Η ψυχοθεραπεία στην εποχή της πανδημίας

Ακρόαση άρθρου......

Στις ιδιαίτερες συνθήκες και περιστάσεις, οι οποίες για λόγους υγείας και προστασίας επιτάσσουν κοινωνική «απόσταση» καλούμαστε να προσαρμοστούμε, επαναπροσδιορίζοντας αρκετές πτυχές της καθημερινότητάς μας. Η ψυχοθεραπεία βασίζεται στην δια ζώσης επικοινωνία και στην εδώ και τώρα παρέμβαση.

Παρόλα αυτά, οι νέες συνθήκες οδηγούν στην αναπροσαρμογή των συνθηκών που διεξάγονται οι συνεδρίες ψυχοθεραπείας. Η εξ’ αποστάσεως ή διαδικτυακή θεραπεία ήδη έχει αξιοποιηθεί και το επόμενο διάστημα πρόκειται να εδραιωθεί. Σκοπός του άρθρου είναι να αναδείξει τα θετικά και τα αρνητικά της εξ’ αποστάσεως θεραπείας, σε σύγκριση με τα προτερήματα και τα μειονεκτήματα της δια ζώσης ψυχοθεραπείας.

Πλεονεκτήματα της εξ' αποστάσεως ψυχοθεραπείας

Η θεραπεία εξ’ αποστάσεως είναι χρήσιμη όταν επικρατούν δυσμενείς συνθήκες, όπως για παράδειγμα η συνθήκη της πανδημίας. Επίσης, ενδείκνυνται σε περιστάσεις όπως η ύπαρξη αγοραφοβίας ή αναπηρίας. Στα θετικά της εξ’ αποστάσεως ψυχοθεραπείας ανήκουν η κατάρριψη της απόστασης, η συνέχιση της θεραπείας, που υπό άλλες συνθήκες θα είχε διακοπεί, γεγονός που θα επιβάρυνε την κατάσταση.

Πρόκειται για μια θεραπεία που διευκολύνει την πρόσβαση του ατόμου σε αυτή, αφού μπορεί από το χώρο του με άνεση να συνεχίσει την προσπάθεια του για θεραπεία. Εντοπίζονται νέοι τρόποι επικοινωνίας, οι οποίοι ενδεχομένως να διευκολύνουν την έκθεση, η οποία δεν είναι τόσο άμεση.

Επομένως, η συμμετοχή στη θεραπεία γίνεται κατά κάποιο τρόπο ασφαλέστερη, ενώ δεν χάνεται εντελώς η επαφή με το θεραπευτή. Το διαδίκτυο προσφέρει δυνατότητες επικοινωνίας, οι οποίες δεν χρειάζεται να «δαιμονοποιούνται». Εν προκειμένω, διαφαίνεται η χρησιμότητα του στη συνέχιση της θεραπείας.

Μειονεκτήματα της εξ' αποστάσεως ψυχοθεραπείας

Στα αρνητικά της εξ’ αποστάσεως θεραπείας συμπεριλαμβάνονται η παρουσία τεχνικών προβλημάτων, η απόσπαση της προσοχής, καθώς μπορεί να υπάρξουν παρεμβολές από τρίτους. Η εξωλεκτική επικοινωνία στη θεραπεία κρίνεται άκρως σημαντική. Στην περίπτωση αυτή όμως δεν είναι δυνατή η παρατήρησή της από το θεραπευτή. Η απουσία εγγύτητας μπορεί να σηματοδοτήσει προβλήματα στη σχέση θεραπευτή-θεραπευμένου.

Επιπρόσθετα, δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν όλες οι θεραπευτικές μέθοδοι. Για παράδειγμα είναι δύσκολη η ομαδική θεραπεία. Το διαδίκτυο είναι ένα απρόσωπο μέσο, το οποίο δυσχεραίνει την εγκαθίδρυση θεραπευτικής σχέσης, αλλά και την έκθεση.

Επομένως, αν δεν έχει ήδη δημιουργηθεί θεραπευτική σχέση είναι δύσκολο να δημιουργηθεί μέσω του διαδικτύου.

Ο θεραπευόμενος δεν μπορεί να εκφραστεί και να ανοιχτεί εύκολα. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά την τεχνολογική εξέλιξη αρκετοί δεν διαθέτουν εξοπλισμό για την πρόσβαση στο διαδίκτυο, επομένως είναι ακατόρθωτη η επικοινωνία. Αξίζει να σημειωθεί ότι χάνεται η ιδιωτικότητα, αφού ο προσωπικός χώρος είναι ορατός σε όλους, επομένως αυτό μπορεί να φέρνει σε δύσκολη θέση θεραπευτή και θεραπευόμενο. Πολύ σημαντικό είναι ότι χάνεται το εδώ και τώρα από το οποίο διακατέχεται η θεραπεία και πολλές φορές δεν τηρούνται τα όρια.

Βασικά χαρακτηριστικά της ψυχοθεραπείας με φυσική παρουσία

Στη θεραπεία με φυσική παρουσία θετική είναι η εγγύτητα θεραπευτή και θεραπευόμενου, η επικοινωνία σε πραγματικό χώρο και χρόνο, η εγκαθίδρυση και η διατήρηση της θεραπευτικής σχέσης και συμμαχίας, η αξιοποίηση όλων των θεραπευτικών μεθόδων, ιδιαίτερα των ομαδικών, η προσπάθεια για ενίσχυση της κινητοποίησης, η παρέμβαση στο εδώ και τώρα.

Δεν υπάρχουν παρεμβολές στις πλείστες των περιπτώσεων, ενώ τηρούνται τα όρια. Η εμπιστευτικότητα και η ιδιωτικότητα που είναι σημαντικές για τη θεραπεία δεν χάνονται, αντίθετα κάποιος μπορεί να ανοιχτεί περισσότερο όταν η θεραπεία γίνεται με φυσική παρουσία.

Η παρατήρηση της εξωλεκτικής επικοινωνίας είναι αξιοποιήσιμη και ο θεραπευτής έχει στη διάθεσή του ποικίλα στοιχεία που μπορεί να αξιοποιήσει. Η θεραπεία δεν είναι απρόσωπη, αντιθέτως ευνοείται η δημιουργία σχέσεων, η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση.

Επιπλέον, η κινητοποίηση του ατόμου καθίσταται ευκολότερη, καθώς η θεραπεία συμβαίνει στο εδώ και τώρα και είναι μια προσωπική διαδικασία.

Στα αρνητικά συμπεριλαμβάνονται η αδυναμία προσβασιμότητας από όλους (π.χ άτομα με αναπηρία, άτομα με αγοραφοβία), η έκθεση του εαυτού όταν κάποιος δεν είναι έτοιμος για το βήμα αυτό και η έλλειψη άνεσης, καθώς ο θεραπευόμενος βρίσκεται σε έναν χώρο μη οικείο για αυτόν, επομένως χρειάζεται κάποιο χρόνο για να εγκλιματιστεί και να ανοιχτεί. 

Η εξ’ αποστάσεως θεραπεία εξυπηρετεί έναν πολύ βασικό στόχο, τη συνέχιση της θεραπείας. Σίγουρα, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ δια ζώσης και εξ’ αποστάσεως θεραπείας, με τη δεύτερη όμως να αποτελεί αρκετά ικανοποιητική λύση στις περιπτώσεις όπου δεν είναι εφικτή η φυσική παρουσία.