Εργασιακός εκφοβισμός

Ακρόαση άρθρου......

Ο εργασιακός εκφοβισμός σημαίνει την παρενόχληση, την προσβολή, τον κοινωνικό αποκλεισμό ή την άσκηση αρνητικής επίδρασης στα εργασιακά καθήκοντα κάποιου (Einarsen κ.ά., 2011). Πρόκειται για μία σταδιακή διαδικασία κατά την οποία το άτομο υποβάλλεται σε έμμεσες και λεπτές μορφές ψυχολογικής βίας, οι οποίες συχνά αναφέρονται και ως αρνητικές πράξεις.

Αυτές οι αρνητικές συμπεριφορές επαναλαμβάνονται με συστηματικό τρόπο, για παράδειγμα σε ημερήσια ή εβδομαδιαία βάση, και για μία παρατεταμένη χρονική περίοδο, για παράδειγμα τουλάχιστον για έξι μήνες (Einarsen κ.ά., 2011). Ένα άτομο το οποίο υφίσταται συμπεριφορές εκφοβισμού στον εργασιακό του χώρο μπορεί να καταλήξει να αφήσει τη δουλειά του και/ή να υποφέρει από σοβαρά ψυχολογικά τραύματα ((Leymann, 1996 - Einarsen κ.ά., 2011).

Ψυχικές και Σωματικές Συνέπειες Εργασιακού Εκφοβισμού

Πάρα πολλές είναι οι μελέτες εκείνες που έχουν εστιάσει την προσοχή τους στην εξέταση των ψυχικών και σωματικών συνεπειών που μπορεί να προκαλέσει ο εργασιακός εκφοβισμός στην υγεία του ατόμου. Εμπειρικές έρευνες που έχουν διεξαχθεί σε μία ευρεία ποικιλία χωρών παρέχουν στοιχεία τα οποία υποδεικνύουν τις αρνητικές επιπτώσεις του φαινομένου. Τα αποτελέσματα μίας έρευνας που έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής έδειξαν ότι οι εργαζόμενοι που υφίστανται κακομεταχείριση παρουσιάζουν χαμηλότερα επίπεδα αυτοαξιολόγησης σχετικά με το πώς αντιλαμβάνονται την προσωπική τους υγεία και η αισθητή κακομεταχείριση στο χώρο εργασίας συνδέθηκε με μία αύξηση 42% στον αναμενόμενο αριθμό ημερών απουσίας από την εργασία (Asfaw κ.ά., 2014).

Μία άλλη έρευνα που αφορούσε τούρκους εργαζόμενους υπέδειξε ότι τα θύματα εκφοβισμού στον εργασιακό χώρο ανέφεραν χαμηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από την εργασία, παρουσίαζαν υψηλότερα επίπεδα άγχους που προκλήθηκαν από την εργασία και υψηλότερες βαθμολογίες άγχους και κατάθλιψης (Bilgel κ.ά., 2006). Μία ακόμη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Ολλανδία έδειξε ότι οι εργαζόμενοι που έκαναν λόγο για εβδομαδιαία περιστατικά εργασιακού εκφοβισμού αντιμετώπισαν περισσότερα προβλήματα υγείας, παρουσίασαν χαμηλότερα επίπεδα ευεξίας και απουσίαζαν από την εργασία τους συχνότερα (Dehue κ.ά., 2012). Επιπλέον, μία έρευνα που διεξήχθη στην Αυστραλία και αφορούσε εργαζόμενους μαθητές και φοιτητές έδειξε ότι ο εργασιακός εκφοβισμός συνδέεται με την εκδήλωση σωματικών συμπτωμάτων και με την πρόθεση εγκατάλειψης της εργασίας (Djurkovic κ.ά., 2004).

Ο εργασιακός εκφοβισμός αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που αυξάνει τα έξοδα των επιχειρήσεων εξαιτίας της κινητικότητας του προσωπικού και της αυξημένης απουσίας από την εργασία (Hauge κ.ά., 2010 - Arcangeli κ.ά., 2014 - Giorgi κ.ά., 2015), των χαμηλότερου επιπέδου κινήτρων για εργασία (Pranjić κ.ά., 2006), τη μειωμένη παραγωγικότητα και αφοσίωση στο εργασιακό καθήκον (Pearson κ.ά., 2000) και λόγω των συχνότερων παρεμβάσεων από τους υπεύθυνους υγείας της επιχείρησης και τους υπεύθυνους προσωπικού (Leymann, 1990).

Προσωπικότητα και εργασιακός εκφοβισμός

Αρκετές έρευνες έχουν αναδείξει τις σημαντικές συσχετίσεις μεταξύ των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και την έκθεση του ατόμου στον εργασιακό εκφοβισμό. Μία νορβηγική μελέτη, που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 2200 εργαζομένων, έδειξε ότι τα θύματα του εκφοβισμού χαρακτηρίζονται από χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλές κοινωνικές δεξιότητες και υψηλά επίπεδα άγχους (Einarsen κ.ά., 1994). Μία ιρλανδική μελέτη, με δείγμα 60 ατόμων που έπεσαν θύμα εργασιακού εκφοβισμού, έδειξε ότι τα θύματα ήταν περισσότερο ανήσυχα και καχύποπτα, λιγότερο δυναμικά και διέθεταν μικρότερα αποθέματα συναισθηματικής διαχείρισης της κατάστασης (Coyne κ.ά., 2000).

Από την άλλη πλευρά, έχει υποστηριχθεί ότι ένα άτομο που πέφτει θύμα εργασιακού εκφοβισμού μπορεί να παρουσιάσει σημαντικές αλλαγές στην προσωπικότητά του ως επακόλουθο της βίωσης του τραυματικού αυτού φαινομένου (Leymann, 1996). Πράγματι, η πρόσφατη βιβλιογραφία επισημαίνει ότι η συναισθηματική νοημοσύνη του ατόμου μπορεί να μειωθεί σε περιπτώσεις εργασιακού εκφοβισμού (Giorgi και Majer, 2009). Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι η ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται, να εκφράζει και να κατανοεί τα συναισθήματα και να είναι σε θέση να τα ρυθμίζει τόσο σε σχέση με τον εαυτό του όσο και αναφορικά με τους άλλους (Salovey και Mayer, 1990 - Mayer και Salovey, 1997 - Cabello και Fernández-Berrocal, 2015).

Οι συναισθηματικά ευφυείς ηγέτες και υπάλληλοι φαίνεται να συνεισφέρουν στην οργανωτική αποτελεσματικότητα, την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών, την ορθότερη επιλογή εργαζομένων και τη διατήρηση τους, την αφοσίωση, την ηθική συμπεριφορά αλλά και στην υγεία (Cherniss και Goleman,2001). Επιπλέον, οι συναισθηματικά ευφυείς ηγέτες και υπάλληλοι είναι περισσότερο χαρούμενοι, ενισχύουν την αίσθηση του ενθουσιασμού και την θετική στάση και βοηθούν στη διαμόρφωση μίας ατμόσφαιρας αμοιβαίας κατανόησης και εμπιστοσύνης (Yadav, 2014). Όλα τα παραπάνω θετικά στοιχεία λοιπόν, υποδαυλίζονται όταν εκδηλώνονται στον εργασιακό χώρο περιστατικά εκφοβισμού.

Συναισθηματική Νοημοσύνη και Εργασιακός Εκφοβισμός

Υπάρχουν πολλά επιχειρήματα που υποδηλώνουν μία πιθανή σχέση μεταξύ της έκθεσης σε εργασιακό εκφοβισμό και τις ικανότητες αυτοδιαχείρισης, χαρακτηριστικό που αποτελεί πυλώνα της συναισθηματικής νοημοσύνης. Για παράδειγμα, άτομα τα οποία έχουν υποστεί εκφοβισμό στο περιβάλλον εργασίας τους είναι υπερευαίσθητα, καχύποπτα, έχουν την τάση να κατηγορούν τους άλλους και παρουσιάζουν μεγαλύτερα επίπεδα οργής (Gandolfo, 1995).

Επιπλέον, υστερούν σε κοινωνικές δεξιότητες, όπως η κατανόηση και η διπλωματία, είναι λιγότερο ομιλητικά άτομα και λιγότερο συμπαθή (Matthiesen και Einarsen, 2001, 2004 - Glasø κ.ά., 2007 - Lind κ.ά., 2009). Ο Persson και οι συνεργάτες του (2009) έδειξαν ότι τα άτομα που έχουν υποστεί εκφοβισμό στον εργασιακό χώρο είναι περισσότερο ευερέθιστα και παρορμητικά. Έχει υποστηριχθεί, ακόμη, ότι ορισμένα θύματα εργασιακού εκφοβισμού παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα ευσυνειδησίας, στοιχείο που αποτελεί μέρος της ικανότητας αυτοδιαχείρισης (Glasø κ.ά., 2007).

Καθώς η αυτορρύθμιση, ικανότητα παρόμοια με την αυτοδιαχείριση, υπάρχει εν μέρει για λόγους διασφάλισης και διατήρησης της κοινωνικής αποδοχής, μπορεί να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό όταν το άτομο υφίσταται την κοινωνική απόρριψη. Προηγούμενες έρευνες έδειξαν ότι η κοινωνική απόρριψη συνδέεται με τη μείωση της γνωστικής λειτουργίας, με τη μειωμένη αντίσταση σε πειρασμούς και με την εμφάνιση περιορισμένων δυνατοτήτων κατάλληλης κοινωνικής λειτουργικότητας (Baumeister κ.ά., 2005).

Συνέπειες Εργασιακού Εκφοβισμού

Τα εμπειρικά στοιχεία σχετικά με τον εργασιακό εκφοβισμό έχουν δείξει ένα ευρύ φάσμα απτών και μη απτών επιπτώσεων, όπως οικονομικές απώλειες, μειωμένη παραγωγικότητα,  έκπτωση στις διαπροσωπικές σχέσεις και διαταραχές της διάθεσης που επηρεάζουν τα άτομα και τις επιχειρήσεις. Διάφοροι ερευνητές ανά τον κόσμο υπογραμμίζουν τις σοβαρές συνέπειες του εργασιακού εκφοβισμού, όπως άγχος, ψυχοσωματικά συμπτώματα, κατάθλιψη, κόπωση και απώλεια αυτοπεποίθησης, επιθετικότητα, αϋπνία και απάθεια, μυϊκοί πόνοι, πονοκέφαλοι, στομαχικά προβλήματα κ.ά.

Η σοβαρότητα του φαινομένου μπορεί να υποστηριχθεί και από το γεγονός ότι ο εκφοβισμός στον εργασιακό χώρο αναγνωρίστηκε ως ο ισχυρότερος προγνωστικός δείκτης άγχους και κατάθλιψης σε σύγκριση με άλλους στρεσογόνους παράγοντες που σχετίζονται με την εργασία (Hauge κ.ά., 2010). Επιπλέον, έχει υποστηριχθεί ότι σε ακραίες περιπτώσεις τα άτομα που πέφτουν θύματα εργασιακού εκφοβισμού μπορεί να οδηγηθούν στην αυτοκτονία λόγω βίωσης αφόρητων καταστάσεων (Leymann, 1990)  ή υφίστανται έντονες αρνητικές συνέπειες, όπως η διαταραχή μετατραυματικού στρες (Leymann και Gustafsson, 1996).

Πηγή: Το παρόν άρθρο στηρίχθηκε στην επιστημονική εργασία των Gabriele Giorgi, Milda Perminienė, Francesco Montani, Javier Fiz-Perez, Nicola Mucci και Giulio Arcangeli για τον εργασιακό εκφοβισμό και τις συνέπειές του.