Η πανδημία του COVID-19, η ψυχική υγεία και οι διαπροσωπικές σχέσεις των Αναδυόμενων Ενηλίκων

Ακρόαση άρθρου......

Η αναδυόμενη ενηλικίωση (emerging adulthood) αποτελεί μια διακριτή μεταβατική - αναπτυξιακή περίοδο μεταξύ της εφηβείας και της ενηλικίωσης που χαρακτηρίζεται από σημαντικές μεταβάσεις στη ζωή (Arnett, 2000).

Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από αλλαγές στους ρόλους, τις ευθύνες και τις διαπροσωπικές σχέσεις, στοιχεία ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη της αυτονομίας, της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, των στενών σχέσεων και της ταυτότητας. Ταυτόχρονα, αυτή η μεταβατική περίοδος μπορεί να χαρακτηριστεί από αστάθεια και δυσκολίες, όπως όλες οι μεταβάσεις εν γένει (Arnett, 2015).

Το 2019, η επιδημία του COVID-19 κηρύχθηκε ως πανδημία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), με 758,4 εκατομμύρια επιβεβαιωμένα κρούσματα και 6,8 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως το Φεβρουάριο του 2023 (WHO, 2022a). Αναμφισβήτητα, η πανδημία του COVID-19 αποτέλεσε ένα παγκόσμιο κοινωνικοϊστορικό γεγονός δεδομένων των σαρωτικών απειλών που αντιμετώπιζε σχεδόν κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής σε όλο τον κόσμο.

Για να περιοριστεί η εξάπλωση του COVID 19 πολλές εθνικές και τοπικές κυβερνήσεις εφάρμοσαν συχνά δραστικούς περιορισμούς ως προληπτικά μέτρα υγείας. Κατά συνέπεια, η πανδημία όχι μόνο οδήγησε σε μια πιθανή έκθεση, μόλυνση και νόσηση στον COVID-19, αλλά και στην υιοθέτηση ενός ευρέως φάσματος πολιτικών υγείας, όπως η καθολική χρήση μάσκας, καραντίνες, απαιτήσεις για φυσική απόσταση και κλείσιμο μη απαραίτητων υπηρεσιών, με πρωτοφανείς κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.

Για τους αναδυόμενους ενήλικες, όπως oι φοιτητές, η πανδημία COVID-19 προκάλεσε σημαντικές δυσκολίες, όπως διακοπή της εκπαίδευσης στους χώρους του Πανεπιστημίου, εφόσον σχεδόν όλα τα πανεπιστήμια υιοθέτησαν πρακτικές αναστολής λειτουργίας τους για να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού (π.χ. εγκατάλειψη της πανεπιστημιούπολης και επιστροφή στο σπίτι με τους γονείς), δυσκολίες στις σχέσεις και αμφίβολες προσδοκίες σχετικά με σημαντικά ορόσημα (π.χ. αποφοίτηση).

Πρόσφατες μελέτες έχουν αρχίσει να τεκμηριώνουν τις συνέπειες αυτών των αλλαγών στο ευ ζην των αναδυόμενων ενηλίκων (π.χ. Wang et al., 2020), αλλά τα διαχρονικά στοιχεία που συγκρίνουν την προσαρμοστικότητα των φοιτητών πριν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 είναι σπάνια.

Επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 στην ψυχική υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού

Ανεξάρτητα από την πανδημία, οι ψυχικές διαταραχές είναι γνωστό ότι είναι διαδεδομένες παγκοσμίως και προκαλούν πολύ υψηλό φορτίο ασθενειών (GBD 2019 Diseases and Injuries Collaborators, 2020; Penninx, B. W. et al., 2021; Herrman, H. et al., 2022). Για τις περισσότερες κοινές ψυχικές διαταραχές (συμπεριλαμβανομένης της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής, των αγχωδών διαταραχών και της διαταραχής χρήσης αλκοόλ), οι περιβαλλοντικοί στρεσογόνοι παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό αιτιολογικό ρόλο.

Οι ανατρεπτικές και απρόβλεπτες συνθήκες της πανδημίας μπορεί να αύξησαν τα επίπεδα δυσφορίας σε πολλά άτομα, τουλάχιστον προσωρινά. Οι πιθανές επιπτώσεις της πανδημίας στην ψυχική υγεία αντικατοπτρίζεται στις περισσότερες από 35.000 εργασίες που έχουν δημοσιευτεί για αυτό το θέμα. Ωστόσο, τα συμπεράσματα από πολλές εργασίες είναι περιορισμένα λόγω των μικρών μεγεθών δειγμάτων, του τρόπου της δειγματοληψίας και της έλλειψης σύγκρισης με ερευνητικά δεδομένα πριν από τον COVID-19.

Πιο αξιόπιστες εκτιμήσεις για τον αντίκτυπο της πανδημίας στην ψυχική υγεία προέρχονται από διαχρονικές μελέτες που περιλαμβάνουν συγκριτικά στοιχεία με πριν από την πανδημία (Penninx, et al., 2022; WHO, 2022b). Ως εκ τούτου, σκόπιμος είναι ο προσανατολισμός σε ευρήματα από μετά-αναλύσεις που περιλαμβάνουν διαχρονικές μελέτες με δεδομένα πριν από την πανδημία, όπως εντοπίστηκαν πρόσφατα μέσω μιας συστηματικής βιβλιογραφικής αναζήτησης από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO, 2022b).

Οι περισσότερες μελέτες που εξετάζουν τον αντίκτυπο της πανδημίας στην ψυχική υγεία χρησιμοποίησαν διαδικτυακές μεθόδους αυτοαξιολόγησης για τη μέτρηση κοινών δεικτών όπως η διάθεση, το άγχος ή η γενική ψυχολογική δυσφορία.

Σύμφωνα με τη μελέτη για την Παγκόσμια Βαρύτητα Νόσου (COVID-19 Mental Disorders Collaborators, 2021) η πανδημία COVID-19 οδήγησε σε αύξηση 27,6% των περιπτώσεων μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής (ΜΚΔ) και αύξηση 25,6% των περιπτώσεων αγχωδών διαταραχών (ΑΔ) παγκοσμίως το 2020. Ειδικότερα σε ότι αφορά την κατάθλιψη και το άγχος κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 και άλλες μελέτες ανέδειξαν σχετικά υψηλά επίπεδα, τα οποία κυμαίνονται ευρέως - μεταξύ 20% και 35%, τα οποία όμως είναι δύσκολο να ερμηνευθούν λόγω της μεγάλης μεθοδολογικής ετερογένειας, όπως επίσης της ετερογένειας του δείγματος (Dragioti, E., at al., 2022; Zhang, S. X., et al., 2022a; Zhang, S. X., et al., 2022b; Racine, N., et al., 2021).

Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι τα υψηλά επίπεδα αυτοαναφερόμενων προβλημάτων ψυχικής υγείας σχετίζονται με αυξημένη ευαλωτότητα και σηματοδοτούν έναν αυξημένο κίνδυνο για ψυχικές διαταραχές, αλλά δεν ισοδυναμούν με το επίπεδο των κλινικά αξιολογημένων περιστατικών, τα οποία είναι γενικά πολύ χαμηλότερα.

Σύμφωνα με τη μελέτη του ΠΟΥ για την Ψυχική Υγεία (WHO, 2022b) από το σύνολο της βιβλιογραφίας, οι μετά-αναλύσεις που συνέκριναν τα επίπεδα των αυτοαναφερόμενων προβλημάτων ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 με εκείνα πριν από την πανδημία είναι τρείς, οι οποίες συγκέντρωσαν δεδομένα από 11 έως 61 μελέτες και στις οποίες συμμετείχαν περίπου 50.000 άτομα ή περισσότερα (Robinson, E., et al., 2022; Prati, G., et al., 2021; Patel, K., et al., 2022). Oι μετά-αναλύσεις σχετικά με τον αντίκτυπο στην ψυχική υγεία της πανδημίας COVID-19 καταλήγουν σε συνεπή συμπεράσματα και υποδεικνύουν ότι υπήρξε μια ετερογενής, στατιστικά σημαντική αλλά μικρή αύξηση στα αυτοαναφερόμενα προβλήματα ψυχικής υγείας, με συγκεντρωτικά μεγέθη επιπτώσεων που κυμαίνονται από 0,07 έως 0,27.

Η μεγαλύτερη αύξηση των συμπτωμάτων βρέθηκε όταν χρησιμοποιήθηκαν συγκεκριμένες μετρήσεις αποτελεσμάτων ψυχικής υγείας για την αξιολόγηση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης ή του άγχους (Robinson, E., et al., 2022; Prati, G., et al., 2021). Επιπλέον, η μοναξιά, η οποία σχετίζεται με την κατάθλιψη και το άγχος, έδειξε μια μικρή αλλά σημαντική αύξηση κατά τη διάρκεια της πανδημίας (Ernst, M., et al. 2022).

Ψηφιακό Marketing για Ψυχολόγους: Κύκλος 11 Σεμιναρίων με Βέλτιστες Πρακτικές και Εργαλεία Διαχείρισης διαδικτυακής παρουσίας | Διοργάνωση: PSYCHOLOGY.GR

Διάφορες μελέτες μεγάλης κλίμακας επιβεβαίωσαν ότι η αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας ήταν υψηλότερη κατά τους πρώτους μήνες αιχμής της πανδημίας και μικρότερη —αλλά δεν εξαφανίστηκε πλήρως— τους επόμενους μήνες, όταν τα ποσοστά μόλυνσης μειώθηκαν και οι κοινωνικοί περιορισμοί μειώθηκαν (Robinson, E., et al. 2020; Varga, T. V., et al. 2021; Fancourt, D., 2021).

Ειδικότερα στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι αναφορές ψυχολογικής δυσφορίας αυξήθηκαν ξανά κατά τη δεύτερη περίοδο καραντίνας (Patel, K., et al., 2022). Οι μελέτες που εξέτασαν την μακροπρόθεσμη πορεία των συμπτωμάτων κατά το πρώτο ή και δεύτερο έτος της πανδημίας COVID-19 είναι πιο αραιές αλλά αποκάλυψαν σταθερότητα των συμπτωμάτων χωρίς σαφή στοιχεία ανάκαμψης. (Patel, K., et al., 2022; Kok, A.A.L. et al., 2022).

Συμπερασματικά, τα στοιχεία δείχνουν ότι η πανδημία, σε συνδυασμό με τα κοινωνικά μέτρα για τη δημόσια υγεία οδήγησαν σε παγκόσμια αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένης της εκτεταμένης κατάθλιψης και του άγχους. Η αύξηση των συμπτωμάτων σημειώθηκε κατά τους πρώτους μήνες της πανδημίας, τα οποία όμως παρέμειναν υψηλά το 2020 και τις αρχές του 2021. Πρέπει να τονιστεί ότι αυτή η αύξηση είχε μικρό μέγεθος επίδρασης, όπως αναφέρθηκε παραπάνω στις τρείς μετά-αναλύσεις.

Ωστόσο, ακόμη και μια μικρή ανοδική μετατόπιση στα προβλήματα ψυχικής υγείας χρήζει προσοχής, καθώς δεν έχει ακόμη αποδειχθεί ότι ο πληθυσμός έχει επανέλθει στα προ-πανδημικά επίπεδα και μπορεί να έχει σημαντικές σωρευτικές συνέπειες σε επίπεδο πληθυσμού. Επιπλέον, ακόμη και ένα μικρό μέγεθος επίδρασης μπορεί να κρύβει μια σημαντική ετερογένεια στον αντίκτυπο στην ψυχική υγεία, η οποία μπορεί να έχει επηρεάσει δυσανάλογα ευάλωτες ομάδες.

Η πανδημία του COVID-19, η ψυχική υγεία και οι διαπροσωπικές σχέσεις των Αναδυόμενων Ενηλίκων

Μαζί με τις πολυάριθμες μελέτες που εξετάζουν τον κοινωνικό και ψυχολογικό αντίκτυπο του COVID-19 στο γενικό πληθυσμό (π.χ. Robinson, E., et al., 2022; Prati, G., et al., 2021; Patel, K., et al., 2022; WHO, 2022b; Wang et al., 2020), σταδιακά, μελέτες έχουν αρχίσει να τεκμηριώνουν αυτόν τον αντίκτυπο και στους αναδυόμενους ενηλίκους, ειδικότερα στους φοιτητές.

Για παράδειγμα, κατά το αρχικό στάδιο της επιδημίας COVID-19 στην Κίνα (από τις 31 Ιανουαρίου έως τις 11 Φεβρουαρίου 2020), οι Κινέζοι φοιτητές ανέφεραν στρεσογόνες εμπειρίες που σχετίζονται με τον COVID-19 και αυτές οι αναφορές διαπιστώθηκε ότι σχετίζονται με συμπτώματα διαταραχής άμεσου τραυματικού στρες (acute stress disorder) (Ye et al., 2020). Οι περισσότεροι Κινέζοι φοιτητές που ερωτήθηκαν μετά το ξέσπασμα του COVID-19, αλλά πριν από την έναρξη του νέου εαρινού τριμήνου (15-17 Φεβρουαρίου 2020), ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα άγχους σε σύγκριση με τα εθνικά επίπεδα (Wang & Zhao, 2020). Παρόμοια πρότυπα διαταραχών της ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 εντοπίστηκαν σε φοιτητές στο Ηνωμένο Βασίλειο (π.χ. Savage et al., 2020) και στις ΗΠΑ (π.χ. Son et al., 2020).

Επιπλέον, η πανδημία δημιούργησε απότομες αλλαγές στη διαπροσωπική ζωή των φοιτητών, οι οποίες έρχονταν σε αντίθεση με τη φυσιολογική αναπτυξιακή πορεία της αναδυόμενης ενηλικίωσης. Αντί να επιτύχουν μεγαλύτερη αυτονομία και ανεξαρτητοποίηση από τους γονείς και παράλληλα να δημιουργήσουν περισσότερους δεσμούς με συνομηλίκους (π.χ., Inguglia et al., 2015; Koepke & Denissen, 2012), πολλοί φοιτητές αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στο σπίτι τους.

Τα μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας αποθάρρυναν τη στενή σωματική επαφή με άτομα εκτός της οικογένειας, εμποδίζοντας τις ευκαιρίες και τις ικανότητές των αναδυόμενων ενήλικων για να συνδεθούν και αλληλοεπιδράσουν με συνομηλίκους τους. Αυτές οι μεταβάσεις όχι μόνο περιορίζουν τις ευκαιρίες για υψηλής ποιότητας διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις, αλλά μπορεί επίσης να προκαλέσουν συχνά κακή ποιότητα επικοινωνίας και διαταραχές στις καθημερινές τους αλληλεπιδράσεις με γονείς και συνομηλίκους, κάτι που μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις και αλλαγές στις σχέσεις με γονείς και συνομήλικους.

Καθώς ο δεσμός με τους γονείς και τους συνομηλίκους αποτελεί κρίσιμη κοινωνική υποστήριξη για τους αναδυόμενους ενήλικες για να αντιμετωπίσουν τις μεταβάσεις της ζωής (π.χ. Lane & Fink, 2015), η εξέταση του βαθμού στον οποίο η πανδημία επηρέασε αυτές τις σχέσεις και ο ρόλος αυτών των σχέσεων στην πρόβλεψη της προσαρμογής παραμένει μια σημαντική, αλλά αχαρτογράφητη περιοχή στην έρευνα.

Οι σταθερές ή ανοδικές αλλαγές στις σχέσεις προσκόλλησης των πανεπιστημιακών φοιτητών μπορεί να υποδηλώνουν ότι οι φοιτητές είναι σε θέση να διαχειριστούν, να διατηρήσουν και ακόμη και να βελτιώσουν την ποιότητα της αλληλεπίδρασής τους με σημαντικούς άλλους. Ταυτόχρονα, οι σχέσεις γονέα-παιδιού φαίνεται επίσης να αλλάζουν κατά τη διάρκεια της αναδυόμενης ενηλικίωσης. Τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι σε σύγκριση με την εφηβική περίοδο, οι σχέσεις μεταξύ γονέα και νέων βελτιώνονται κατά τη διάρκεια της αναδυόμενης ενηλικίωσης (π.χ. Arnett & Schwabb, 2012).

Στην πράξη, ο Chi και οι συνεργάτες του (2020) διαπίστωσαν ότι τα επίπεδα άγχους προσκόλλησης των Κινέζων φοιτητών (π.χ. ανησυχία μήπως τους εγκαταλείψουν, δεν τους αγαπούν και τους απορρίπτουν), συσχετίστηκαν θετικά με συμπτώματα Μετά Τραυματικού Στρές (PTSD), άγχος και κατάθλιψη. Επιπλέον, οι φοιτητές ανέφεραν επίσης ότι βασίζονται στην επικοινωνία με τις οικογένειες και τους φίλους ως τον κύριο μηχανισμό για την αντιμετώπιση του στρες και του άγχους κατά τη διάρκεια της πανδημίας (Son et al., 2020).

Αν και αυτές οι μελέτες παρέχουν κάποια στοιχεία για τον επιβλαβή αντίκτυπο του COVID-19, είναι περιορισμένες στο ότι δεν υπήρχαν μελέτες με βασικά δεδομένα που συλλέχθηκαν πριν από το ξέσπασμα του COVID-19. Επομένως, δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό τα ποσοστά των προβλημάτων προσαρμογής σχετίζονται άμεσα με την πανδημία. Επιπλέον, καμία μελέτη δεν αξιολόγησε την προσκόλληση στους γονείς και τους συνομηλίκους, αντίστοιχα, μεταξύ των φοιτητών. Λαμβάνοντας υπόψη την απότομη μετάβαση από τη ζωή στο σχολείο στη μετακίνηση στο σπίτι, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο να εξετάζονται οι αλλαγές στο δεσμό με τους γονείς και τους συνομηλίκους και πώς οι αλλαγές της προσκόλλησης μπορεί να σχετίζονται με την προσαρμογή, καθώς και να μετριάζουν τις αρνητικές επιπτώσεις των στρεσογόνων παραγόντων που προκάλεσε ο COVID-19.

Συμπερασματικά, λόγω της σημαντικής έλλειψης διαχρονικών μελετών, δεν είναι σαφές ο βαθμός στον οποίο η πανδημία προκαλεί αλλαγές ή αυξήσεις στα προβλήματα ψυχικής υγείας σε αναδυόμενους ενήλικες με την πάροδο του χρόνου.

Λίγες μελέτες μπόρεσαν επίσης να εξετάσουν πώς η πανδημία μπορεί να επηρεάσει τις αλλαγές στους δεσμούς. Επιπλέον, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι, αντί για την αναμενόμενη αύξηση των κινδύνων ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, υπάρχει σημαντική διακύμανση με πολλούς νεαρούς ενήλικες που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας (π.χ. Cost et al., 2021· Shanahan et al., 2020 ).

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55(5), 469–480. doi.org/10.1037/0003-066X.55.5.469.

2. Arnett, J. J. (2015). Emerging adulthood: The winding road from the late teens through the twenties (2nd ed.). Oxford University Press.

3. Arnett, J. J., & Schwabb, J. (2012). The Clark University poll of emerging adults: Thriving, struggling, and hopeful. Clark University.

4. Cost, K. T., Crosbie, J., Anagnostou, E., Birken, C. S., Charach, A., Monga, S., Kelley, E., Nicolson, R., Maguire, J. L., Burton, C. L., Schachar, R. J., Arnold, P. D., & Korczak, D. J. (2021). Mostly worse, occasionally better: Impact of COVID-19 pademic on the mental health of Canadian children and adolescents. European Child & Adolescent Psychiatry. doi.org/10.1007/s00787-021-01744-3.

5. COVID-19 Mental Disorders Collaborators (2021). Global prevalence and burden of depressive and anxiety disorders in 204 countries and territories in 2020 due to the COVID-19 pandemic. Lancet (London, England), 398(10312), 1700–1712. doi.org/10.1016/S0140-6736(21)02143-7

6. Chi, X., Becker, B., Yu, Q., Willeit, P., Jiao, C., Huang, L., Hossain, M. M., Grabovac, I., Yeung, A., Lin, J., Veronese, N., Wang, J., Zhou, X., Doig, S. R., Liu, X., Carvalho, A. F., Yang, L., Xiao, T., Zou, L., & Solmi, M. (2020). Prevalence and psychosocial correlates of mental health outcomes among Chinese college students during the coronavirus disease (COVID-19) pandemic. Frontiers in Psychiatry, 11, 803. doi.org/10.3389/fpsyt.2020.00803.

7. Dragioti, E., Li, H., Tsitsas, G., Lee, K. H., Choi, J., Kim, J., Choi, Y. J., Tsamakis, K., Estradé, A., Agorastos, A., Vancampfort, D., Tsiptsios, D., Thompson, T., Mosina, A., Vakadaris, G., Fusar-Poli, P., Carvalho, A. F., Correll, C. U., Han, Y. J., Park, S., … Solmi, M. (2022). A large-scale meta-analytic atlas of mental health problems prevalence during the COVID-19 early pandemic. Journal of medical virology, 94(5), 1935–1949. doi.org/10.1002/jmv.27549.

8. Ernst, M., Niederer, D., Werner, A. M., Czaja, S. J., Mikton, C., Ong, A. D., Rosen, T., Brähler, E., & Beutel, M. E. (2022). Loneliness before and during the COVID-19 pandemic: A systematic review with meta-analysis. The American psychologist, 77(5), 660–677. doi.org/10.1037/amp0001005.

9. Fancourt, D., Steptoe, A., & Bu, F. (2021). Trajectories of anxiety and depressive symptoms during enforced isolation due to COVID-19 in England: a longitudinal observational study. The lancet. Psychiatry, 8(2), 141–149. doi.org/10.1016/S2215-0366(20)30482-X.

10. GBD 2019 Diseases and Injuries Collaborators (2020). Global burden of 369 diseases and injuries in 204 countries and territories, 1990-2019: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. Lancet (London, England), 396(10258), 1204–1222. hdoi.org/10.1016/S0140-6736(20)30925-9.

11. Herrman, H., Patel, V., Kieling, C., Berk, M., Buchweitz, C., Cuijpers, P., Furukawa, T. A., Kessler, R. C., Kohrt, B. A., Maj, M., McGorry, P., Reynolds, C. F., 3rd, Weissman, M. M., Chibanda, D., Dowrick, C., Howard, L. M., Hoven, C. W., Knapp, M., Mayberg, H. S., Penninx, B. W. J. H., … Wolpert, M. (2022). Time for united action on depression: a Lancet-World Psychiatric Association Commission. Lancet (London, England), 399(10328), 957–1022. doi.org/10.1016/S0140-6736(21)02141-3.

12. Inguglia, C., Ingoglia, S., Liga, F., Lo Coco, A., & Lo Cricchio, M. G. (2015). Autonomy and relatedness in adolescence and emerging adulthood: Relationships with parental support and psychological distress. Journal of Adult Development, 22(1), 1–13. doi.org/10.1007/s10804-014-9196-8.

13. Koepke, S., & Denissen, J. J. A. (2012). Dynamics of identity development and separation–individuation in parent–child relationships during adolescence and emerging adulthood–-A conceptual integration. Developmental Review, 32(1), 67–88. doi.org/10.1016/j.dr.2012.01.001.

14. Kok, A. A. L., Pan, K. Y., Rius-Ottenheim, N., Jörg, F., Eikelenboom, M., Horsfall, M., Luteijn, R., van Oppen, P., Rhebergen, D., Schoevers, R. A., Giltay, E. J., & Penninx, B. W. J. H. (2022). Mental health and perceived impact during the first Covid-19 pandemic year: A longitudinal study in Dutch case-control cohorts of persons with and without depressive, anxiety, and obsessive-compulsive disorders. Journal of affective disorders, 305, 85–93. doi.org/10.1016/j.jad.2022.02.056.

15. Lane, J. A., & Fink, R. S. (2015). Attachment, social support satisfaction, and well-being during life transition in emerging adulthood. The Counseling Psychologist, 43(7), 1034–1058. doi.org/10.1177/0011000015592184.

16. Patel, K., Robertson, E., Kwong, A. S. F., Griffith, G. J., Willan, K., Green, M. J., Di Gessa, G., Huggins, C. F., McElroy, E., Thompson, E. J., Maddock, J., Niedzwiedz, C. L., Henderson, M., Richards, M., Steptoe, A., Ploubidis, G. B., Moltrecht, B., Booth, C., Fitzsimons, E., Silverwood, R., … Katikireddi, S. V. (2022). Psychological Distress Before and During the COVID-19 Pandemic Among Adults in the United Kingdom Based on Coordinated Analyses of 11 Longitudinal Studies. JAMA network open, 5(4), e227629. doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2022.7629.

17. Penninx, B. W., Pine, D. S., Holmes, E. A., & Reif, A. (2021). Anxiety disorders. Lancet (London, England), 397(10277), 914–927. doi.org/10.1016/S0140-6736(21)00359-7.

18. Penninx, B. W. J. H., Benros, M. E., Klein, R. S., & Vinkers, C. H. (2022). How COVID-19 shaped mental health: from infection to pandemic effects. Nature medicine, 28(10), 2027–2037. doi.org/10.1038/s41591-022-02028-2.

19.. Prati, G., & Mancini, A. D. (2021). The psychological impact of COVID-19 pandemic lockdowns: a review and meta-analysis of longitudinal studies and natural experiments. Psychological medicine, 51(2), 201–211. doi.org/10.1017/S0033291721000015.

20. Racine, N., McArthur, B. A., Cooke, J. E., Eirich, R., Zhu, J., & Madigan, S. (2021). Global Prevalence of Depressive and Anxiety Symptoms in Children and Adolescents During COVID-19: A Meta-analysis. JAMA pediatrics, 175(11), 1142–1150. doi.org/10.1001/jamapediatrics.2021.2482. 

21. Robinson, E., Sutin, A. R., Daly, M., & Jones, A. (2022). A systematic review and meta-analysis of longitudinal cohort studies comparing mental health before versus during the COVID-19 pandemic in 2020. Journal of affective disorders, 296, 567–576. doi.org/10.1016/j.jad.2021.09.098.

22. Savage, M. J., James, R., Magistro, D., Donaldson, J., Healy, L. C., Nevill, M., & Hennis, P. J. (2020). Mental health and movement behaviour during the COVID-19 pandemic in UK university students: Prospective cohort study. Mental Health and Physical Activity, 19, 100357. doi.org/10.1016/j.mhpa.2020.100357.

23. Son, C., Hegde, S., Smith, A., Wang, X., & Sasangohar, F. (2020). Effects of COVID-19 on college students’ mental health in the United States: Interview survey study. Journal of Medical Internet Research, 22(9), Article e21279. doi.org/10.2196/21279.

24. Shanahan, L., Steinhoff, A., Bechtiger, L., Murray, A. L., Nivette, A., Hepp, U., Ribeaud, D., & Eisner, M. (2020). Emotional distress in young adults during the COVID-19 pandemic: Evidence of risk and resilience from a longitudinal cohort study. Psychological Medicine, 52(5), 824–833. doi.org/10.1017/S003329172000241X.

25. Varga, T. V., Bu, F., Dissing, A. S., Elsenburg, L. K., Bustamante, J. J. H., Matta, J., van Zon, S. K. R., Brouwer, S., Bültmann, U., Fancourt, D., Hoeyer, K., Goldberg, M., Melchior, M., Strandberg-Larsen, K., Zins, M., Clotworthy, A., & Rod, N. H. (2021). Loneliness, worries, anxiety, and precautionary behaviours in response to the COVID-19 pandemic: A longitudinal analysis of 200,000 Western and Northern Europeans. The Lancet regional health. Europe, 2, 100020. doi.org/10.1016/j.lanepe.2020.100020.

26. Wang, C., Pan, R., Wan, X., Tan, Y., Xu, L., Ho, C., S., & Ho, R. C. (2020). Immediate psychological responses and associated factors during the initial stage of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) epidemic among the general population in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5), 1729. doi.org/10.3390/ijerph17051729.

27. Wang, C., & Zhao, H. (2020). The impact of COVID-19 on anxiety in Chinese university students. Frontiers in Psychology, 11, 1168. doi.org/10.3389/fpsyg.2020.01168.

28. World Health Organization. (2022a). WHO Coronavirus (COVID-19) Dashboard. https://covid19.who.int/.

29. World Health Organization. (2022b). Mental Health and COVID-19: Early evidence of the pandemic’s impact. World Health Organization. www.jstor.org/stable/resrep44578.

30. Υe, Z., Yang, X., Zeng, C., Wang, Y., Shen, Z., Li, X., & Lin, D. (2020). Resilience, social support, and coping as mediators between COVID-19-related stressful experiences and acute stress disorder among college students in China. Applied Psychology. Health and Well-Being, 12(4), 1074–1094. doi.org/10.1111/aphw.12211.

31. Zhang, S. X., Batra, K., Xu, W., Liu, T., Dong, R. K., Yin, A., Delios, A. Y., Chen, B. Z., Chen, R. Z., Miller, S., Wan, X., Ye, W., & Chen, J. (2022a). Mental disorder symptoms during the COVID-19 pandemic in Latin America - a systematic review and meta-analysis. Epidemiology and psychiatric sciences, 31, e23. doi.org/10.1017/S2045796021000767.

32. Zhang, S. X., Miller, S. O., Xu, W., Yin, A., Chen, B. Z., Delios, A., Dong, R. K., Chen, R. Z., McIntyre, R. S., Wan, X., Wang, S., & Chen, J. (2022b). Meta-analytic evidence of depression and anxiety in Eastern Europe during the COVID-19 pandemic. European journal of psychotraumatology, 13(1), 2000132. doi.org/10.1080/20008198.2021.2000132.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Θεόδωρος Σαμπατακάκης - Σύμβουλος Ψ.Υγείας

Ο Θεόδωρος Σαμπατακάκης είναι Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Ψυχοθεραπευτής CBT, Κλινικός Υπνοθεραπευτής και Executive Coach.

6953005979

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού