Αυτοεκπληρούμενη Προφητεία - Τι είναι και πώς λειτουργεί

Ακρόαση άρθρου......

Είναι δυνατόν μια εσφαλμένη πεποίθηση, όσο ισχυρή και να είναι, να μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να φερθούν αναλόγως ώστε να την επαληθεύσουν; Η κλινική μας εμπειρία μας λέει πως ναι.

Η έννοια της αυτοεκπληρούμενης προφητείας

Ο κοινωνιολόγος Ρόμπερτ Μέρτον, επινόησε την έννοια της αυτοεκπληρούμενης προφητείας, ορίζοντάς την ως εξής: “η αυτοεκπληρούμενη προφητεία είναι, αρχικά, ένας εσφαλμένος ορισμός μιας κατάστασης που προκαλεί μια νέα συμπεριφορά, η οποία οδηγεί στο να γίνει πραγματικότητα η αρχικά εσφαλμένη σύλληψη της κατάστασης. Αυτή η απατηλή ισχύς της αυτοεκπληρούμενης προφητείας διαιωνίζει την κυριαρχία του λάθους. Γιατί έτσι ο προφήτης παραθέτει την πραγματική πορεία των γεγονότων ως απόδειξη για το ότι είχε εξαρχής δίκιο”.

Ένα παράδειγμα αυτοεκπληρούμενης προφητείας

Ας το δούμε σε ένα παράδειγμα. Υπήρξε μια συμβουλευόμενη η οποία είχε μόλις αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο, όταν ζήτησε συμβουλευτική υποστήριξη. Κάποιους μήνες νωρίτερα, είχε αποφασίσει να αφήσει το πατρικό της σπίτι, για να συγκατοικήσει με το σύντροφό της. Καθώς είναι μοναχοπαίδι, φοβόταν ότι οι γονείς της θα διαφωνούσαν με την απόφασή της κι έτσι δίσταζε να τους μιλήσει για την ανάγκη της να φύγει μακριά τους.

Δείτε στο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας το Εγχειρίδιο κοινωνικής ψυχολογίας, καθώς και άλλα βιβλία κοινωνικής ψυχολογίας.

Τελικά, είχε νοικιάσει στα κρυφά ένα διαμέρισμα με το σύντροφό της και με διάφορες δικαιολογίες κατάφερνε να περνά κάποιες νύχτες εκεί.

Ο καιρός περνούσε και η ίδια εξακολουθούσε να κρατά μυστική την ύπαρξη αυτού του σπιτιού, έως ότου οι γονείς της το ανακάλυψαν τυχαία και ακολούθησε ένας μεγάλος καυγάς. Εκείνοι ένιωθαν πληγωμένοι και θυμωμένοι. Η συμβουλευόμενη είχε επίσης συσσωρευμένο θυμό που έχει προκληθεί από την πίεση κάτω από την οποία ζούσε το τελευταίο διάστημα.

Το κομβικό σημείο στο παραπάνω παράδειγμα είναι ο φόβος. Ίσως από εκεί να ξεκινούν και όλες οι αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Φοβόμαστε ότι κάτι δε θα πάει καλά κι αυτό συμβαίνει συνήθως για κάποιο λόγο. Συνήθως το συναίσθημά μας συνδέεται με την ιστορία μας, ακουμπά σε κάτι που μας έχει συμβεί και συχνά τραυματίσει.

Μάλιστα, αν αυτό το τραύμα δεν έχει λεκτικοποιηθεί ώστε να πάρει ψυχικό τόπο, δε σταματά να επανεμφανίζεται, κάποιες φορές σαν μια ασαφής απειλή.

Προσπαθώντας να προστατευτούμε από αυτήν την απειλή, είναι πολύ πιθανό να δράσουμε με πανικό και αγωνία, προκαταλαμβάνοντας καταστάσεις.

Στο παραπάνω παράδειγμα ήταν αναμενόμενο ότι οι γονείς της συμβουλευόμενης θα πληγώνονταν και θα θύμωναν, αφού η κόρη τους κράτησε μια τόσο σημαντική απόφαση κρυφή.

Από την άλλη, πηγαίνοντας πίσω στην ιστορία της, μαθαίνουμε ότι ο ρόλος που είχε στην οικογένεια ήταν να κρατά τις ισορροπίες ανάμεσα στους γονείς της, που βρίσκονταν σε μια άτυπη κόντρα και το μόνο που φαινόταν να τους ενώνει ήταν η κόρη τους. Έτσι ίσως μπορεί να εξηγηθεί το πώς κι εκείνη φοβήθηκε να τους ανακοινώσει ότι έχει φύγει – η πιθανότητα να ανατραπεί η ισορροπία στο πατρικό της ήταν η ασαφής απειλή που την κρατούσε πίσω. Μια απειλή από την οποία προσπάθησε να προστατευθεί με έναν τόσο παράδοξο τρόπο, που τελικά είναι σα να την προσκάλεσε να πραγματοποιηθεί.

Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν, για να αποφύγουμε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία;

Είναι σημαντικό να μένει ο καθένας στο συναίσθημά του. Να το ακούει και να μάθει με τον καιρό να το αναγνωρίζει. Στη συνέχεια, να προσπαθεί να το επικοινωνήσει με τους σημαντικούς άλλους στη ζωή του, πριν προβεί σε ενέργειες που είναι πιθανόν να υπονομεύσουν τις ίδιες του τις ανάγκες και επιθυμίες.

Όλοι οι άνθρωποι φοβόμαστε μερικές φορές. Ο φόβος αυτός ανακουφίζεται μόνο με την εμπιστοσύνη στην ιδέα ότι οι άλλοι μπορούν να μας καταλάβουν.