Kατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών, η ταχεία ανάπτυξη των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Twitter, MySpace) έχει προκαλέσει βαθιές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι επικοινωνούν και διαντιδρούν. Το Facebook, το μεγαλύτερο κοινωνικό δίκτυο σήμερα, έχει περισσότερους από 1 δις ενεργούς χρήστες και υπολογίζεται ότι στο μέλλον αυτό το νούμερο θα αυξηθεί σημαντικά, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι μια μορφή επικοινωνίας των χρηστών τους. Καθώς θα εστιάσουμε στα θετικά των διαδικτυακών παιχνιδιών πολλών παικτών (multiplayer), υπάρχουν και αρνητικά σημεία που θα ήταν καλό να τονιστούν.
Τα παιχνίδια μέσω του διαδικτύου, προσφέρουν στους χρήστες τους διασκέδαση, ομαδικότητα και κάποιες φορές ενισχύει ικανότητες αντίληψης και πολυπραγμοσύνης.

Παρόλο που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν πρόσφατη εξέλιξη στην ανθρώπινη ζωή και καθημερινότητα, φαίνεται να την έχουν καταλάβει, να την έχουν χρωματίσει και σε ένα επίπεδο να την καθορίζουν διαρκώς.

Η εισβολή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην καθημερινότητά μας βάζει τους δικούς της όρους στη ζωή μας, πολύ διαφορετικούς από την εποχή της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου, ως μέσων διαμεσολάβησης με την κοινωνική πραγματικότητα. Δεν στεκόμαστε απέναντι από μια οθόνη τηλεόρασης. Οι πηγές πληροφόρησής μας δεν είναι πλέον μονόδρομες, αλλά έχουμε την ευκαιρία να γίνουμε πομπός και δέκτης της πληροφορίας.

Την πλήρη αντίθεσή τους στη σχεδιαζόμενη συγχώνευση των εγκεκριμένων θεραπευτικών οργανισμών και προγραμμάτων για τις εξαρτήσεις σε έναν υπερφορέα εκφράζει το Συμβούλιο Υπευθύνων Προγραμμάτων & Τομέων ΚΕΘΕΑ, με υπόμνημα που απέστειλε στην ηγεσία του Υπουργείου Υγείας.

Την ανάγκη οι χρήστες, και κυρίως οι νέοι, να εμβαθύνουν στη γνώση για την αποφυγή των μεγάλων κινδύνων που εμπεριέχονται στο διαδίκτυο τόνισε με τον πλέον δραματικό τρόπο ο αντιστράτηγος ε.α. της Ελληνικής Αστυνομίας, ειδικός ερευνητής και αναλυτής ηλεκτρονικών εγκλημάτων και Πρόεδρος του Cyber Security International Institute (CSI) Μανώλης Σφακιανάκης, μιλώντας χθες βράδυ σε μια ειδική εκδήλωση που διοργάνωσε το Κέντρο Πρόληψης «ΠΥΞΙΔΑ» στο δήμο Νεάπολης-Συκεών Θεσσαλονίκης.

Στο παρόν άρθρο, θα γίνει μια απόπειρα ανάλυσης της διπολικής διαταραχής Ι και των εξαρτήσεων, μέσα από 3 βασικούς πυλώνες: τον εθισμό στην τεχνολογία και τις επιπτώσεις που έχει στον ύπνο, τον εθισμό στην πορνογραφία, η οποία αν και δεν θεωρείται ξεχωριστή διαταραχή στο DSM 5-TR, μπορεί να μας δείξει πολλά για τη διαταραχή αυτή, και τέλος στον εθισμό στο φαγητό ή binge eating με βάση την αγγλική ορολογία.

Το διαδίκτυο μπήκε δυναμικά στις ζωές μας τη δεκαετία του ’90 και εκ τότε ακολούθησε μια ραγδαία εξελικτική πορεία και απέκτησε εκατομμύρια χρήστες. Οι υπηρεσίες που προσφέρει δικαιολογούν, με το παραπάνω, το εύρος χρηστών. Καθώς είναι ένα πολυδιάστατο μέσο, οι υπηρεσίες που προσφέρει μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο αν δεν χρησιμοποιηθούν με σύνεση. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις χρηστών οι οποίοι καταναλώνουν μεγάλα μέρη του χρόνου τους διαδικτυωμένοι, με αποτέλεσμα να παραμελούν τις υποχρεώσεις τους, την πραγματική ζωντανή επικοινωνία και την ίδια τη ζωή.

Ο όρος εξάρτηση, παραδοσιακά, έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει τον βιολογικό εθισμό από μια ή περισσότερες ουσίες. Η εξάρτηση από το Διαδίκτυο, ως όρος, συναντάται και ως παθολογική χρήση του διαδικτύου, παρορμητική χρήση του διαδικτύου ή προβληματική χρήση του διαδικτύου (Tonioni et al., 2012). Εντούτοις, η έννοια του εθισμού δεν αναφέρεται στο μέσον αυτό καθ’ εαυτό όπως συμβαίνει με τις ουσίες, αλλά στις δυνατότητες που δίνει και στις δραστηριότητες που παρέχει.

Είναι η εξάρτηση από το internet και τα smartphones η νέα τάση της εποχής; Η απάντηση είναι μάλλον ναι. Άνθρωποι είναι σε ένα μέρος μαζί και ταυτόχρονα χώρια, ο καθένας στην οθόνη του κινητού, του tablet ή του υπολογιστή του. Μπορούμε να πούμε ότι αυτό συνέβαινε και παλαιότερα, με τα βιβλία ή τις εφημερίδες; Συνέβαινε.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των περισσότερων ανθρώπων. Διευκολύνουν την επικοινωνία, δίνουν βήμα για πολυμορφία και έκφραση διαφορετικών απόψεων, ενημερώνουν για σημαντικά κοινωνικά, πολιτιστικά και καλλιτεχνικά θέματα εκατομμύρια χρήστες.

Τρεις ενημερωτικές εκδηλώσεις, με θέματα «Βία κατά του Υγειονομικού Προσωπικού», «Ψυχική Υγεία - Εξαρτήσεις, Εθισμός στο Διαδίκτυο, Αλκοόλ, Ναρκωτικές Ουσίες» και «Δημογραφικό - Υπογεννητικότητα - Γήρανση του Πληθυσμού», περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα των φετινών εκδηλώσεων του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο της ΔΕΘ.

Το παιδικό παραμύθι «Η ευκαιρία που δεν χάθηκε», αποτελεί την πρώτη ερασιτεχνική προσπάθεια των μελών του εργαστηρίου δημιουργικής γραφής της Μονάδας για άτομα με Ψυχιατρική Συννοσηρότητα του ΚΕΘΕΑ ΑΡΙΑΔΝΗ.

Έχει παρατηρηθεί ότι οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook, Twitter, Instagram κ.α.) έχουν μετατρέψει μια ολόκληρη γενιά χρηστών σε ανθρώπους που έχουν εμμονή με τον εαυτό τους, εγωκεντρισμό, εμφανίζοντας τη βούληση να αναζητούν κάποιου είδους επιβράβευσης σε ότι και να κάνουν.

Στις μέρες μας, η χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά ολοένα κι αυξάνεται, ενώ το όριο ηλικίας στο οποίο τα παιδιά ξεκινούν να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο συνεχώς μειώνεται. Ουσιαστικά, όσο παράξενο και αν ακούγεται, ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος τομέας χρηστών του διαδικτύου είναι τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας. Πολλά παιδιά χρησιμοποιούν το διαδίκτυο στο σχολείο σε ηλικία 6 ετών, οπότε είναι πιθανόν να θέλουν να συνδεθούν κι από το σπίτι, σε αυτήν την ηλικία περίπου.

Μια ακόμη δυναμική παρέμβαση-δράση για την πρόληψη της εξάρτησης των παιδιών και των εφήβων από το διαδίκτυο αλλά και την ασφαλή πλοήγησή τους σε αυτό υλοποιεί το Κέντρο Πρόληψης «ΠΥΞΙΔΑ».

Με αφορμή την Ημέρα για την Ασφαλή Χρήση του Διαδικτύου διοργανώνει ημερίδα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης με θέμα «Κακοποίηση ανηλίκων μέσω διαδικτύου-διαδικτυακοί τρόποι ασφαλούς πλοήγησης: Τα Ναι και τα Όχι του Διαδικτύου»

Το διαδίκτυο αποτελεί ένα κοινωνικό περιβάλλον μέσα στο οποίο οι άνθρωποι πραγματεύονται πλήθος ζητημάτων, όπως η σεξουαλικότητα, μεταχειριζόμενοι παλαιά και νέα μέσα (Greenfield & Yan, 2006). Μέσα σε αυτό τo διαδικτυακό περιβάλλον αναπτύχθηκαν τα κοινωνικά δίκτυα, που εμφανίστηκαν πρώτη φορά το 1995 (Τζαβέλα & Τσίτσικα, 2014), έχουν πια επεκταθεί και σε αυτά έχει πρόσβαση η πλειονότητα των πολιτών των αναπτυγμένων χωρών, ανεξαρτήτως ηλικίας.

Στα διεθνή μέσα, διαβάζουμε συχνά για το πρόβλημα εθισμού παιδιών σε ηλεκτρονικά μέσα. Σύμφωνα με έρευνες, τα περισσότερα παιδιά περνούν 3,6 ώρες καθημερινά μπροστά σε μία οθόνη, ενώ κοιμούνται πολύ λιγότερο από το συνιστώμενο. 

Νομίζω ότι η ερωτική διεκδίκηση αποτελεί μια ψευδαίσθηση. Παλεύω ενάντια σε φανταστικούς ανεμόμυλους. Θεωρώ ότι, αν και αυτού του είδους η ψευδαίσθηση συχνά μου χαρίζει μια ευφορία και με παρηγορεί, στην ουσία με αποδυναμώνει και με αποξενώνει. ― Irvin D. Yalom, Ο Δήμιος του Έρωτα κι άλλες Ιστορίες Ψυχοθεραπείας

Η εξάρτηση από τα κοινωνικά δίκτυα είναι συχνότερη μεταξύ των εφήβων και των νέων, με το πρόβλημα αυτό να αυξάνεται διαρκώς. Δεν υπάρχει επίσημη διάγνωση εθισμού στα κοινωνικά δίκτυα αλλά η χρήση τους είναι όλο και πιο συχνή αυτές τις μέρες και μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο τόσο ψυχικά όσο και σωματικά.