Ο άλλος μας εαυτός: Ο εσωτερικός κριτής

Ο εσωτερικός κριτής του εαυτού μας είναι μια αόρατη, αλλά πανίσχυρη φωνή που διαπερνά κάθε πτυχή της ύπαρξής μας. Αυτή η εσωτερική φωνή, αν και αδιάκριτη στους άλλους, έχει τη δυνατότητα να μας ενθαρρύνει και να μας εμπνέει, αλλά και να μας αποθαρρύνει και να μας περιορίζει.

Είναι ο αθέατος συνομιλητής μας, ο αδιάκοπος σχολιαστής μας, που αξιολογεί και κρίνει κάθε σκέψη, συναίσθημα και πράξη μας. Από την παιδική μας ηλικία, αυτή η φωνή μορφοποιείται μέσα από τις επιρροές των γονέων, των δασκάλων και της κοινωνίας, αναπτύσσοντας ένα πλέγμα αξιών και προσδοκιών που συχνά παραμένουν ανεξέλεγκτες.

Σε έναν κόσμο όπου η τελειότητα προβάλλεται ως ιδανικό, ο εσωτερικός κριτής μπορεί να γίνει πηγή άγχους και αμφιβολιών, κρατώντας μας αιχμάλωτους σε έναν φαύλο κύκλο αυτοκριτικής.

Ο εσωτερικός κριτής διαμορφώνεται από τις πρώιμες εμπειρίες και τις σημαντικές σχέσεις της ζωής μας. Οι γονείς, οι δάσκαλοι και άλλες σημαντικές φιγούρες παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη αυτής της φωνής.

Οι κριτικές, οι απαιτήσεις και οι προσδοκίες που θέτουν οι γύρω μας κατά την παιδική μας ηλικία γίνονται ο πυρήνας του εσωτερικού μας κριτή. Οι γονείς, ως οι πρώτοι και πιο σημαντικοί φροντιστές, ασκούν σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση του εσωτερικού κριτή.

Τα λόγια, οι πράξεις και οι αντιδράσεις τους προς τις επιτυχίες και τις αποτυχίες μας δημιουργούν το πρώτο σύνολο κριτηρίων με βάση το οποίο αξιολογούμε τον εαυτό μας. Ένας γονέας που είναι υπερβολικά επικριτικός ή έχει υψηλές και ανέφικτες προσδοκίες μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη ενός σκληρού εσωτερικού κριτή.

Αντίθετα, ένας γονέας που είναι υποστηρικτικός και ενθαρρυντικός, μπορεί να βοηθήσει το παιδί να αναπτύξει μια πιο θετική και εποικοδομητική εσωτερική φωνή.

Οι δάσκαλοι και άλλες σημαντικές φιγούρες στη ζωή μας συνεχίσουν να διαμορφώνουν αυτή τη φωνή, καθώς μεγαλώνουμε. Στο σχολείο, οι επιδόσεις μας, οι κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις και οι αντιδράσεις των δασκάλων προς εμάς προσθέτουν στρώσεις στην αυτό εικόνα μας.

Η κοινωνία στο σύνολό της, με τις πολιτισμικές και κοινωνικές της προσδοκίες, παίζει επίσης καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του εσωτερικού κριτή. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι κοινωνικές νόρμες και τα πρότυπα επιτυχίας και ομορφιάς δημιουργούν ένα πλαίσιο στο οποίο καλούμαστε να ανταποκριθούμε. Αυτό το πλαίσιο μπορεί να γίνει πηγή συνεχούς κριτικής και αυτοαμφισβήτησης, ενισχύοντας τις αρνητικές πτυχές του εσωτερικού μας κριτή. 

Αντιμετώπιση του εσωτερικού κριτή

Η αντιμετώπιση του εσωτερικού κριτή απαιτεί μια βαθιά κατανόηση και αλλαγή της σχέσης μας με αυτήν τη φωνή. Η ανάπτυξη αυτό συμπόνιας είναι ένα κρίσιμο βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Όπως θα παρουσιάζαμε καλοσύνη και κατανόηση σε έναν καλό φίλο, με αυτόν τον τρόπο θα ήταν καλό να αντιμετωπίζουμε και τον εαυτό μας. Αναγνωρίζοντας, ότι όλοι κάνουμε λάθη και ότι η τελειότητα είναι ανέφικτη, μπορούμε να μειώσουμε την αυστηρότητα της αυτοκριτικής μας και να υιοθετήσουμε μια υποστηρικτική προσέγγιση.

Η επαναπλαισίωση των αρνητικών σκέψεων αποτελεί ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία στην προσπάθεια να αντιμετωπίσουμε τον εσωτερικό μας κριτή. Στηρίζεται στην αναγνώριση και την τροποποίηση των σκέψεων που δημιουργούν άγχος, αυτοαμφισβήτηση και αρνητικά συναισθήματα.

Όταν αντιλαμβανόμαστε ότι οι σκέψεις μας γίνονται υπερβολικά επικριτικές, μπορούμε να σταματήσουμε για μια στιγμή και να αναλογιστούμε, αν αυτές οι σκέψεις είναι αληθινές. Αρχικά, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τις αρνητικές σκέψεις, όταν αυτές προκύπτουν.

Πολλές φορές, αυτές οι σκέψεις εμφανίζονται αυτόματα και αβίαστα, χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσο αυστηρές ή άδικες είναι. Για παράδειγμα, μπορεί να έχουμε τη σκέψη "Δεν είμαι αρκετά καλός" ή "Πάντα αποτυγχάνω". Όταν αναγνωρίζουμε αυτές τις σκέψεις, το επόμενο βήμα είναι να τις αμφισβητήσουμε.

Η αμφισβήτηση των αρνητικών σκέψεων περιλαμβάνει την αξιολόγηση της ακρίβειας τους. Είναι αυτές οι σκέψεις πραγματικά αληθινές; Συχνά, όταν εξετάζουμε τις σκέψεις μας πιο προσεκτικά, διαπιστώνουμε ότι είναι υπερβολικές ή βασίζονται σε παρερμηνείες. Για παράδειγμα, αν κάποιος σκέφτεται "Πάντα αποτυγχάνω", μπορεί να αναρωτηθεί αν πράγματι αποτυγχάνει σε όλα τα πράγματα ή αν υπάρχουν περιπτώσεις που έχει επιτύχει. Αφού αμφισβητήσουμε τις αρνητικές σκέψεις, μπορούμε να τις αντικαταστήσουμε με πιο ρεαλιστικές και ενθαρρυντικές σκέψεις. Αυτό δεν σημαίνει να αγνοούμε τα προβλήματα ή τις αδυναμίες μας, αλλά να τις βλέπουμε μέσα από ένα πιο ισορροπημένο και ρεαλιστικό πρίσμα. Αντί να σκεφτόμαστε "Πάντα αποτυγχάνω", μπορούμε να πούμε "Έχω πετύχει πολλά πράγματα στο παρελθόν και μαθαίνω από τις αποτυχίες μου".

Η πρακτική της ενσυνειδητότητας μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην εξασθένιση της επιρροής του εσωτερικού κριτή, προσφέροντας μια νέα προσέγγιση στην αντιμετώπιση των αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων. Η ενσυνειδητότητα είναι η ικανότητα να είμαστε πλήρως παρόντες στη στιγμή, παρατηρώντας τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας χωρίς να τα κρίνουμε ή να προσπαθούμε να τα αλλάξουμε. Όταν ασκούμε ενσυνειδητότητα, μαθαίνουμε να παρατηρούμε τις σκέψεις μας όπως είναι, χωρίς να ταυτιζόμαστε με αυτές ή να τις θεωρούμε απόλυτα αληθείς. Αυτό σημαίνει ότι όταν εμφανίζονται αρνητικές σκέψεις ή κριτικές από τον εσωτερικό μας κριτή, μπορούμε να τις παρατηρήσουμε από απόσταση, αναγνωρίζοντας ότι είναι απλώς σκέψεις και όχι αναγκαστικά η πραγματικότητα. Αυτή η αποστασιοποίηση μας επιτρέπει να μη δίνουμε υπερβολική βαρύτητα στις αρνητικές φωνές και να μην καταπιεζόμαστε από αυτές

Ο εσωτερικός κριτής είναι μια φωνή που, αν και συχνά σκληρή και απαιτητική, μπορεί να μεταμορφωθεί σε έναν σύμμαχο που μας βοηθά να αναπτυχθούμε και να εξελιχθούμε.

Η διαδικασία αυτή δεν είναι εύκολη και απαιτεί χρόνο, υπομονή και συνέπεια. Είναι μια διαδρομή που αξίζει να διανύσουμε, όχι μόνο για να απαλλαγούμε από την αυστηρή κριτική, αλλά και για να ανακαλύψουμε την εσωτερική μας δύναμη και την ικανότητα να αγαπάμε τον εαυτό μας, όπως ακριβώς είναι. Ας θυμόμαστε ότι είμαστε άνθρωποι και ότι είναι φυσιολογικό να κάνουμε λάθη, να νιώθουμε αδυναμίες και να έχουμε αμφιβολίες.

Μέσα από την αποδοχή αυτών των στοιχείων, μπορούμε να γίνουμε πιο συμπονετικοί προς τον εαυτό μας και τους άλλους, χτίζοντας μια ζωή γεμάτη νόημα, αυθεντικότητα και αληθινή ευτυχία.

 

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Beck, A. T., & Weishaar, M. (1989). Cognitive therapy (pp. 21-36). Springer US. 

John, B. (1990).Home Coming: Reclaiming and Championing Your Inner Child. London: Piatkus–Little, Brown.

Neff, K. (2011). Self-compassion: The proven power of being kind to yourself. Hachette UK.

Tolle, E. (2004). The power of now: A guide to spiritual enlightenment. New World Library.