Η διαιώνιση της κουλτούρας του βιασμού στις σύγχρονες κοινωνίες

Ακρόαση άρθρου......

Η κουλτούρα του βιασμού αποτελεί μια αντίληψη, που βασίζεται στην πατριαρχία. Η σεξουαλική βία όλων των εκφάνσεων, συμπεριλαμβανομένου και του βιασμού  «κανονικοποιείται» και δικαιολογείται. Συνήθως, στο άκουσμα μιας είδησης σεξουαλικής παρενόχλησης ή βιασμού ακούγονται και γράφονται απόψεις που επαναθυματοποιούν τη γυναίκα.

Η κουλτούρα της σεξουαλικής βίας

Απόψεις ή σχόλια όπως «τι φορούσε;», «μήπως προκάλεσε;», «άντρας είναι» και άλλα παρόμοια, ενισχύουν την κουλτούρα του βιασμού και υποβιβάζουν τα όσα έχει βιώσει το άτομο που υπέστη σεξουαλική βία.

Σεξουαλική βία μπορεί να δεχτεί οποιοδήποτε άτομο ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, καταγωγής, κοινωνικοοικονομικού και πολιτισμικού υποβάθρου ή σεξουαλικού προσανατολισμού (Marshall Women’s Center, nd).

Η κουλτούρα του βιασμού διαιωνίζεται μέσω της χρήσης σεξιστικής γλώσσας, των σεξιστικών αστείων και της σεξουαλικοποίησης του γυναικείου σώματος, που εκπορεύονται από τις γενικότερες πατριαρχικές αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία.

Τέτοιου είδους αντιλήψεις συμβάλλουν στην καταπάτηση των δικαιωμάτων των γυναικών, ακόμη και στις σύγχρονες και ευνομούμενες κοινωνίες όπου διαβιούμε σήμερα.

Επιπρόσθετα, ο τρόπος προβολής της θηλυκότητας από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τις διαφημίσεις και τις ταινίες έχει συμβάλλει σημαντικά στην αναπαραγωγή και τη διαιώνιση της κουλτούρας του βιασμού, μέσω της προβολής και της προώθησης ενός γυναικείου προτύπου παθητικού και υποταγμένου, ενώ από την άλλη πλευρά οι άντρες προβάλλονται ως κοινωνικά και οικονομικά ισχυροί και ανεξάρτητοι με έντονη σεξουαλικότητα.

Η κουλτούρα του βιασμού δεν δέχεται ότι και οι άντρες μπορούν να υποστούν σεξουαλική βία. (Marshall Women’s Center, nd).

Αποκτήστε το βιβλίο Το ξύπνημα της Εύας, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας του Psychology.gr

Επιπτώσεις σεξουαλικής βίας

Η σεξουαλική βία έχει άμεσες και μακροπρόθεσμες σωματικές, πνευματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις στο άτομο που τη βίωσε. Το άγχος, η αίσθηση της ανασφάλειας, η εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων, η κοινωνική απομόνωση, η χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτό-εκτίμηση και το μετατραυματικό στρες είναι μόνο μερικές από τις επιπτώσεις της σεξουαλικής βίας. Επίσης, συχνό φαινόμενο αποτελεί και η αλλαγή της πρότερης συμπεριφοράς και ορισμένων συνηθειών από το άτομο που υπέστη βία, βιώνοντας το φόβο της επαναθυματοποίησης (Willness et al., 2007).

Στόχος του κινήματος #MeToo, που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ ήταν να φέρει στην επιφάνεια το κεκαλυμμένο πρόβλημα της σεξουαλικής βίας, καθιστώντας σαφές ότι αποτελεί διευρυμένο πρόβλημα. Επιπλέον, στόχευε στο να δοθεί έκταση στο συγκεκριμένο ζήτημα, ώστε ολοένα και περισσότερες γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλική βία να το δημοσιοποιήσουν, αισθανόμενες ότι δεν είναι οι μόνες ούτε είναι μόνες.

10 Βιωματικά Εργαστήρια για Γονείς (Νοέμβριος 2024 – Απρίλιος 2025) | Διοργάνωση: PSYCHOLOGY.GR | Συμμετοχή: 35 ευρώ για εγγραφές που θα γίνουν έως Κυριακή 17 Νοεμβρίου. Με αυτό το κόστος, έχετε πρόσβαση στο σύνολο των 10 σεμιναρίων που θα διεξαχθούν.

Σπάζοντας το φαύλο κύκλο της βίας η κοινωνία έρχεται αντιμέτωπη με τις συνέπειες μιας μακροχρόνιας συνενοχής, αποσιώπησης και ενοχοποίησης της γυναίκας.

Εκτός αυτού αρχίζουμε να αναλογιζόμαστε την βαρύτητα της αποκλειστικής ευθύνης του θύτη, ο οποίος έρχεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες των πράξεων του, αλλά και με την κοινωνική κατακραυγή από μεγάλο μέρος της κοινωνίας (Pazzanese, 2020).

Προκαταλήψεις για τους επιβιώσαντες σεξουαλικής κακοποίησης

Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας των Cohen et al. (2020) η μεροληψία της κουλτούρας του βιασμού είναι υπαρκτό φαινόμενο και μάλιστα μέσω αυτής διαμορφώνονται και αντιλήψεις που καθορίζουν την αξιοπιστία μιας υπόθεσης σεξουαλικής βίας.

Σε μια σειρά μελετών, δόθηκαν στους ερωτηθέντες ορισμένες λεπτομέρειες σχετικά με τις περιπτώσεις βιασμού, όπως η φυλή των επιζώντων και των δραστών, το σεξουαλικό ιστορικό, η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, η σχέση του δράστη με τον επιζώντα, ο τόπος του εγκλήματος, η ενδυμασία του θύματος καθώς και όλες οι λεπτομέρειες που είναι γνωστό ότι μπορούν να προκαλέσουν τέσσερα βασικά στοιχεία της προκατάληψης του βιασμού: κατηγορίες θύματος, συμπάθεια των δραστών, συναίνεση του επιβιώσαντα και αμφισβήτηση της αξιοπιστίας του θύματος.

Στο πλαίσιο της μελέτης και δεδομένων των προαναφερθέντων χαρακτηριστικών ζητήθηκε από τους ερωτηθέντες να προσδιορίσουν ποιες υποθέσεις πρέπει να αναφερθούν στην αστυνομία και πόσο σοβαρά θα πρέπει να τιμωρηθούν οι δράστες, αιτιολογώντας εν συντομία την άποψή τους.

Οι παρεχόμενες πληροφορίες δεν ήταν νομικά συναφείς και ως εκ τούτου δεν έπρεπε να έχουν ληφθεί υπόψη στην αξιολόγηση των υποθέσεων, όμως αυτό συνέβη. Όπως επεσήμανε ο Schwarz, διδακτορικός φοιτητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον αυτό συμβαίνει, γιατί οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ορισμένα χαρακτηριστικά και πληροφορίες, για να κάνουν διακρίσεις μεταξύ των περιπτώσεων.

Μεροληψία για τον βιασμό

Οι Baum, Cohen και Zhukov το 2018 δημοσίευσαν την πρώτη μεγάλης κλίμακας ποσοτική ανάλυση της μεροληψίας για τον βιασμό στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στις ΗΠΑ. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ορισμένα προφίλ θυμάτων θεωρούνταν λιγότερο αξιόπιστα, συγκριτικά με άλλα.

Πιο συγκεκριμένα, πληροφορίες σχετικά με το σεξουαλικό ιστορικό του θύματος, τη σχέση με τον δράστη, το φύλο, τον τόπο διάπραξης του εγκλήματος, καθώς και οι κατηγορίες του θύματος επηρέασαν περισσότερο την άποψη των ανθρώπων για το αν θα ανέφεραν μια υπόθεση στην αστυνομία και πώς οι ίδιοι πίστευαν ότι ο δράστης θα πρέπει να τιμωρηθεί.

Αξίζει να αναφερθεί ότι οι περιπτώσεις που αφορούσαν άντρες επιζώντες από σεξουαλική βία ήταν σημαντικά λιγότερο πιστευτές. Επίσης, τα ευρήματα της έρευνας έδειξαν ότι ο τόπος του βιασμού αποτελούσε κριτήριο για το αν θα αναφερθεί το περιστατικό στις Αρχές.

Αν το περιστατικό συνέβη σε ένα πάρτι ή δράστης και θύμα γνωρίζονταν ήταν λιγότερο πιθανό να γίνει καταγγελία και παράλληλα λιγότερο πιθανό οι ερωτώμενοι να επιδιώξουν την τιμωρία του δράστη. Τα ευρήματα της παρούσας έρευνας ανέδειξαν την αναγκαιότητα για περαιτέρω διερεύνηση της επίδρασης της μεροληψίας στις Αστυνομικές Αρχές, τους δικηγόρους και το Δικαστήριο (Pazzanese, 2020).

Οι προκαταλήψεις για την κουλτούρα του βιασμού και οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της σεξουαλικής βίας αποτελούν απάντηση σε όσους αναρωτιούνται γιατί το άτομο που υπέστη βία δεν μίλησε νωρίτερα.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να εξαλειφθεί η κουλτούρα του βιασμού;

Αποφεύγουμε τη χρήση σεξιστικών σχολίων και συμπεριφορών που πρακτικά επιτυγχάνεται μέσω της αποφυγής της σεξιστικής γλώσσας και συμπεριφορών που υποβαθμίζουν άμεσα ή έμμεσα τις θηλυκότητες. Αν βρεθούμε ως μάρτυρας σε κάποιο περιστατικό μιλάμε και υποστηρίζουμε το άτομο. Επίσης, καλό θα είναι το περιστατικό να καταγγελθεί στις Αρχές. Σκεφτόμαστε κριτικά όσα προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης και αφορούν άμεσα ή έμεσα τα έμφυλα ζητήματα.

Σεβόμαστε το φυσικό χώρο των άλλων και τις επιθυμίες τους και μαθαίνουμε τι σημαίνει συναίνεση, χωρίς να προσπαθούμε να μεταπείσουμε το άλλο άτομο για την απόφασή του. Ας μην αφήσουμε τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις να διαμορφώσουν τις ενέργειές μας. (Marshall Women’s Center, nd).

Πηγές:

Marshall Women’s Center, nd. Διαθέσιμο στο: marshall.edu/  

Pazzanese, C., (2020). How rape culture shapes whether a survivor is believed. The Harvard Gazette Διαθέσιμο στο: harvard.edu/  
Willness, C., Steel, P., Lee, K., (2007). A meta-analysis of the antecedents and consequences of workplace sexual harassment Personnel Psychology 60(1) p.127 – 162 doi:10.1111/j.1744-6570.2007.00067