Αντιμετωπίζοντας τις φοβίες των παιδιών μας

Ακρόαση άρθρου......

Το συναίσθημα του φόβου στην παιδική ηλικία είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο, καθώς μπορεί να εμφανιστεί στο 85% των παιδιών ηλικίας από 2 έως 6 χρόνων.
Συνήθως, οι περισσότεροι φόβοι τους δεν έχουν κάποια λογική εξήγηση, γεγονός που ισχύει και με τους φόβους των ενηλίκων.

Διαχωρίζοντας τους όρους φόβος και φοβία

Ο φόβος είναι ένα φυσιολογικό ανθρώπινο συναίσθημα που προκαλείται συνήθως από την αντίληψη ενός πραγματικού κινδύνου ή μιας εξωτερικής απειλής. Ο φόβος είναι απαραίτητος, αφού μας προστατεύει από καταστάσεις που μπορεί να είναι επικίνδυνες για τη ζωή μας.

Η φοβία, από την άλλη, είναι ο υπερβολικός και παράλογος φόβος του ατόμου που συνεχίζει να υφίσταται παρόλο που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει αληθινός κίνδυνος. Η φοβία, αυτή συνήθως αποδίδεται σε κάποια άσχημη ή τραυματική εμπειρία του ατόμου. Εξαιτίας της φοβίας του, το άτομο αναγκάζεται να αποκοπεί από δραστηριότητες που έχουν σχέση με τη συγκεκριμένη φοβία και ζει με το άγχος και τον πανικό, όταν πρόκειται να την αντιμετωπίσει.

Ποιοι είναι οι συνηθισμένοι φόβοι των παιδιών σε κάθε ηλικία;

0-4 ετών: Στην ηλικία αυτή, τα παιδιά φοβούνται τον αποχωρισμό από τα πρόσωπα φροντίδας (και κυρίως τη μητέρα), τους δυνατούς θορύβους, ζώα ή έντομα, το μπάνιο ή την ώρα που πρέπει να πάνε για ύπνο.

4-6 ετών: Τα νήπια μπορεί να φοβούνται τα τέρατα ή τα φαντάσματα, τα ζώα ή τα έντομα, το σκοτάδι, το να χαθούν ή να χάσουν τους γονείς τους (σε εξωτερικούς χώρους) αλλά και την ώρα του ύπνου.

6-9 ετών: Στη σχολική ηλικία ενδέχεται να φοβούνται τον αποχωρισμό, τις πτώσεις, τους θορύβους αλλά και τις νέες καταστάσεις (π.χ. την αρχή του σχολείου).

9-12 ετών: Τα παιδιά αυτής της ηλικίας φοβούνται τον πόλεμο, τις ληστείες, την κοινωνική περιθωριοποίηση και τις νέες καταστάσεις.

Εφηβεία: Ο φόβος μπορεί να προκαλείται από νέες καταστάσεις, ληστές και πολέμους, από το διαζύγιο των γονέων και το ξεκίνημα των ερωτικών σχέσεων.

Γιατί το παιδί αναπτύσσει φοβίες;

Οι φόβοι και οι φοβίες των γονέων: Συνήθως οι γονείς μεταδίδουν τις δικές τους φοβίες στα παιδιά. Ακόμα κι αν δεν τις εκφράζουν λεκτικά, το παιδί υποσυνείδητα αντιλαμβάνεται το φόβο που αισθάνονται. 

Υπερπροστατευτικότητα: Ενδέχεται η συμπεριφορά των γονέων ή των παππούδων απέναντι στο παιδί να είναι υπερπροστατευτική. Έτσι, θέλουν να το προφυλάξουν από  επικίνδυνες καταστάσεις που δεν υφίστανται στην πραγματικότητα.

Απειλές προς το παιδί: Πολλές φορές οι γονείς, προκειμένου να συνετίσουν το παιδί τους, προσφεύγουν σε απειλές (π.χ. «Αν συνεχίσεις τις φωνές, θα έρθει ο γύφτος/ ο μπαμπούλας να σε πάρει» ή «Αν δεν φας, δεν θα σε αγαπάω»), οι οποίες to φοβίζουν και του δημιουργούν αγωνία.

Συζητήσεις των γονέων: Πολλές φορές οι γονείς συζητούν μπροστά στο παιδί για διάφορα προβλήματα ή για το τι μπορεί να συμβεί, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι με αυτό τον τρόπο φοβίζουν το παιδί, το οποίο μπορεί να δώσει μεγάλες διαστάσεις σε αυτά που ακούει και να τα γενικεύσει.

Τραυματικές εμπειρίες: Ένα τραγικό δυστύχημα στο οποίο το παιδί ήταν παρόν, (σοβαροί) σωματικοί τραυματισμοί του παιδιού ή άλλων προσώπων, τρομακτικές καταστάσεις, κακοποιήσεις ή ακόμα και η παρακολούθηση κάποιας ταινίας με τρομακτικές ή βίαιες σκηνές, ενδέχεται να δημιουργήσουν σοβαρές φοβίες ή ψυχικά τραύματα στο παιδί. Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και οι φόβοι που αναπτύσσονται λόγω αλλαγών ή έντασης μέσα στο σπίτι.

Πώς θα αντιμετωπίσουμε τους φόβους του παιδιού;

Καλό είναι να ακούσετε τις ανησυχίες του παιδιού με κατανόηση και προσοχή. Λάβετε υπόψη σας το φόβο του σοβαρά και μην το κοροϊδέψετε γι’ αυτό που αισθάνεται. Βεβαιώστε το ότι θα είστε δίπλα του και θα το αντιμετωπίσετε μαζί. Συζητήστε για τα συναισθήματά σας και εξηγήστε του πως όλοι μπορεί να φοβηθήκαμε ή να φοβηθούμε για κάτι. Δώστε του ένα παράδειγμα για κάτι που φοβόσασταν όταν ήσασταν μικροί και πώς το αντιμετωπίσατε.

Είναι σημαντικό να μην πανικοβάλλεστε γιατί με τον τρόπο αυτό, μεγαλοποιείτε τους φόβους του παιδιού δίνοντας υπερβολική προσοχή στην παραμικρή φοβική αντίδραση.

Μπορείτε να βρείτε ορισμένα παραμυθάκια με παιδιά που αντιμετωπίζουν διάφορων ειδών φοβίες, αλλά στο τέλος τις ξεπερνάνε. Διαβάστε τα μαζί με το παιδί και συζητήστε για τα συναισθήματα του ήρωα αλλά και τις ενέργειες στις οποίες προέβηκε, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες του.

Αν δείτε πως το παιδί πανικοβάλλεται, αισθάνεται καρδιοχτύπι, αναπνέει πιο γρήγορα ή παρουσιάζει εφίδρωση, προσπαθήστε να το ηρεμήσετε, πάρτε το αγκαλιά και παροτρύνετέ το να φανταστεί κάτι θετικό και όμορφο.

Προσπαθήστε να μη γίνεστε υπερπροστατευτικοί ούτε να αποφεύγετε ή να απομακρύνετε κάθε ερέθισμα που δείχνει να φοβίζει το παιδί. Μην κάνετε όμως και το αντίθετο, δηλαδή να το πιέζετε να έρθει σε επαφή με το φοβικό ερέθισμα, από τη στιγμή που δεν αισθάνεται το παιδί έτοιμο να το αντιμετωπίσει.

Παραδείγματα αντιμετώπισης φόβων και φοβιών

Φόβος για το σκοτάδι: Μπορείτε να έχετε ένα φωτάκι αναμμένο κατά τη διάρκεια της νύχτας και/ ή να τους δώσετε κάποιο αγαπημένο τους αντικείμενο ή παιχνίδι. Ορισμένες φορές, αν το κρίνετε απαραίτητο, μείνετε για λίγο μαζί τους στο κρεβάτι, μέχρι να αποκοιμηθούν.

Φοβίες ζώων: Είναι καλό να σας βλέπει το παιδί να έχετε επαφή με το ζωάκι, να το παίζετε, να το φροντίζετε, να το χαϊδεύετε. Έτσι, σταδιακά, χωρίς να πιεστεί, το παιδί θα βλέπει και θα καταλάβει ότι το ζώο δεν είναι τόσο επικίνδυνο όσο πίστευε.

Φόβος για τη θάλασσα: Μην πιέζετε το παιδί να κολυμπήσει. Εσείς μπορείτε να απολαύσετε το μπάνιο σας αλλά μην επιμένετε να έρθει μαζί σας ∙ μπορείτε απλά να το ενθαρρύνετε.

Γενικότερα, είναι καλό σε κάθε ευκαιρία να δείχνετε στα παιδιά σας ότι τα αγαπάτε και να τα διαβεβαιώνετε ότι θα είστε δίπλα τους και θα τα στηρίζετε. Μπορείτε να τα ενθαρρύνετε με κάθε τρόπο, έτσι ώστε να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες αλλά και να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση, θάρρος και ανεξαρτησία. Ένα ζεστό και γαλήνιο οικογενειακό περιβάλλον, όπου τα παιδιά νιώθουν αποδεκτά, αγαπητά και ασφαλή, τα προστατεύει από την εκδήλωση φόβων και φοβιών.