Αγαπώ ή Μισώ, Πρέπει ή Χρειάζομαι, Πονώ ή Ευχαριστιέμαι; Νοηματοδοτώντας τη νευρωτική συμπεριφορά...

Ακρόαση άρθρου......

Αγαπώ ή Μισώ, Πρέπει ή Χρειάζομαι, Πονώ ή Ευχαριστιέμαι? Νοηματοδοτώντας τη νευρωτική συμπεριφορά μέσα από την αναγνώριση & την συμφιλίωση των πολωμένων πλευρών μας.

«…είμαι δυνατός και πάντα έχω μάθει στη ζωή μου να τα καταφέρνω...», «… είσαι ευαίσθητη/ος πολύ με τo παραμικρό συγκινείσαι, «...μην κλαις έγινες άνδρας πια…», «...πρέπει πάντα να είμαστε καλά παιδιά και να μην αντιμιλάμε στους γονείς μας…», «… μην είσαι τόσο καλός γιατί θα σε περάσουν για ανόητο & μαλθακό ...».

Κάποιες από τις παραπάνω φράσεις που όλοι μας λίγο έως πολύ έχουμε αναφέρει ή ακούσει μέσα από μια φιλική συζήτηση, ανάμεσα στη σχέση γονιού – παιδιού, ενός ερωτικού ζευγαριού καθώς επίσης και μέσα στο δωμάτιο της ψυχοθεραπείας ανάμεσα στον θεραπευτή & τον θεραπευόμενο. Φράσεις που καταδεικνύουν μια νευρωτική συμπεριφορά που εμπεριέχει πολώσεις ή πολωμένα συναισθήματα που μερικά εξ αυτών είναι αποδεκτά από το συνειδητό εαυτό και τα υπόλοιπα είναι αποκηρυγμένα.

Τι εννοούμε όμως με τον όρο πολώσεις;

Με τον όρο πολώσεις εννοούμε τις αντίρροπες πλευρές, τις αντίθετες δυνάμεις και τα αντικρουόμενα γνωρίσματα που ενυπάρχουν μέσα και έξω από εμάς.

Οι πολώσεις αποτελούν ένα φαινόμενο, το οποίο συναντάται σε όλα τα επίπεδα ύπαρξης του φυσικού κόσμου και πολιτισμού. Η ζωή μας είναι γεμάτη από πολώσεις-αντιθέσεις. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι μέρα – νύχτα, καλό- κακό, ενεργητικός – παθητικός, ζωή – θάνατος,  χαρά – λύπη κ.α.

Από τα αρχαία χρόνια μάλιστα, ο φιλόσοφος Ηράκλειτος είχε διατύπωσε την φράση «Πόλεμος Πατήρ Πάντων» θέλοντας να τονίσει πως όλα στην φύση συνυπάρχουν με τα αντίθετα τους, δημιουργώντας την αρμονία.

Στη θεραπεία Gestalt, το άτομο  θεωρείται ως ένα σύνολο αντιθετικών –διαφορετικών εαυτών. Κάθε φορά που αναγνωρίζουμε μια πτυχή της προσωπικότητας μας εννοείται και η παρουσία των αντίθετων πλευρών της.

Η ισορροπία του ατόμου έγκειται στη δυνατότητα του να είναι αμφιδέξιο, δηλαδή στην ικανότητα να έχει επίγνωση και να ενσωματώνει τις δυο αντιθετικές του πλευρές και να πηγαίνει προς οποιαδήποτε κατεύθυνση, ανάλογα με την εκάστοτε συνθήκη που βιώνει.

Ωστόσο, πως μπορεί να διαταραχτεί η ισορροπία του ατόμου?

Η ανισορροπία δημιουργείται όταν το άτομο παγιδεύεται σε μια από τις αντίθετες δυνάμεις και αποκτά μονόπλευρη οπτική (δυστονικές πολώσεις), όταν δηλαδή η επίγνωση που έχει  το άτομο για τον εαυτό του είναι άκαμπτη και επιδερμική και χαρακτηρίζεται από στερεότυπα.  Έτσι αποκηρύσσει και δεν αποδέχεται ορισμένα δύσφορα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας  του,  προβάλλοντας τα στους άλλους. Η σκέψη και μόνο των πολωμένων πλευρών του δημιουργούν άγχος και αγωνία. Το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση νευρωτικών συμπτωμάτων καθώς ο έλεγχος και η αντιμετώπιση του άγχους του είναι αδύνατα.

Προβολή –Ενδοβολή Ψυχολογικοί Μηχανισμοί Άμυνας ή Εμπόδια στην Επαφή

Όπως αναφέρω παραπάνω αυτά τα αποκηρυγμένα στοιχεία της προσωπικότητας ακριβώς επειδή δεν τα έχει αποδεχτεί το άτομο

       είτε τα προβάλλει στο περιβάλλον του

π.χ. Ένας άνδρας ,ο οποίος δεν έχει αποκτήσει επίγνωση της αντίθετης πλευράς της σκληρότητας του, την ευαισθησία, παρατηρώντας τη γυναίκα του, η οποία συγκινείται παρακολουθώντας  μια ρομαντική ταινία, σκέπτεται για εκείνη ότι είναι αδύνατη (προβάλλει την αποποιημένη πλευρά του πάνω στην σύζυγο του),

π.χ. Στην σχέση μεταξύ των ερωτικών συντρόφων. Τα περισσότερα άτομα  προβάλλουν στους ερωτικούς τους συντρόφους κομμάτια τους, που είναι δύσκολα να αποδεχτούν και επιλέγουν συντρόφους, οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να τα ενσαρκώσουν. Στην αρχή θαυμάζουν τα προβαλλόμενα χαρακτηριστικά  και πιστεύουν ότι βρήκαν το άλλο τους μισό, το οποίο τους συμπληρώνει και αισθάνονται όμορφα. Όμως στην πορεία της σχέσης αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να τους προκαλέσουν απέχθεια ακριβώς γιατί  τα άτομα αυτά δεν έχουν επίγνωση αυτών των πλευρών τους, δεν τα έχουν ενσωματώσει και, δεν έχουν κάνουν άμεση επαφή με αυτά, παρά μόνο μέσω του άλλου.

     είτε έχει ενδοβάλει ορισμένες συμπεριφορές ή σκέψεις ή συναισθήματα ως παιδί από το οικογενειακό του πλαίσιο

 π.χ. Μια μητέρα, η οποία συνεχώς λέει ναι στις απαιτήσεις του παιδιού της, αδυνατώντας να βάλει όριο, καθώς η αποδεχτή πλευρά της λέει ότι « είσαι καλή μητέρα με το να ανταποκρίνεσαι σε κάθε απαίτηση που έχει το παιδί σου». Την ίδια στιγμή, η  μη – αποδεκτή  πλευρά  ( κάτι που πιθανόν έχει ενδοβάλει από τον πατέρα της ή την μητέρα της) της λέει «είσαι αυστηρή και άκαρδη. Δεν είσαι καλός άνθρωπος με αυτό που κάνεις».

Όταν το άτομο όμως έχει επίγνωση των περισσοτέρων πολώσεων που το διακρίνουν αισθάνεται καλά τόσο με την σκληρή όσο και την  ευάλωτη πλευρά του. Συγκεκριμένα στο παραπάνω παράδειγμα η μητέρα έχοντας αναγνωρίσει και αποδεχτεί την ύπαρξη και των δυο αντιθετικών πλευρών της μπορεί να πει στον εαυτό της: «μου αρέσει που είμαι τρυφερή και ευαίσθητη σε σχέση με το παιδί μου, όμως σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάζεσαι να είμαι αυστηρή βάζοντας όρια, και αισθάνομαι εντάξει με αυτήμου την πλευρά ».

Ισορροπία Οργανισμού -  Ενσωμάτωση Αντίθετων Πλευρών

Διαχείριση Πολώσεων κατά τη Θεραπεία Gestalt

Στη θεραπεία Gestalt, ο θεραπευτής συνιστά ο ίδιος εργαλείο για τηνψυχοθεραπευτική διαδικασία εννοώντας ότι χρησιμοποιεί τον εαυτό του ως ένα αξιόπιστο εργαλείο για να κατανοήσει τον θεραπευόμενο του.  Αποτελεί παρών στην διαδικασία, αφήνοντας τον εαυτό του να επηρεαστεί , συναισθάνεται  την εμπειρία του θεραπευόμενου, χρησιμοποιώντας την δική του. Μοιράζεται την σκέψη και τα συναισθήματα  του, όπως επίσης καθρεφτίζει  την σύγκρουση ή την σύγχυση που πιθανόν βιώνει ο  θεραπευόμενος καθώς και την ανάλογη σωματική του ένταση που τη συνοδεύει.

Επίσης μέσα από την αυθεντική  επαφή και αλληλεπίδραση σε συνδυασμό με την χρήση ορισμένων τεχνικών (λ.χ. χρήση άδειας καρέκλας, αντιστροφή, εκδραμάτιση ονείρων) ενθαρρύνει τον θεραπευόμενο να αποκτήσει επίγνωση των αποκηρυγμένων πλευρών της προσωπικότητας  του και στη συνέχεια  να αναγνωρίσει ποια ανάγκη εξυπηρετεί την ύπαρξη τους  και να τις αποδεχτεί, ενσωματώνοντας και αξιοποιώντας τις δύο αντίθετες πλευρές με λειτουργικό τρόπο στην καθημερινή επαφή του με το περιβάλλον.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

1. Γιαμαρέλου , Γ., Δίπλας, Γ., Κωνσταντινίδου, Α., Μπάλλιου, Δ., Χατζηλάκου, Κ.(2011).  Εισαγωγή στην ψυχοθεραπεία Gestalt. Βασικές έννοιες, αρχές και εφαρμογές.Αθήνα: GestaltFoundation.
2. Παππά, Ε., Κουλούρη Τ.(2014).Έρωτας και Προδοσία. Παρουσίαση από το 16^ο Τετραήμερο Workshop Ψυχοθεραπείας Gestalt,με θέμα «Έρωτας,η δημιουργική μας δύναμη». Βόλος
3. Perls, F.(1969).Gestalt Therapy Verbatim. New York: Real People Press
4. Zinker, J.(1977).Creative process in Gestalt Therapy. New York: Vintage Books