Σύνδρομο mobbing

Ακρόαση άρθρου......

Aν και ο εκφοβισμός είναι ευρύτερα γνωστός στο σχολικό περιβάλλον, δεν φαίνεται να περιορίζεται μόνο σε αυτό. Πολλοί ερευνητές έχουν προσπαθήσει να ορίσουν τον εκφοβισμό στο χώρο εργασίας, ένα φαινόμενο που ονομάζεται "mobbing".

Τα χαρακτηριστικά το εκφοβισμού στην εργασία

Αρχικά, θα ήθελα να αναφέρω τέσσερα χαρακτηριστικά που φαίνεται να αξιολογούνται ως τα ουσιαστικότερα στο φαινόμενο του εκφοβισμού στο χώρο της εργασίας:

α) Η κακόβουλη πρόθεση του επιτιθέμενου. O δράστης  θέλει να βλάψει και να πληγώσει το θύμα με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, οι δράστες (ίσως είναι ο διευθυντής) υπονομεύουν, γελοιοποιούν, απειλούν, βάζουν τις φωνές και ταπεινώνουν το θύμα μπροστά σε τρίτους, το κατηγορούν για ασήμαντες πράξεις ή εκφράζουν αμφιβολίες για την επίδοσή τους.

β) Η επώδυνη αντίδραση του στόχου. Αυτό σημαίνει ότι οι δράστες θέλουν να φέρουν σε δύσκολη θέση το στόχο και να τον ταπεινώσουν. Συχνά, ο δράστης αυξάνει τις ευθύνες του στόχου, του αναθέτει υπερβολικό όγκο εργασίας (χωρίς σαφείς περιγραφές) και δίνει μία παράλογη προθεσμία ώστε να μην καταφέρει να την εκπληρώσει ο εργαζόμενος.

γ) Η κατ’ επανάληψη επιθετική συμπεριφορά. Ο δράστης εφαρμόζει αρνητική συμπεριφορά απέναντι στο θύμα για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα (όπως συμβαίνει και στον σχολικό εκφοβισμό) και το θύμα αδυνατεί να διαχειριστεί την κατάσταση.

δ) Η αδικία. Δεν είναι λίγες οι φορές που συναντάμε σε εργασιακούς χώρους κάποια άτομα να έχουν λιγότερο προνομιακή μεταχείριση από κάποιο άλλο. Τα θύματα στερούνται του δικαιώματος της κανονικής άδειας τους, της αναρρωτικής και  -κυρίως-  οικογενειακής. Όταν βρίσκονται σε άδεια τους παρενοχλούν με απειλητικά ή δυσάρεστα τηλεφωνήματα στο σπίτι ή στις διακοπές. Επίσης, οι δράστες αδικούν το θύμα κάνοντας εξόφθαλμες διακρίσεις (π.χ. όλοι μπορούν να κάνουν ένα μεγάλο διάλειμμα εκτός από το θύμα ή εάν κάνει σε περίπτωση που καθυστερήσει ακόμη και ένα λεπτό θα του γίνει παρατήρηση σα να διέπραξε πειθαρχικό αδίκημα).

Η συστηματική κατάχρηση εξουσίας

Οι Smith και Sharp (1994) όρισαν εύστοχα  -και με πολύ απλά λόγια- τον εκφοβισμό στο χώρο εργασίας ως:  «η συστηματική κατάχρηση της εξουσίας».

Οι Spring και Stern (1998) δηλώνουν ότι εκφοβισμός είναι  η συμπεριφορά που έχει στόχο να ταπεινώσει, να υποτιμήσει και να τραυματίσει την αξιοπρέπεια και την αξία του ατόμου. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι περισσότερες έρευνες έχουν επιβεβαιώσει ως ανεπαρκή τον δράστη. Με λίγα λόγια, ο εκφοβισμός, ως καταπιεστική πρακτική προέρχεται κυρίως από τη διοίκηση – ιδίως από διευθυντές που είναι οι ίδιοι ανεπαρκείς αλλά και δυσλειτουργικά, διαταραγμένα άτομα. Έτσι, κακομεταχειρίζονται και εκφοβίζουν συγκεκριμένα πρόσωπα με σκοπό να τους προκαλέσουν δυσφορία, άγχος, αμηχανία, λύπη και άλλα αρνητικά συναισθήματα ώστε να αισθανθούν οι ίδιοι επαρκείς και ικανοί να εκπληρώσουν τους διευθυντικούς τους ρόλους.

Τέλος, πρέπει να αναφέρω τον συγκεκαλλυμένο εκφοβισμό. Ειδικότερα, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις «εταιρικού εκφοβισμού», όπου ο εργοδότης καταπιέζει τους υπαλλήλους, γνωρίζοντας ότι δεν θα τιμωρηθεί η στάση του, λόγω κενού του νόμου ή και της υψηλής ανεργίας. Επομένως η στάση του "δικαιολογείται" αν και δεν φαίνεται να διαφέρει από τις αρνητικές τακτικές που εφαρμόζονται στον παραδοσιακό εκφοβισμό.

Πως σχετίζεται ο σχολικός εκφοβισμός με τον εκφοβισμό στο χώρο εργασίας;

Χωρίς αμφιβολία, υπάρχει μια αντιστοιχία στους τρόπους με τους οποίους ασκείται ο εκφοβισμός στα παιδιά του σχολείου και σε εκείνους που αντιμετωπίζονται οι εργαζόμενοι στο χώρο εργασίας. Ίσως το πιο εμφανές σημείο είναι η απειλή της προσωπικής υπόστασης.  Αυτό επιτυγχάνεται με τα παρακάτω:

• Το να σου βάζουν δυνατά τις φωνές.
• Το να λένε ψέματα για εσένα στους άλλους.
• Το να κάνουν προσβλητικά σχόλια για την προσωπική σου ζωή.
• Το να γίνεσαι αντικείμενο χλευασμού.
• Το να σου λένε λέξεις που σκοπό έχουν να σε πληγώσουν.

Επιπρόσθετα, τα άτομα-στόχοι επωμίζονται ιδιαίτερα επαχθή καθήκοντα χωρίς αιτιολόγηση, όπως υπερβολική και αναίτια πίεση για πιο σκληρή δουλειά. Αυτή η μορφή εκφοβισμού πλήττει και τα παιδιά του σχολείου, όταν για παράδειγμα κάποιος τους βάζει αδικαιολόγητα πολλές εργασίες για το σπίτι και πάντα από πίσω υπάρχει η δικαιολογία της μεγιστοποίησης της παραγωγής ή της ολοκλήρωσης της ύλης.

Καταληκτικά, ο εκφοβισμός τόσο στο σχολικό περιβάλλον όσο και σε άλλα πλαίσια, όπως αυτό της εργασίας, αποτελεί αρκετά συχνά φαινόμενο το οποίο πολλές φορές δικαιολογείται και καλύπτεται από αθώες ερμηνείες.

Είναι απαραίτητο να δίνεται η ανάλογη προσοχή σε τέτοια φαινόμενα και κάθε ενήλικας να μάθει να προστατεύει τον εαυτό του από τέτοιου είδους "παγίδες". Τέλος, η εκπαίδευση των παιδιών στην υπεράσπιση του εαυτού τους είναι αναγκαία και πρέπει να γίνεται από τον γονιό, τον δάσκαλο ή τον ειδικό προκειμένου το παιδί να προστατεύει τον εαυτό του και έπειτα ως ενήλικας να αναγνωρίζει και να διαχειρίζεται τέτοιες καταστάσεις.

Διαβάστε ακόμη για το ίδιο θέμα, το άρθρο της Επιστημονικής Συνεργάτιδας, Χ.Μαστοράκη, με τίτλο: Ενήλικος & Εργασιακός Εκφοβισμός