Αποκλίνουσα Συμπεριφορά & Συμμορίες Ανηλίκων

Ακρόαση άρθρου......

Αποκλίνουσα & Παραβατική συμπεριφορά: Ο όρος αποκλίνουσα συμπεριφορά έχει τις ρίζες του στο ρήμα «αποκλίνω» που σημαίνει ξεφεύγω από την πορεία μου. Πολλές φορές οι όροι «παραβατικότητα» και «εγκληματικότητα» παρουσιάζονται ως συνώνυμοι με εκείνον της αποκλίνουσας, όμως υπάρχουν σοβαρές διαφορές.

Η απόκλιση ή παρέκκλιση αφορά διαδικασίες και πράξεις που δεν είναι κοινωνικά αποδεκτές από τα πρότυπα σκέψης, δράσης και τους κανόνες της κοινωνίας.

Το έγκλημα ενέχει την παράβαση ποινικών νόμων κι διέπεται από τις αρχές της αστυνομίας και του ποινικού δικαίου προκειμένου να τιμωρηθεί ο παραβάτης.

Η παραβατική συμπεριφορά θεωρείται επικίνδυνη για την κοινωνική συνοχή κι επίτευξη των στόχων, κρίνεται όμως απαραίτητο να διευκρινιστεί κάτω από ποιες συνθήκες εκδηλώνεται αφού πολλές φορές παιδιά με διαταραγμένη συμπεριφορά παρουσιάζουν συμπτώματα επιθετικότητας.

Με τον όρο επιθετικότητα ορίζεται η ενέργεια ή σκόπιμη βλάβη σε ένα άλλο άτομο και το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς αυτής.

Κοινή είναι η διαπίστωση ότι ο ανήλικος δεν αποτελεί μικρογραφία του ενήλικα. Είναι μια ιδιόρρυθμη ύπαρξη που διαφέρει ποιοτικά και ποσοτικά, ώστε ακόμα και οι αντιδράσεις του στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα να είναι διαφορετικές (Φαρσεδάκης, 2005).

Χαρακτηριστικά, παράγοντες & αίτια παραβατικής συμπεριφοράς:

Τα χαρακτηριστικά ανηλίκων με αποκλίνουσα συμπεριφορά είναι τα ακόλουθα:

• χαμηλή επίδοση στο σχολείο,
• εχθρική διάθεση,
• έλλειψη αυτοελέγχου,
• εξωστρέφεια,
• συναισθηματική αστάθεια,
• υπερκινητικότητα,
• καχυποψία,
• δύσκολη παιδική ηλικία,
• κακοποίηση,
• απαισιοδοξία,
• αίσθηση ανεπάρκειας,
• έντονη τάση ονειροπόλησης.

Αν η συμπεριφορά συνυπάρχει ταυτόχρονα με πολλά από τα παραπάνω χαρακτηριστικά χρήζει διερεύνησης και παρατήρησης ανάλογα με τη Συχνότητα, την Ένταση, τον Αριθμό, τη Διάρκεια κι την Αίσθηση της συμπεριφοράς αυτής σύμφωνα με το διάγραμμα ΣΕΑΔΑ.

Θυματοποίηση-Bullying

Βullying είναι ο επαναλαμβανόμενος εκφοβισμός ατόμων με πραγματική ή απειλούμενη μαρτυρική ποινή φυσικής, προφορικής, γραπτής, ή συναισθηματικής κακομεταχείρισής τους ή διάδοσης φημών με απώτερο σκοπό τον κοινωνικό τους αποκλεισμό, ή αρπαγής της περιουσίας τους.

Συμπεριλαμβάνει και τις περιπτώσεις ύβρεων κατά της εθνικότητας, φυλής ή ιδιαιτερότητας κάποιου, κλοπές, εκβιαστικά τηλεφωνήματα, cyberbullying και σωματική βία. 

Συμμορίες Ανηλίκων 

Έχει παρατηρηθεί έντονα η δημιουργία «συμμοριών ανηλίκων» και μια «κουλτούρα δρόμου» όπου τα παιδιά αισθάνονται πιο ελεύθερα, ανεξάρτητα και κάνουν ότι θέλουν χωρίς να νοιάζονται για κυρώσεις και ποινές. Έτσι, διαμορφώνεται ένα πλαίσιο αποδεκτών και μη αποδεκτών συμπεριφορών, το οποίο αποτελεί μια κανονικότητα για τους εφήβους, το ενστερνίζονται και το οικειοποιούνται θεωρώντας το «λειτουργικό και φυσιολογικό».

Αρχικά η έννοια συμμορία αναφέρεται σε ομάδες ατόμων που δημιουργούνται από έφηβους και διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαπαιδαγώγηση τους καθώς έτσι βρίσκουν την αποδοχή , τη συναισθηματική ασφάλεια και σταθερότητα που τους βοηθά να προσαρμοστούν στην κοινωνική πραγματικότητα.

Τα άτομα που συνθέτουν τη συμμορία συνήθως προέρχονται από συγκεκριμένη κοινωνική τάξη έρχονται σε ρήξη και σύγκρουση με του γονείς τους, τους δασκάλους τους και την αστυνομία. Τα παιδιά που είναι μέλη συμμορίας έχουν δικούς τους άγραφους κανόνες, δικό τους υποπολιτισμικό στυλ, δική τους γλώσσα και κουλτούρα και συγκεκριμένες επιθετικές συμπεριφορές.

Η δομή της είναι πολύ συγκεκριμένη, όσο πιο βίαιος είσαι ανεβαίνεις αυτόματα και στην κορυφή της πυραμίδας. Οι ματαιώσεις, τα βάσανα κι οι αποτυχίες που έκαναν το παιδί να νιώθει αισθήματα κατωτερότητας καταλύονται μέσα στη συμμορία, η οποία διαλύει το άγχος, το παιδί νιώθει δυνατό και κυρίαρχο έναντι όλων.

Ουσιαστικά τα κατορθώματα που επιτελούν ως μέλη συνδέονται με την συναισθηματική ανωριμότητα που τα διακατέχει και την ανάγκη να φερθούν ως «ενήλικες άνδρες» μέσα στη τοξική και μεθυστική δύναμη που τους προσδίδει η συμμορία φτάνοντας πολλές φορές στο βιασμό και το έγκλημα ή ακόμα και τη δολοφονία.

Πώς λειτουργούν τα μέλη:

Παρατηρείται η εκδήλωση των παρακάτω:

• επιθέσεις
• σωματικές βλάβες
• ληστείες
• βία στους δρόμους
• βανδαλισμοί
• παραβάσεις ειδικών νόμων
• αδιάφορη κι αντικοινωνική στάση
• φραστικές και σωματικές επιθέσεις προς τους γύρω τους
• προκλητική συμπεριφορά.

Παράγοντες

Βιολογικοί παράγοντες:
χρωμοσωματικές ανωμαλίες, κληρονομικότητα, νοημοσύνη, ψυχοσωματικά νοσήματα ακόμα και εγκεφαλικές βλάβες.

Ψυχολογικοί παράγοντες:
διαταραχές προσωπικότητας, το μοντέλο των 5 παραγόντων, υπερ-έλεγχος συναισθημάτων, άγχος, γνωστικές λειτουργίες, φοβίες, τάσεις κυριαρχίας και χαμηλή αυτοπεποίθηση-αυτοεκτίμηση.

Κοινωνικοί & πολιτισμικοί παράγοντες:
οικογένεια, ανεργία, σχολική αποτυχία, κακοποίηση, συνομήλικοι, τηλεόραση, κοινωνικός αποκλεισμός, στερεότυπα, φτώχεια, περιθωριοποίηση, χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών.

Όλα τα παραπάνω λοιπόν, κρούουν τον  κώδωνα κινδύνου αφού ας μη ξεχνάμε πως:

 «Η επιθετικότητα φαίνεται πως είναι το αποτέλεσμα του συνδυασμού εσωτερικών και εξωτερικών συνθηκών. Όπως κάθε συμπεριφορά μπορεί να ερμηνευτεί από διάφορες προσεγγίσεις, με αφετηρία την μοναδικότητα της στιγμής και της συμπεριφοράς» (Γκόλτση, 2007).

Σε αυτό το σημείο είναι πολύ σημαντικό να εντάξουμε την έννοια της κοινωνικοποιημένης επιθετικότητας. Τα άτομα που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία δρουν ομαδικά, απουσιάζουν συχνά από το σπίτι και το σχολείο και εμπλέκονται συνεχώς σε βανδαλιστικές και παράνομες πράξεις.

Η εν λόγω επιθετικότητα κλιμακώνεται εξαιτίας της δυσλειτουργικής κατάστασης που υπάρχει στο σπίτι διότι τα παιδιά δεν δείχνουν συνέπεια ή ενσυναίσθηση μετά τη χρήση απειλών και τιμωριών. Επομένως, δεν ανταποκρίνονται κι σε αυτό το είδος μάθησης και διαπαιδαγώγησης. Έτσι οι δύσκολες διαπροσωπικές σχέσεις με γονείς και σχολείο χωρίς ουσιαστική αμφίδρομη επικοινωνία και κατανόηση, σε συνδυασμό πάντα και με την απόρριψη των συνομηλίκων πολύ εύκολα οδηγούν ένα παιδί στην αναζήτηση μιας τέτοιας ομάδας. Φυσικά δεν είναι απαραίτητο να υπάρχουν σημάδια αντικοινωνικής συμπεριφοράς για να συμβεί αυτό!

Ψυχοκοινωνικές συγκρούσεις

Το φαινόμενο των συμμοριών, δυστυχώς έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις με αυξημένο αρνητικό αντίκτυπο στην κοινωνία μας.

Ειδεχθή εγκλήματα μας έχουν συγκλονίσει ανά διαστήματα, όπως για παράδειγμα η υπόθεση του Άλεξ 11 χρονών, που χτυπήθηκε και δολοφονήθηκε από έφηβους 13 ετών και του οποίου το σώμα δεν έχει βρεθεί ακόμη και η υπόθεση του 20χρονου Βαγγέλη Γιακουμάκη, στον οποίο ασκήθηκε έντονος εκφοβισμός κι βρέθηκε δολοφονημένος από μαχαίρι. Η κοινωνία πλέον κυριαρχείται από φόβο, πολλοί δε βλέπουν τα παιδιά αυτά ως θύματα αλλά ως θύτες, το κράτος πρέπει πιο έντονα να ασχοληθεί να βρει την απάντηση στο εξής ερώτημα:

 «Γιατί πάνω στο άνθος της ηλικίας του ένας έφηβος να οδηγηθεί σε μια τέτοια συμπεριφορά;»

Δυστυχώς τα αυξανόμενα κρούσματα βίας έχουν ενταθεί εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και των προβλημάτων της κοινωνίας. Το χάσμα γενεών αλλά και το χάσμα των κοινωνικών τάξεων έχουν ωθήσει τους ανήλικους να συμπεριφέρονται «με ορμή και θύελλα». Μια κοινωνία χωρίς ενεργά κοινωνικοποιημένα μέλη, χωρίς αισθήματα αλληλεγγύης, κοινής αλληλεπίδρασης, ειρήνης κι επικοινωνίας είναι μια καταδικασμένη κοινωνία. Στέκεται αδύνατη να μεταδώσει κοινές αξίες και κανόνες στα παιδιά της και να διατηρήσει τους κοινωνικούς ελέγχους της σε ισχύ.

Οι περισσότεροι ανήλικοι βιώνουν μια ιδιαίτερη συναισθηματική αστάθεια, η οποία επηρεάζει άρρηκτα τα ευρύτερα συστήματα της οικογένειας και του σχολείου εκτός της κοινωνίας. Τα παιδιά αυτά βιώνουν έντονα την έλλειψη οικογενειακής θαλπωρής και συγκρούονται ανάμεσα στον ιδανικό και τον πραγματικό τους εαυτό.

Η συναισθηματική ανεπάρκεια τα δυσκολεύει να κοινωνικοποιηθούν ομαλά, η αδιαφορία του σχολείου κι η πιο τυποποιημένη εκπαίδευση τα απωθεί και τα απομακρύνει από το χώρο αυτό βρίσκοντας λύση κι διέξοδο σε αλκοόλ, ναρκωτικά κι εγκληματικές ενέργειες. Η αντίδραση τους είναι η επανάσταση, η εκδίκηση για ό,τι τους έχει στερηθεί, πιστεύοντας έτσι πως δικαιώνονται και «δραπετεύουν».

Δημιουργείται λοιπόν ένας φαύλος κύκλος:

Αίσθημα αποστέρησης → συλλογική επιθετικότητα → «αίσθημα ότι έτσι αξίζω» → απονομή δικαιοσύνης → «νέοι δικαστές».

Τεχνικές Παρατήρησης & Αντιμετώπισης Συγκρούσεων 

Τρόποι πρόληψης κι αντιμετώπισης:

Ακολουθούμε τα εξής βήματα:

• Η αναγνώριση της σύγκρουσης και των ατόμων που εμπλέκονται. 
• Η παρατήρηση των παιδιών εκτός σχολείου αλλά και κατά τη διάρκεια του μαθήματος στο σχολικό τους περιβάλλον βοηθάει στην ερμηνεία και αποκωδικοποίηση των διαφόρων  σημάτων εκδήλωσης αποκλίνουσας συμπεριφοράς. 
• Τιμωρητική και αυταρχική στάση
• Διδακτική στάση
• Στάση παραγνώρισης
• Στάση συμβιβασμού
• Στάση κατευνασμού
• Στάση επίλυσης προβλήματος

Το σχολείο είναι ο χώρος που εκδηλώνονται αντικοινωνικές συμπεριφορές και ασυνείδητα ενθαρρύνεται η αποτυχία, δημιουργώντας έτσι πυρήνες συμμοριών που έχουν παρεμφερή χαρακτηριστικά. 

Το σχολείο όμως είναι αρωγός κοινωνικοποίησης κι ακρογωνιαίος λίθος πρόληψης, αφού μέσα σε αυτό το πλαίσιο το παιδί, ξεκινά να νιώθει έντονα την ανάγκη για αποδοχή, ασφάλεια, φροντίδα και γενικότερα το αίσθημα του «ανήκειν». 

Υπάρχουν διάφορα τεστ προκριματικού ελέγχου ώστε εκτός από την παρατήρηση βίαιων συμπεριφορών των παιδιών να διαγνωσθεί και η προδιάθεση δυσλειτουργικής συμπεριφοράς. Μερικά από αυτά αφορούν λίστες ελέγχου συμπεριφορών ή κλίμακες αξιολόγησης.

Επίσης υπάρχουν ερωτηματολόγια για γονείς, κλίμακα συμπεριφορικής και συναισθηματικής αξιολόγησης, κλίμακα συστηματικού προκριματικού ελέγχου για διαταραχές συμπεριφορές και λειτουργική αξιολόγηση συμπεριφοράς. 

Οι πέντε επικρατέστεροι τρόποι αντιμετώπισης είναι: 

•  η αποφυγή,
•  εξομάλυνση ή παραχώρηση, 
• ο συμβιβασμός, 
• η χρήση εξουσίας, 
• η συνεργασία.

Το σχολείο μπορεί να συμβάλλει αποτρέποντας τους νέους να εμπλακούν σε συμμορίες μέσω:

• καταπολέμησης αναλφαβητισμού κι ημιμάθειας νεαρών ατόμων, 
• δημιουργίας επαγγελματικού κι σχολικού προσανατολισμού ιδιαίτερα σε γειτονιές με περισσότερες εκδηλώσεις βίας,
• ενισχύοντας το διάλογο, τη συζήτηση, μέσω της αποφόρτισης της επιθετικής συμπεριφοράς, με εναλλακτικούς τρόπους μάθησης κι παροχής ψυχολογικής υποστήριξης. 

Τι να κάνουμε λοιπόν;

• Η τοποθέτηση κοινωνικών λειτουργών και ψυχολόγων είναι ένας τρόπος πρόληψης κι αντιμετώπισης του φαινομένου όχι μόνο από το σχολείο αλλά κι από την πολιτεία. 
• Το κράτος μέσω κέντρων πρόληψης, της αστυνομίας μπορεί ενεργά να συμβάλει μέσω προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης κι αποκατάστασης νέων με παραβατική συμπεριφορά. 
• Επιπλέον με τη δημιουργία ημερίδων, σεμιναρίων, ομαδικών συζητήσεων με θέμα την πρόληψη κι αντιμετώπιση αποκλίνουσας συμπεριφοράς.
• Ιδιαίτερα εποικοδομητικό θα ήταν η κατάρτιση των ανήλικων παραβατών σε τμήματα επιμόρφωσης και καλλιτεχνικής δημιουργίας ώστε να αναπτυχθεί η ομαδικότητα, η συνεργασία, η κοινωνικότητα και το δημιουργικό πνεύμα. 

Να αρχίσουμε όλοι να βλέπουμε τα παιδιά αυτά ως θύματα και να εστιάσουμε στην κινητοποίησή τους για αλλαγή, στη χρήση της τεχνολογίας για ωφέλιμο τρόπο, να συνεργαστούμε όλοι μαζί, σχολείο, οικογένεια, κοινότητα, αστυνομία, υπηρεσίες προκειμένου να παρέμβουμε έγκαιρα.

Προγράμματα κατά του εκφοβισμού & της ενδοσχολικής βίας

Τα προγράμματα που συστήνονται μέσα στο πλαίσιο πρόληψης κατά του εκφοβισμού και της βίας είναι :

• το Νορβηγικό μοντέλο Dan Olweus, 
• το Φιλανδικό μοντέλο KIVAKOULOU, 
• στην Ελλάδα το πρόγραμμα της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. «Stop στην ενδοσχολική βία»

Η κοινωνική-οικοσυστημική προσέγγιση στοχεύει στην αλλαγή κλίματος ώστε να μην αναπαράγεται η βία. 

Τεχνικές όπως: αναπλαισίωση, αναγνώριση θετικών λειτουργιών συμπεριφοράς κι εξαιρέσεων είναι πολύ ελπιδοφόρες.

Μέσω κοινωνικού έργου αίρονται στερεότυπα κοινωνικού αποκλεισμού, ευαισθητοποίηση πάνω σε θέματα παραβατικής κι επιθετικής συμπεριφοράς των πολιτών, συντονισμός και σχεδιασμός δράσεων, ανάπτυξη δικτύου για υποστήριξη γονέων.  

Έτσι συγκεντρωτικά έχουμε :

Α. Από το υπουργείο Παιδείας:

• Σύγχρονα προγράμματα εκπαίδευσης με έντονο το στοιχείο της συμπερίληψης. 

Β. Από τους εκπαιδευτικούς:

• Αποφυγή στιγματισμού, περιθωριοποίησης, απομόνωσης μαθητών.
• Ενεργός μάθηση ως διδακτική προσέγγιση χωρίς άγχος επίδοσης & εξέταση.

Γ. Από τους γονείς:

• Αποφυγή της ενδοοικογενειακής βίας.
• Εκμάθηση αυτοπειθαρχίας μέσω της μελέτης στο σπίτι.

Δ. Από τα ΜΜΕ:

• Εκπαιδευτικά / μορφωτικά / ψυχαγωγικά προγράμματα.
• Περιορισμός των έργων και σκηνών βίας.
• Συνθήματα κατά της σχολικής βίας.

Μελλοντικές σκέψεις

Για να αντιληφθούμε την παραβατικότητα των παιδιών θυτών, οφείλουμε αρχικά να εξετάσουμε ποιοι είναι οι λόγοι που έχουν οδηγήσει έναν ανήλικο στην εκδήλωση αυτής της συμπεριφοράς. Έτσι θα είναι πιο εύκολη η κατανόηση, αλλά και η αντιμετώπιση της συμπεριφοράς αυτής.

Γι' αυτό σκοπός μας είναι να  προσφέρουμε τη στήριξη και καθοδήγηση στο μπερδεμένο κι ανήσυχο έφηβο για περαιτέρω βοήθεια, όταν τη χρειάζεται και να τον βοηθήσουμε να αλλάξει την κατάστασή του και να αναπτυχθεί και εξελιχθεί πιο ομαλά. Η «κουλτούρα του δρόμου» να αντικατασταθεί από την «συμπεριληπτική κουλτούρα» και να χτιστούν κοινωνίες με αυτές τις αξίες. Η αποτελεσματική επικοινωνία, συνεργασία κι οι πρακτικές αποδοχής ατομικών διαφορών θα ενσωματωθούν στη νοοτροπία του κάθε  ατόμου κι έτσι θα δημιουργηθεί ένα υποστηρικτικό περιβάλλον.

Επίσης η προώθηση νόμων και διατάξεων που συμβάλουν στην αναμόρφωση μιας υγιούς δημόσιας πολιτικής υγείας θα  ενισχύσει την αυτονομία και τις προσωπικές δεξιότητες επικοινωνίας και αυτό-ελέγχου των εφήβων. 

Εξάλλου η παιδεία είναι η κορωνίδα της πυραμίδας προκειμένου το άτομο να υπερβεί δυσκολίες κι εχθρούς και να απελευθερωθεί από τους τοίχους που το κρατούν.

Ας μη ξεχνάμε το απόφθεγμα του Βίκτορ Ουγκώ «όπου ανοίγει ένα σχολείο κλείνει μια φυλακή!»

Επίλογος

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κριτική: Μαθαίνει να κατακρίνει

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην έχθρα: Μαθαίνει να καυγαδίζει

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ειρωνεία: Μαθαίνει να είναι ντροπαλό

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ντροπή: Μαθαίνει να είναι ένοχο

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην κατανόηση: Μαθαίνει να είναι υπομονετικό

Αν ένα παιδί ζει μέσα στον έπαινο: Μαθαίνει να εκτιμά

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην δικαιοσύνη: Μαθαίνει να είναι δίκαιο

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην ασφάλεια: Μαθαίνει να πιστεύει

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην επιδοκιμασία: Μαθαίνει να έχει αυτοεκτίμηση

Αν ένα παιδί ζει μέσα στην παραδοχή και φιλία: Μαθαίνει να βρίσκει την αγάπη μέσα στον κόσμο (Nolte, 2009).

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Herbert. M. (2000). «Οι καυγάδες των παιδιών», Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

Lee, H. W.(2011). «Παιδιά με ειδικές ανάγκες-Μια εισαγωγή στην Ειδική Εκπαίδευση» (Μτφ, Λυμπεροπούλου, Χ.). Αθήνα: Τόπος.

Nolte, D. L. (1999). «Τα παιδιά μαθαίνουν αυτό που ζουν-Να εμπνεύσουμε αξίες στα παιδιά μας». Αθήνα: Θυμάρι.

Reid, G. (2019). «Τρόποι Μάθησης και Συμπερίληψη, Εγχειρίδιο για Εκπαιδευτικούς, Επαγγελματίες στήριξης και Γονείς». (Μτφ, Στασινός, Π. Δ.). Παρισιάνου Α. Ε. 

Αρτινοπούλου, Β. (2001) «Βία στο σχολείο: Έρευνες και πολιτικές στην Ευρώπη» Αθήνα: Μεταίχμιο.

Γκόλτση, Β. (2007). «Επιθετικότητα-Ψυχολογική προσέγγιση».

mednutrition.gr/portal/lifestyle/psyxologia/1169-epithetikotita-h-psyxologiki-proseggisi 

Κοντοπούλου, Μ. (2007). «Παιδί και ψυχοκοινωνικές δυσκολίες». Αθήνα: Gutenberg.

Κούρτη Ε. (1992). «Γλώσσα και επιθετικότητα. Η επιθετικότητα στην οικογένεια, στο σχολείο και στην κοινωνία». Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. 

Ματσόπουλος, Α. (2005). «Σχολική Ψυχολογία-Μια νέα Επιστήμη, Εφαρμογές στη Σύγχρονη Εκπαίδευση». Αθήνα.

Στασινός, Δ. Π. (2020). «Ειδική Συμπεριληπτική Εκπαίδευση 2027». Παπαζήση. 

Φαρσεδάκης, Ι. (2005). «Παραβατικότητα και κοινωνικός έλεγχος των Ανηλίκων». Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Αναστασία Σπανού - Ψυχοθεραπευτής

Αναστασία Σπανού: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Πιστοποιημένη ψυχοθεραπεύτρια Cognitive Analytic Therapist (C.A.T - ΠΕΓΑΨ-Πανελλήνια Εταιρεία Γνωστικής Αναλυτικής Ψυχοθεραπείας).  Εκπαιδεύομενη Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια (ECP-ΕΕΨΕ) και Κοινωνική λειτουργός (Πανεπιστήμιο Πατρών, τμήμα Εκπαίδευσης & Κοινωνικής εργασίας).

6982554248

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού