Φέστινγκερ Λ. (Leon Festinger 1919-1989)

Ακρόαση άρθρου......

Αμερικανός εκπαιδευτικός και κοινωνικός ψυχολόγος. Ανέπτυξε τις θεωρίες της γνωστικής ασυμφωνίας και της κοινωνικής σύγκρισης, οι οποίες εξακολουθούν να παίζουν ρόλο στη σύγχρονη ψυχολογία. Ήταν οπαδός της σχολής της μορφής.

Προσωπική ζωή
Γεννήθηκε στις 8 Μαΐου του 1919 στη Νέα Υόρκη από Ρωσοεβραίους μετανάστες. Φοίτησε στο Γυμνάσιο Αρρένων της πόλης και πήρε το πρώτο του πτυχίο στο City College το 1939. Την επόμενη χρονιά ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του και το 1942 το διδακτορικό του στον τομέα της ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Αϊόβα. Ως φοιτητής παρακολούθησε μαθήματα του Κερτ Λεβίν, ψυχολόγος ο οποίος την περίοδο εκείνη διαμόρφωνε τη «θεωρία του πεδίου», σύμφωνα με την οποία η συμπεριφορά του ατόμου επηρεάζεται από σύγχρονα γεγονότα που συνυπάρχουν. Ο Φέστινγκερ συνεργάστηκε με τον Λεβίν στο πανεπιστήμιο ως επιστημονικός συνεργάτης για δύο χρόνια.

Το 1943 παντρεύτηκε την πιανίστα Μαίρυ Όλιβερ Μπαλού, απέκτησαν τρία παιδιά και μετά το διαζύγιό τους, ο Φέστινγκερ παντρεύτηκε την Τρούντυ Μπράντλει το 1968. Πέθανε από καρκίνο στις 11 Φεβρουαρίου 1989.

Επαγγελματική διαδρομή
Το 1943 ξεκίνησε να διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Ρότσεστερ και το 1945 άρχισε να εργάζεται ως επίκουρος καθηγητής στο Κέντρο Έρευνας για τον τομέα «Group Dynamics» που ίδρυσε ο Λεβίν στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης. Μετά το θάνατο του Λεβίν, το κέντρο έρευνας μετακόμισε στο πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, όπου ο Φέστινγκερ εργάστηκε ως αναπληρωτής καθηγητής από το 1948. Τρία χρόνια αργότερα μετέβη ως καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Μινεσότα. Από το 1955 έως το 1968 διετέλεσε καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο Στάνφορντ. Το 1959 έλαβε, για το έργο του, το βραβείο Διακεκριμένης Επιστημονικής Προσφοράς από τον Αμερικανικό Σύνδεσμο Ψυχολογίας.

Συμβολή στην ψυχολογία
Ο Φέστινγκερ επινόησε αρκετές εργαστηριακές μεθόδους για τη μελέτη των φαινομένων της κοινωνικής επιρροής, της προκατάληψης και της διαφήμισης και ανέπτυξε αρκετές σημαντικές ψυχολογικές θεωρίες, ανάμεσα στις οποίες συγκαταλέγεται και η θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας. Η έρευνά του αυτή, την οποία διατύπωσε στο βιβλίο «Μια Θεωρία της Γνωστικής Ασυμφωνίας», θεωρείται η πιο σημαντική και διαρκής συμβολή του στο πεδίο της ψυχολογίας. Μελέτησε, λοιπόν, τις διαδικασίες μέσα από τις οποίες η πεποίθηση και η δράση συμπορεύονται παρακάμπτοντας κάθε γνωστικού τύπου ασυμφωνία. Όταν ο Φέστινγκερ έμαθε ότι τα θύματα ενός σεισμού στην Ινδία ήταν τρομοκρατημένα καθώς πίστευαν ότι θα συνέβαινε ένας ακόμη πιο δυνατός σεισμός, παρά τις ενδείξεις για το αντίθετο, θεώρησε ότι οι άνθρωποι αυτοί πίστευαν τις συγκεκριμένες φήμες επειδή χρησίμευαν για να δικαιολογήσουν το φόβο που ένιωθαν ήδη. Από την πεποίθηση αυτή, ο Φέστινγκερ, ανέπτυξε τη θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας, μία κατάσταση δυσφορίας την οποία το άτομο βιώνει όταν έχει δύο αντικρουόμενες απόψεις.

Η γνωστική ασυμφωνία συχνά πηγάζει από τις αξίες του ατόμου και μπορεί να εντοπιστεί μεταξύ των γνωστικών στοιχείων των στάσεων του ατόμου, μεταξύ στάσεων και συμπεριφοράς του ατόμου και όταν το άτομο, λόγω των υφιστάμενων συνθηκών, εξαναγκάζεται να συμπεριφερθεί με τρόπο που έρχεται σε σύγκρουση με τις αξίες και πεποιθήσεις του. Όταν, λοιπόν, το άτομο συμμετέχει σε πρακτικές ή δραστηριότητες που γνωρίζει ότι είναι επιβλαβείς για τον εαυτό του ή τους άλλους, όπως το κάπνισμα ή η μοιχεία, μπορεί να βιώσει μία κατάσταση γνωστικής ασυμφωνίας.

Η θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης του Φέστινγκερ υποστηρίζει ότι το άτομο αξιολογεί τις ιδέες, τις αξίες και τις πεποιθήσεις του κάνοντας σε σύγκριση με τις ιδέες των άλλων. Επιπλέον, το άτομο τείνει να αναζητά την συντροφιά ατόμων με τα οποία μοιράζεται τις ίδιες αξίες και πεποιθήσεις, γι' αυτό και συχνά δημιουργούνται φιλίες και ρομαντικές σχέσεις ανάμεσα σε άτομα που διαθέτουν παρόμοια συστήματα πεποιθήσεων. Το άτομο συνήθως αισθάνεται άβολα από τις διαφορές που προκύπτουν μεταξύ του ιδίου και των αγαπημένων του, κάτι που μετασχηματίζεται σε μία προσπάθεια γεφύρωσης των διαφορών αυτών, είτε αλλάζοντας τις πεποιθήσεις του άλλου, είτε αλλάζοντας τις προσωπικές του πεποιθήσεις.

Στο βιβλίο «Όταν η προφητεία αποτυγχάνει», ο Φέστινγκερ και οι συνάδελφοί του μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους από τη διείσδυσή τους σε μία μικρή αίρεση η οποία πίστευε ότι το τέλος του κόσμου ήταν επικείμενο. Το βιβλίο εξετάζει τις επιπτώσεις που προκύπτουν όταν οι πεποιθήσεις των ανθρώπων διαψεύδονται από αποδεικτικά στοιχεία. Ο Φέστινγκερ παρατήρησε ότι όταν οι προφητείες για την καταστροφή του κόσμου αποδεικνύονται λανθασμένες, αυτό δεν μεταπείθει τα μέλη της ομάδας. Αντιθέτως, τα άτομα αυτά θεωρούν ότι οι πεποιθήσεις τους ήταν η αιτία αποτυχίας ολοκλήρωσης της προφητείας.

Ο Φέστινγκερ περιγράφεται συχνά ως ο ψυχολόγος που έδωσε στο πείραμα τη μορφή του ισχυρού επιστημονικού οργάνου που παίζει κεντρικό ρόλο στην αναζήτηση της γνώσης.

Είπε: «Οι άνθρωποι επιδιώκουν έντονα να αξιολογούν τις επιδόσεις τους συγκρίνοντας τους εαυτούς τους με άλλους, και όχι χρησιμοποιώντας αδιαμφισβήτητα κριτήρια.»

Βιβλία

• Social Pressures in Informal Groups: A Study of Human Factors in Housing, Leon Festinger και Stanley Schachter (1950)
• When Prophecy Fails, Leon Festinger, Stanley Schachter και Henry Riecken (1956)
• A Theory of Cognitive Dissonance (1957)
• Deterrents and Reinforcement: The Psychology of Insufficient Reward (1962)
• The human legacy (1983)