαχείριση εργασιακού στρες, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Εκπαίδευση στο τυχαίο

Πρώτα απ' όλα αξίζει να αναφέρουμε τι σημαίνει εκπαίδευση στο τυχαίο. Η εκπαίδευση στο τυχαίο εντάσσεται στις σύγχρονες προσεγγίσεις επαγγελματικής ανάπτυξης, της «Θεωρίας του Τυχαίου» και της «Θεωρίας του Χάους». Στο σημείο αυτό φαίνεται βοηθητικό το να δοθεί ένας περιεκτικός ορισμό για την έννοια του χάους.

Χάος: Όταν το παρόν καθορίζει το μέλλον, αλλά η προσέγγιση του παρόντος δεν προσδιορίζει κατά προσέγγιση το μέλλον. Η θεωρία του Χάους  μελετά τη συμπεριφορά ορισμένων μη γραμμικών συστημάτων που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στις αρχικές συνθήκες. Δηλαδή, μικρές διαφορές στις αρχικές συνθήκες μπορούν να επιφέρουν τελείως διαφορετικά αποτελέσματα καθιστώντας αδύνατη τη πρόβλεψη σε γενικές γραμμές. Για να ανταπεξέλθουμε στις αβέβαιες, ευμετάβλητες και πολυσύνθετες συνθήκες ζωής, χρειάζεται να αναπτυχθεί η δεξιότητα της «Ετοιμότητας στο Τυχαίο».

Με λίγα λόγια η «ετοιμότητα στο τυχαίο» είναι η δεξιότητα με την οποία αναγνωρίζονται και αξιοποιούνται οι τυχαίες καταστάσεις και τα αποτελέσματά τους.

Κατά τον Krumboltz (2009), η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι προϊόν αναρίθμητων παραγόντων και μαθησιακών εμπειριών που προκαλούνται από σχεδιασμένες καταστάσεις, στις οποίες τα άτομα ανακαλύπτουν τον εαυτό τους. Οι εμπειρίες που αργότερα μπορούν να αποτελέσουν βιώματα ωθούν τα άτομα σε μελλοντικές δράσεις οι οποίες και σκιαγραφούν τη μελλοντική τους πορεία.

Ουσιαστικά η πρόταση που προβάλλεται μέσω των θεωριών είναι τα άτομα να κάνουν βίωμα τους την αβεβαιότητα και «κτήμα» τους το αίσθημα της γαλήνης.

Διδάσκουν πως η ανοιχτότητα σε νέες καταστάσεις είναι ο πιο κατάλληλος και θεμιτός τρόπος ώστε τα άτομα να εξελίξουν τόσο την επαγγελματική τους όσο και την προσωπική τους ζωή.

Η βοήθεια που προσφέρει ένας επαγγελματικός σύμβουλος

Με την υποστήριξη των συμβούλων οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν ικανοί:

• Να αναγνωρίζουν τις ευκαιρίες
• Να ξεπερνούν τις δυσκολίες που τους εμποδίζουν να δράσουν
• Να προετοιμασθούν για την πραγματική ζωή
• Να μάθουν να προσπαθούν ακόμα κι αν δεν γνωρίζουν τα αποτελέσματα
• Να προχωρούν και να μην φοβούνται να κάνουν λάθη
• Να αναλάβουν δράση για να δημιουργήσουν την τύχη τους
• Να χρησιμοποιούν τις «μεταβιβάσιμες» δεξιότητες τους και να μην σταματήσουν να μαθαίνουν
• Να κατανοήσουν πως η αποτυχία είναι κάτι φυσιολογικό

Αυτογνωσία και επαγγελματική σταδιοδρομία

Με τη βάση τα παραπάνω μπορούμε να προχωρήσουμε στην έννοια της αυτογνωσίας και πως αυτή συνδέεται με το χτίσιμο της επαγγελματικής σταδιοδρομίας σε μια εποχή ραγδαίων αλλαγών.

Μόνο όταν το άτομο γνωρίζει όσα συμβαίνουν γύρω του αλλά και μέσα του μπορεί να προετοιμαστεί κατάλληλα για τις διάφορες αλλαγές υιοθετώντας μια κριτική στάση ώστε να κάνει συνειδητές επιλογές και να μην προσαρμόζεται παθητικά και άκριτα στην εκάστοτε πραγματικότητα αλλά και να μάθει να διερωτάται, να διερευνά και να δρα έτσι ώστε να μεταβάλλει ανάλογα με τις ανάγκες και τους στόχους του.

Σήμερα οι αποφάσεις το ατόμου για την επιλογή σπουδών και εργασίας απαιτούν:

• Γνώση του εαυτού
• Γνώση των προσόντων του
• Αξιοποίηση του δυναμικού του
• Διερεύνηση των εναλλακτικών και επαγγελματικών επιλογών
• Σχεδιασμό και προετοιμασία
• Στοχοθεσία
• Λήψη συνετών αποφάσεων
• Υλοποίηση των στόχων
• Ενδυνάμωση για ξεπέρασμα οποιασδήποτε αποτυχίας ή εμποδίων σε όλη αυτή την διαδρομή

Νόημα στη ζωή

Σε πολλά από τα παραπάνω μπορεί να συμβάλει η έννοια του νοήματος στη ζωή. Το νόημα είναι αυτό που σχετίζεται με τους στόχους-σκοπούς αλλά και το όραμα κάθε ατόμου. Οι στόχοι που διαμορφώνουν και εκπληρώνουν τα άτομα συμβάλλον στο ευ ζην και νοηματοδοτούν τη ζωή.

• Ποιο είναι το νόημα της δικής μου ζωής;
• Ποιος είναι ο σκοπός μου;
• Ποιοι είναι οι στόχοι μου;
• Κάνω τη διαφορά;
• Αξίζω; Αξίζει αυτό που ζώ;

Οι παραπάνω ερωτήσεις μας φέρνουν πιο κοντά στις αξίες μας και στους πραγματικούς μας στόχους. Ξεκαθαρίζοντας το τοπίο και ζώντας σύμφωνα με τα παραπάνω ερχόμαστε πιο κοντά με την αίσθηση της προσωπικής αξίας και την αίσθηση της αυτοαποτελεσματικότητας. Επίσης η αίσθηση του νοήματος είναι ένα ακαταμάχητο όπλο κατά της αντιξοότητας και των δυσκολιών που φέρνει μαζί της η νέα εποχή. Μέσω αυτού γίνεται προσπάθεια να γεφυρωθούν οι αξίες και να συνειδητοποιήσουμε τι πραγματικά γίνεται μέσα μας και γύρω μας.

• Ποιες είναι οι δικές μου αξίες;
• Ποιες είναι οι αξίες της κοινωνίας στην οποία ζω;
• Ποιες είναι οι αξίες της εποχής στην οποία ζω;

Ασκηση

Η ιδανική ζωή και η πραγματική ζωή. Που βρισκόμαστε και που θα θέλαμε να βρισκόμαστε ή να βρεθούμε.

Καθίστε σε ένα ήσυχο μέρος, στο οποίο νιώθετε άνετα. Κλείστε τα μάτια σας και επικεντρωθείτε για λίγα λεπτά στην αναπνοή σας. Χαλαρώστε… Υστερα πάρτε ένα φύλο χαρτί κι ένα μολύβι και αποτυπώστε μια εικόνα μιας μέρας της καθημερινότητάς σας την οποία ζει ο ιδανικός σας εαυτός. Πώς είναι; Με τι ασχολείται; Με ποιους είναι; Πώς περνάει η μέρα του; Που βρίσκεται;

Ίσως οι σκέψεις σας να σας εκπλήξουν. Ίσως κάπου ανάμεσα στην πραγματική ζωή σας και την ιδέα σας για τον ιδανικό σας εαυτό να βρίσκεται και η αλήθεια σας. Η επίγνωση είναι σημαντική. Και ας μην ξεχνάμε πως ο επαγγελματικός εαυτός δεν ζει χωριστά από τον προσωπικό εαυτό αλλά και πως το επάγγελμα που επιλέγουμε είναι η εφαρμογή της αυτό-εικόνας μας (Super, 1957).

Βιβλιογραφία 

Baumeister, R. F., & Vohs, K. D. (2002). The pursuit of meaningfulness in life. Handbook of positive psychology, 1, 608-618.
Emmos, R.A.& McCullogh,M.E. (2003).Counting blessings versus burdens: An experimental investigation of gratitude and subjective well-being in daily life. Journal of Personality and Social Psychology, 84,377-389.
Krumboltz, J. D. (2009). The happenstance learning theory. Journal of career assessment, 17(2), 135-154.
Krumboltz, J. D. Levin Al S.(2004). Luck is No Accident. Making the Most of Happenstance.
Bright, J. E., & Pryor, R. G. (2011). The chaos theory of careers. Journal of Employment Counseling, 48(4), 163-166.
Super, D. E. (1957). The psychology of careers; an introduction to vocational development.