Η βία κατά των γυναικών - Μια ολιστική προσέγγιση

Η βία κατά των γυναικών παραμένει ένα δραματικά διαδεδομένο ζήτημα σε όλο τον κόσμο, που πλήττει εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, μία στις τρεις γυναίκες παγκοσμίως έχει βιώσει σωματική ή σεξουαλική βία κατά τη διάρκεια της ζωής της.

Ενώ έχουν καταβληθεί σημαντικές προσπάθειες για την αντιμετώπιση αυτής της κρίσιμης κατάστασης, η επικρατούσα εστίαση στις διαφορές μεταξύ των φύλων και μόνο έχει αποδειχθεί ανεπαρκής.

Για να υπάρξει πραγματική διαφορά, πρέπει να διευρύνουμε την προσέγγισή μας και να εξετάσουμε το πλήθος των διασταυρούμενων παραγόντων που συμβάλλουν σε αυτή τη βία, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών κανόνων που την ευνοούν και των φυσικών ανθρώπινων αντιδράσεων στην απειλή και την επιβίωση.

Η βία κατά των γυναικών

Η βία κατά των γυναικών εκδηλώνεται με διάφορες μορφές, συμπεριλαμβανομένης:

• της σωματικής κακοποίησης,
• της σεξουαλικής επίθεσης,
• της συναισθηματικής χειραγώγησης
• της οικονομικής στέρησης.

Οι στατιστικές αποκαλύπτουν μια ζοφερή πραγματικότητα: το 2019, τα Ηνωμένα Έθνη ανέφεραν ότι το 58% των γυναικών θυμάτων ανθρωποκτονιών δολοφονήθηκαν από στενούς συντρόφους ή μέλη της οικογένειας. Πέρα από την άμεση σωματική βλάβη, οι επιζώντες συχνά υποφέρουν από μακροχρόνια ψυχολογικά τραύματα, κοινωνική απομόνωση και οικονομικές δυσκολίες.

Η θεώρηση της διαφοράς φύλου

Ιστορικά, οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών έχουν επικεντρωθεί κυρίως στις διαφορές των φύλων. Αυτή η προοπτική έχει οδηγήσει πολλές εκστρατείες, από πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης μέχρι νομοθετικές αλλαγές με στόχο την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών.

Αν και οι προσπάθειες αυτές είναι ζωτικής σημασίας, δεν καλύπτουν  την πλήρη έκταση του προβλήματος.

Η επικέντρωση αποκλειστικά στο φύλο μπορεί να αποκρύψει άλλους κρίσιμους παράγοντες, όπως η φυλετική καταγωγή, η οικονομική κατάσταση και τα πολιτιστικά πρότυπα, που διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στη διαιώνιση της βίας.

Ο ρόλος της κοινωνίας στην καλλιέργεια της βίας

Ένας από τους πρωταρχικούς παράγοντες που συμβάλλουν στη βία κατά των γυναικών είναι οι κοινωνικές νόρμες και δομές που σιωπηρά επιδοκιμάζουν ή διαιωνίζουν, άμεσα ή έμμεσα,  μια τέτοια συμπεριφορά.

Οι κοινωνίες που εξυμνούν την επιθετικότητα και την κυριαρχία, οι οποίες συχνά ενισχύονται μέσω των μέσων ενημέρωσης, της ψυχαγωγίας και των πολιτιστικών αφηγήσεων, δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου η βία είναι φυσιολογική. Αυτές οι κοινωνικές συμπεριφορές μπορούν να διαιωνίσουν συνθήκες όπου η βία είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί και να γίνει ανεκτή.

Η αντιμετώπιση αυτών των βαθιά ριζωμένων κοινωνικών ζητημάτων είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία μιας κουλτούρας σεβασμού και ισότητας. Οι κοινωνίες πρέπει να αμφισβητήσουν τους κανόνες και τις αφηγήσεις που εξομαλύνουν τη βία, προωθώντας αντίθετα τις αξίες του σεβασμού και της μη βίας.

Κατανόηση της βίας ως ανθρώπινη αντίδραση

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η βία δεν είναι ένα έμφυτο αρνητικό χαρακτηριστικό, αλλά μάλλον μια φυσική ανθρώπινη αντίδραση στις εκλαμβανόμενες απειλές.

Σε ορισμένες καταστάσεις, η βία μπορεί να είναι ένα αναγκαίο και χρήσιμο μέσο για να ξεφύγει κανείς από τον κίνδυνο ή να αποτρέψει τη σωματική βλάβη.

Για παράδειγμα, η αυτοάμυνα είναι μια μορφή βίας που μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση σε σενάρια που απειλούν τη ζωή. Η κατανόηση αυτής της απόχρωσης βοηθά στη διαμόρφωση αποτελεσματικότερων παρεμβάσεων που διακρίνουν μεταξύ της βλαπτικής βίας και της βίας ως απάντηση σε άμεσο κίνδυνο.

Ο αντίκτυπος του συνεχούς κινδύνου στους ανθρώπους

Επιπλέον, εάν οι άνθρωποι αισθάνονται συνεχώς σε κίνδυνο λόγω κοινωνικών πιέσεων ή απειλών, είναι πιθανό να παραμείνουν σε μια διαρκή κατάσταση επιβίωσης. Αυτή η αυξημένη κατάσταση εγρήγορσης και φόβου μπορεί να οδηγήσει σε βίαιες αντιδράσεις ως μέσο αυτοσυντήρησης.

Όταν η κοινωνία αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα βαθύτερα αίτια αυτού του φόβου και της ανασφάλειας, αυξάνει ακούσια την πιθανότητα βίας όχι μόνο απέναντι στις γυναίκες αλλά και γενικότερα. Η αναγνώριση αυτής της δυναμικής είναι απαραίτητη για την κατανόηση του ευρύτερου πλαισίου της βίας και τη δημιουργία παρεμβάσεων που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες όλων των ατόμων.

Ο πόλεμος κατά του ανδρισμού και το φαινόμενο της αναπήδησης (Rebound Effect) 

Ο σημερινός διάλογος συχνά πλαισιώνει την αρρενωπότητα με αρνητικό τρόπο, εστιάζοντας στις τοξικές πτυχές της. Ωστόσο, ένας τυφλός πόλεμος κατά του ανδρισμού μπορεί να έχει απρόβλεπτες επιπτώσεις, καλλιεργώντας τη δυσαρέσκεια και εδραιώνοντας περαιτέρω αρνητικές συμπεριφορές.

Αντί να ακυρώσουμε την αρρενωπότητα, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι χαρακτηριστικά όπως το θάρρος, η προστασία και η υπευθυνότητα δεν είναι αποκλειστικά ανδρικά είναι ανθρώπινα χαρακτηριστικά πολύτιμα για όλους.

Η ενθάρρυνση τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών να ενσαρκώνουν αυτά τα θετικά χαρακτηριστικά συμβάλλει σε μια πιο υγιή και πιο ισορροπημένη κοινωνία.

Αυτή η ισορροπημένη προσέγγιση σέβεται εξίσου τον ανδρισμό και τη θηλυκότητα, προωθώντας την ιδέα ότι και τα δύο φύλα μπορούν και πρέπει να επιδιώκουν αυτές τις ιδιότητες. Με τον τρόπο αυτό, μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τις τοξικές πτυχές του ανδρισμού, ενώ παράλληλα να καλλιεργήσουμε ένα περιβάλλον όπου οι θετικές συμπεριφορές εξυμνούνται και μιμούνται από όλους.

Μια πολύπλευρη προσέγγιση

Για να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά τη βία κατά των γυναικών, πρέπει να υιοθετήσουμε μια πολύπλευρη προσέγγιση που περιλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται στις διαφορές των φύλων.

Η διατομεακότητα (Intersectionality), όρος που επινοήθηκε από την Kimberlé Crenshaw, τονίζει τη σημασία της εξέτασης πολλαπλών, επικαλυπτόμενων κοινωνικών ταυτοτήτων και του αντίκτυπού τους στις εμπειρίες καταπίεσης και διακρίσεων.

Για παράδειγμα, οι έγχρωμες γυναίκες και οι γυναίκες με χαμηλό εισόδημα μπορεί να αντιμετωπίζουν μοναδικές προκλήσεις τις οποίες δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ένας αμιγώς έμφυλος φακός.

Πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη και άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν, όπως η οικονομική αστάθεια, η έλλειψη εκπαίδευσης και τα επιβλαβή πολιτιστικά πρότυπα.

Για παράδειγμα, η οικονομική εξάρτηση μπορεί να παγιδεύσει τις γυναίκες σε κακοποιητικές σχέσεις, ενώ οι ανεπαρκείς εκπαιδευτικές ευκαιρίες μπορεί να περιορίσουν την ικανότητά τους να αναζητήσουν βοήθεια ή να ξεφύγουν από βίαιες καταστάσεις. Αντιμετωπίζοντας αυτούς τους ευρύτερους κοινωνικούς παράγοντες, μπορούμε να δημιουργήσουμε πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις.

Συστάσεις για μια ολιστική προσέγγιση

Αλλαγές πολιτικής: Εφαρμογή ολοκληρωμένων πολιτικών που αντιμετωπίζουν διάφορους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της βίας, συμπεριλαμβανομένων οικονομικών, εκπαιδευτικών και υγειονομικών μεταρρυθμίσεων.

Κοινοτική δέσμευση: Ανάπτυξη κοινοτικών προγραμμάτων που εμπλέκουν τους άνδρες και τα αγόρια ως συμμάχους στην πρόληψη της βίας και την προώθηση της ισότητας των φύλων.

Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση: Εκκίνηση εκπαιδευτικών εκστρατειών που στοχεύουν σε όλες τις μορφές βίας και προωθούν υγιείς σχέσεις με σεβασμό σε όλες τις δημογραφικές ομάδες.

Συστήματα υποστήριξης: Ενίσχυση των υπηρεσιών υποστήριξης που ανταποκρίνονται στις ποικίλες ανάγκες των επιζώντων, συμπεριλαμβανομένων των καταφυγίων, της συμβουλευτικής και της νομικής βοήθειας.

Πολιτιστική αλλαγή: Προώθηση της πολιτισμικής αλλαγής μέσω των μέσων ενημέρωσης και των εκπαιδευτικών συστημάτων που αμφισβητούν τα επιβλαβή στερεότυπα και υπερασπίζονται την ισότητα και τον σεβασμό.

Αντιμετώπιση της ανασφάλειας: Δημιουργία προγραμμάτων που βοηθούν τους άνδρες να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές πιέσεις και τις ανασφάλειες με μη βίαιους τρόπους, παρέχοντάς τους εργαλεία και υποστήριξη για να χειριστούν εποικοδομητικά τους φόβους τους.

Προώθηση θετικών χαρακτηριστικών: Ενθαρρύνετε την ανάπτυξη θετικών χαρακτηριστικών όπως το θάρρος, η προστασία και η υπευθυνότητα τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Η προσέγγιση αυτή σέβεται και προωθεί την υγιή έκφραση αυτών των χαρακτηριστικών σε όλα τα φύλα.

Συμπέρασμα

Η αναγνώριση της πολυπλοκότητας της βίας κατά των γυναικών προϋποθέτει την κατανόηση της διασταύρωσης διαφόρων κοινωνικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών προτύπων που ευνοούν τη βία και τη βία ως ανθρώπινη αντίδραση στην απειλή.

Υιοθετώντας μια ολιστική προσέγγιση, μπορούμε να δημιουργήσουμε πιο αποτελεσματικές και βιώσιμες λύσεις.

Ας υποστηρίξουμε ολοκληρωμένες στρατηγικές που δεν αφήνουν κανέναν πίσω, εξασφαλίζοντας ένα ασφαλέστερο μέλλον για όλες τις γυναίκες.

 

Παραπομπές

World Health Organization. (2021). Violence against women prevalence estimates.
United Nations. (2019). Global study on homicide: Gender-related killing of women and girls.
Crenshaw, K. (1989). Demarginalizing the intersection of race and sex.