Ταξίδι σε 101 αξίες: Πώς ξεκίνησε μια ολόκληρη επανάσταση!

Η σπίθα που πυροδότησε την Αραβική Άνοιξη δεν προήλθε από την Αίγυπτο, τη Συρία, τη Λιβύη ή τον Λίβανο, αλλά από μια χώρα λιγότερο συνδεδεμένη με την επανάσταση –την Τυνησία–, και δεν ξεκίνησε με μια μαζική διαμαρτυρία, αλλά με έναν μόνο πωλητή του δρόμου με το όνομα Mohamed Bouazizi.

Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Ταξίδι στη γη σε 101 αξίες που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα στις 9 Φεβρουαρίου.

Αρνούμενος να «λαδώσει» πράκτορες της τοπικής αυτοδιοίκησης, ξυλοκοπήθηκε και κατασχέθηκαν τα προϊόντα και οι ζυγαριές του. Όταν πήγε να ανακτήσει την περιουσία του και τον απομάκρυναν, πήρε βενζίνη, επέστρεψε στο δημοτικό κτίριο και έβαλε φωτιά στον εαυτό του.

Λίγες εβδομάδες αργότερα υπέκυψε στις πληγές του στο νοσοκομείο.

Με την αυτοκτονία του όμως ενέπνευσε διαμαρτυρίες που θα καθαιρούσαν τον εδώ και είκοσι τρία χρόνια πρόεδρο, ενώ ξεκίνησε επίσης μια αλυσιδωτή αντίδραση σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο.

Η Τυνησία μπορεί να πυροδότησε την Αραβική Άνοιξη, αλλά η απάντησή της στη συνέχεια την ξεχώρισε από τους περιφερειακούς γείτονές της ως έθνος που χαρακτηρίζεται από μετριοπάθεια στον πολιτικό, θρησκευτικό και κοινωνικό της ιστό.

Από όλες τις χώρες όπου το status quo ανατράπηκε το 2011, η Τυνησία μόνο πέτυχε να κατασκευάσει μια δημοκρατική κυβέρνηση που έχει κρατήσει μακριά τη δικτατορία και τον θρησκευτικό εξτρεμισμό.

Έκτοτε, δύο εκλογικές αναμετρήσεις, οι πρώτες από τη δεκαετία του 1950, κρίθηκαν ελεύθερες και δίκαιες από διεθνείς παρατηρητές. Ένα νέο σύνταγμα εγκρίθηκε το 2014, που διασφαλίζει την ίση εκπροσώπηση των γυναικών σε όλους τους εκλογικούς καταλόγους.

Και από το 2011 η Τυνησία κυβερνάται από μια σειρά κυβερνήσεων συνασπισμού που έχουν ενώσει κοσμικά και ισλαμικά κόμματα. Από ασταθείς απαρχές μια μετριοπαθής προσέγγιση εξασφάλισε σχετική πολιτική σταθερότητα.

Η μετριοπάθεια που διέπει την Τυνησία βασίζεται στη σχετικά χαλαρή στάση της απέναντι στη θρησκεία. Είναι μια ισλαμική χώρα που δεν αισθάνεται πάντα έτσι.

Θυμάμαι να εκπλήσσομαι που έβλεπα τους ανθρώπους να κάθονται στις βεράντες τους και να πίνουν απροκάλυπτα χωρίς να ανησυχούν για το ότι τους βλέπουν δημόσια με αλκοόλ.

Μέχρι που μου επετράπη να επισκεφτώ τα τζαμιά στη Μεδίνα της Τύνιδας στα οποία απαγορεύεται η πρόσβαση σε μη μουσουλμάνους. Όταν οι περισσότερες αραβικές χώρες έχουν ισχυρή θρησκευτική και στρατιωτική συμμετοχή στην πολιτική, η μετα-επαναστατική Τυνησία έχει εργαστεί σκληρά για να ελαχιστοποιήσει και τις δύο αυτές επιρροές.

Το ισλαμικό κόμμα Ενάχντα είναι προφανώς μετριοπαθές και το 2016 διαχώρισε επίσημα τις πολιτικές και θρησκευτικές του δραστηριότητες, ακόμη και ενόψει αντιπολίτευσης από ορισμένους υποστηρικτές. Το Ενάχντα έχει εργαστεί σκληρά για να απομακρυνθεί από τις υποψίες ότι θέλει να επιβάλει μια ισλαμική ατζέντα σε μια χώρα όπου υπάρχει ευρεία προσδοκία ότι το κράτος πρέπει να είναι κοσμικό.

Ωστόσο, η εξέλιξη της δημοκρατίας στην Τυνησία είχε τις δυσκολίες της, από εσωτερικές διαμάχες μέσα σε πολιτικά κινήματα έως κατηγορίες ότι τα διάφορα κόμματα έχουν γίνει πολύ παρόμοια και δεν εκπροσωπούν τον λαό.

Για πολλούς η πολιτική συναίνεση που προέκυψε ήταν στην πραγματικότητα πολύ μετριοπαθής, φοβούμενη να πραγματοποιήσει τις τολμηρές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για την ανατροπή μιας οικονομίας, που αγωνιά λόγω χαμηλής ανάπτυξης και υψηλού πληθωρισμού, καθώς και για τον περιορισμό ενός δημόσιου τομέα που έχει γίνει απρόσιτος.

Αλλά αυτά είναι προβλήματα και διαφωνίες που συμβαίνουν σε ένα ουσιαστικά δημοκρατικό πλαίσιο, το απόλυτο αντίθετο της δικτατορίας, της θεοκρατίας και του στρατιωτικού νόμου που υπάρχει στο κατώφλι της Τυνησίας.

Αυτές οι μετριοπαθείς τάσεις δεν είναι καινοτομία της μεταραβικής εποχής, αλλά κάτι με μακρά ιστορία στην Τυνησία.

Η ισότητα των γυναικών έχει ξεπεράσει από καιρό τις άλλες χώρες της ευρύτερης περιοχής, ξεκινώντας από τις μεταρρυθμίσεις που έγιναν μετά την ανεξαρτησία το 1956, συμπεριλαμβανομένων των ίσων δικαιωμάτων διαζυγίου.

Τα τελευταία χρόνια ψηφίστηκαν νόμοι-ορόσημα για την προστασία των γυναικών από τη βία (την οποία έχουν βιώσει περισσότερες από τις μισές γυναίκες της Τυνησίας) και για τη δημιουργία ίσων δικαιωμάτων στην κληρονομιά.

Αυτές οι (τουλάχιστον σχετικά) προοδευτικές πολιτικές έχουν εξασφαλιστεί από τον εξέχοντα ρόλο που διαδραματίζουν οι γυναίκες στην πολιτική της Τυνησίας.

Από τις εκλογές του Μαΐου 2018 το 47% των εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι γυναίκες και η Τύνιδα εξέλεξε την Souad Abderrahim, η οποία δεν φοράει τη μαντίλα, ως πρώτη γυναίκα δήμαρχο. Τίποτα από αυτά δεν είναι τυχαίο: πρόκειται για απόρροια εκστρατείας δεκαετιών από ακτιβιστές όπως ο Ahlem Belhadj, του οποίου το έργο εκτείνεται δεκαετίες πίσω.

Ο ρόλος που διαδραματίζουν οι γυναίκες στη δημόσια ζωή είναι ένα από τα θεμέλια στα οποία στηρίζεται ο μετριοπαθής πολιτισμός και η κοινωνία της Τυνησίας. Αυτή η μετριοπάθεια εκτείνεται σε κάθε πτυχή της ζωής.

Είναι μια χώρα όπου τα γλυκά δεν είναι πολύ γλυκά, τα χρώματα δεν είναι πολύ έντονα και η αρχιτεκτονική απέχει πολύ από την επίδειξη. Αυτή η ιδιοσυγκρασία σε πολλά πράγματα έδωσε ίσως ένα σπάνιο δείγμα πολιτικής σταθερότητας στην περιοχή και μια προοδευτική στάση σε κοινωνικά θέματα. Η Τυνησία δείχνει τα οφέλη της μετριοπάθειας για τα άτομα, για τους οργανισμούς, ακόμα και για τις χώρες στο σύνολό τους.

Μετριάζοντας τις απόψεις και τις πεποιθήσεις μας, δημιουργούμε περισσότερο χώρο για να κατανοήσουμε τις απόψεις των άλλων και να επιτρέψουμε σε όλους να ακουστούν.

Ο μετριασμός των φιλοδοξιών μας μπορεί να πηγαίνει κόντρα στη διαίσθησή μας, αλλά μπορεί να μας βοηθήσει να έχουμε λιγότερες αυτο-εμμονές και να αποκτήσουμε πιο σφαιρική άποψη για τα πράγματα.

Σε έναν κόσμο όπου κυριαρχεί η ένταση, η μετριοπάθεια δεν φαίνεται να είναι η προφανής επιλογή. Όμως, όπως δείχνει η Τυνησία, δεν είναι πάντα αυτός που φωνάζει πιο δυνατά αυτός που πάει πιο μακριά.

*Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Ταξίδι στη γη σε 101 αξίες που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα στις 9 Φεβρουαρίου.