Η ιεραρχική απεικόνιση των αναγκών του ανθρώπου κατά τον Μάσλοου

Ακρόαση άρθρου......

Ξεκινώντας από μία διαφορετική θεώρηση της επιστήμης του, ο Μάσλοου διατύπωσε την άποψη ότι η ψυχολογία δεν πρέπει να επικεντρώνεται αποκλειστικά και μόνο στον εντοπισμό και τη θεραπεία των συμπτωμάτων, αλλά να αντιμετωπίζει παράλληλα τον άνθρωπο ως μία ολοκληρωμένη και υγιή ολότητα, να τον βοηθά να ανακαλύπτει τις ανάγκες και τις δυνατότητές του και με την πλήρη ικανοποίηση και αξιοποίηση αυτών να τον οδηγεί στην αυτοπραγμάτωση, δηλαδή στο μέγιστο των ικανοτήτων του και στην βέλτιστη εκδοχή του εαυτού του.

Ο Μάσλοου θεωρούσε ότι ο άνθρωπος διαθέτει ένα σύνολο κινητήριων συστημάτων που δεν ενεργοποιούνται από διαδικασίες ανταπόδοσης ή υποσυνείδητες επιθυμίες. Τα κίνητρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς μπορούν να εξηγηθούν αν αναλογιστούμε τις ανάγκες που καλείται να ικανοποιήσει το άτομο για τον εαυτό του. Προχώρησε λοιπόν στη δημιουργία μίας ιεραρχικά δομημένης απεικόνισης των αναγκών του ανθρώπου διότι θεωρούσε ότι από τη στιγμή που το άτομο αισθανθεί ότι έχει ικανοποιήσει τη μία ανάγκη, αυτόματα παρουσιάζεται μπροστά του μία νέα ανάγκη ανώτερου επιπέδου, η ικανοποίηση της οποίας κάθε φορά απαιτεί περισσότερο χρόνο και μεγαλύτερη προσπάθεια σε σχέση με την προηγούμενη.

Δείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας, επιλεγμένα βιβλία αυτογνωσίας.

Ιεραρχική Απεικόνιση Ανθρώπινων Αναγκών

Αρχικά, αναγνωρίστηκαν πέντε επίπεδα αναγκών (επίπεδα 1, 2, 3, 4 και 7) και αργότερα προστέθηκαν τρία ακόμη (5, 6 και 8):

1. Βασικές βιολογικές και φυσικές ανάγκες, όπως τροφή, στέγη, ύπνος, σεξ. Αναμφίβολα, οι ανάγκες αυτές είναι οι σημαντικότερες και οι πιο ισχυρές και καλούνται να ικανοποιηθούν πρώτες γιατί είναι εκείνες που σχετίζονται με τις βασικές λειτουργίες του οργανισμού. Η κάλυψή τους είναι συνεχής και επαναλαμβανόμενη.

2. Ανάγκες ασφάλειας, όπως νόμος, σταθερότητα , τάξη, προστασία. Καθώς ικανοποιείται το πρώτο, πιο επιτακτικό, επίπεδο αναγκών, το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με ένα νέο φάσμα αναγκών, γι’ αυτό επιδιώκει να αποκτήσει τον έλεγχο στη ζωή και στο περιβάλλον του προσδίδοντας στην καθημερινότητά του πιο σταθερές βάσεις. Αναζητά σταθερή εργασία, δημιουργεί ένα σπιτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο αισθάνεται προστατευμένος από καιρικά/φυσικά φαινόμενα και από άλλους κινδύνους, φροντίζει την υγεία του, οργανώνει πλάνα αποταμίευσης κλπ.

3. Κοινωνικές ανάγκες, όπως αγάπη, φιλία, αίσθηση του ανήκειν. Εάν οι φυσικές ανάγκες και οι ανάγκες ασφάλειας ικανοποιηθούν, το άτομο επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην ικανοποίηση ενός υψηλότερου συνόλου αναγκών που πηγάζουν από την διαπίστωση της έλλειψης φίλων, συντρόφου ή παιδιών.

4. Ανάγκες αυτοεκτίμησης, όπως αποδοχή από τους άλλους, αίσθηση επιτυχίας, αίσθηση ανεξαρτησίας. Όταν το άτομο αισθανθεί ότι έχει δημιουργήσει σχέσεις που του προσφέρουν την αγάπη και τη στοργή που αναζητά, εμφανίζονται στο προσκήνιο οι ανάγκες αυτοεκτίμησης. Το άτομο βιώνει την επιθυμία να σχηματίσει για τον εαυτό του μία σταθερή και υψηλή αξιολογική βάση, να βιώσει τον αυτοσεβασμό και την αυτοεκτίμηση και να νιώσει τον σεβασμό και την εκτίμηση προς το πρόσωπό του και από το κοινωνικό του περιβάλλον. Η ικανοποίηση της αυτοεκτίμησης δημιουργεί στο άτομο αισθήματα αυτοπεποίθησης, αξίας, δύναμης και ικανότητας· δημιουργεί στον άνθρωπο την αίσθηση ότι είναι χρήσιμος και απαραίτητος για τον κόσμο γύρω του. Στον αντίποδα, η αποτυχία στην εκπλήρωση αυτού του επιπέδου των αναγκών, προκαλεί στο άτομο αισθήματα κατωτερότητας, ανικανότητας και αδυναμίας.

5. Γνωσιακές ανάγκες, όπως πνευματική ολοκλήρωση, γνώση. Οι ανάγκες αυτές σχετίζονται με τον τρόπο που το άτομο αντιλαμβάνεται τον κόσμο και δρα μέσα σε αυτόν. Τροφοδοτούνται από το αίσθημα περιέργειας, εξερεύνησης και ανακάλυψης που βιώνει το άτομο.

6. Αισθητικές ανάγκες, όπως αρμονία, ισορροπία, ομορφιά. Σύμφωνα με τον Μάσλοου, το άτομο έχει την ανάγκη να έρχεται σε επαφή με αισθητικά ευχάριστες εικόνες καθώς με αυτόν τον τρόπο ανανεώνεται εσωτερικά και απορροφά την ομορφιά που ο κόσμος γύρω του έχει να του προσφέρει.

7. Ανάγκες αυτοπραγμάτωσης, όπως η ανάγκη ολοκλήρωσης ενός προσωπικού στόχου. Η αυτοπραγμάτωση αποτελεί στόχο της ανθρώπινης εξέλιξης και πραγματώνεται όταν το άτομο φτάνει στο μέγιστο των δυνατοτήτων του. Το άτομο που ικανοποιεί αυτό το επίπεδο αναγκών διακατέχεται από αίσθημα πληρότητας, τείνει να δείχνει κατανόηση, νιώθει χαρά και διαθέτει ανεπτυγμένο αίσθημα προσφοράς.

8. Υπερβατικές ανάγκες, όπως κοινωνικοί αγώνες, εθνικοί αγώνες, συλλογική διεκδίκηση δικαιωμάτων και υπεράσπιση συμφερόντων. Ονομάζονται και πνευματικές ανάγκες και εκδηλώνονται με τη μορφή της ανάγκης του ατόμου να βοηθήσει τους ανθρώπους γύρω του για την επίτευξη της δικής τους αυτοπραγμάτωσης. Όταν οι ανάγκες αυτές ικανοποιούνται, δημιουργούν στο άτομο αίσθημα ακεραιότητας.


Βιβλιογραφία
1. A Theory of Human Motivation (1943)
2. Μotivation and Personality (1970)