Παιδική κακοποίηση και ψυχική υγεία: Η επίδραση των διάφορων μορφών κακοποίησης και παραμέλησης στις αυτοκτονικές συμπεριφορές και η ανάγκη πρόληψης

Η παιδική κακοποίηση αποτελεί ένα σοβαρό κοινωνικό ζήτημα με μακροχρόνιες ψυχολογικές συνέπειες, οι οποίες συνδέονται άμεσα με την επιδείνωση της ψυχικής υγείας και την ανάπτυξη αυτοκτονικών συμπεριφορών στην ενήλικη ζωή.

Τα είδη κακοποίησης που αντιμετωπίζουν συχνά τα παιδιά περιλαμβάνουν τη συναισθηματική, σεξουαλική, σωματική κακοποίηση, και τη συναισθηματική και σωματική παραμέληση, με καθεμία από αυτές να έχει ξεχωριστές αλλά σοβαρές επιπτώσεις.

Συναισθηματική/Ψυχολογική κακοποίηση

Η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να είναι βαθιά καταστροφική, παρόλο που συχνά παραβλέπεται λόγω της μη εμφανής φύσης της. Περιλαμβάνει τη συνεχή υποτίμηση, προσβολές, απειλές, και την άρνηση αγάπης και προσοχής από τον φροντιστή.

Τα παιδιά που υφίστανται συναισθηματική κακοποίηση μεγαλώνουν με έντονα αισθήματα απόρριψης, τα οποία οδηγούν σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, κοινωνική απομόνωση, και σοβαρές διαταραχές διάθεσης. Η κακοποίηση αυτή μπορεί να δημιουργήσει μια βαθιά αίσθηση ήττας και παγίδευσης, καθιστώντας το άτομο ευάλωτο στην ανάπτυξη αυτοκτονικών συμπεριφορών.

Η έλλειψη συναισθηματικής υποστήριξης στα πρώιμα χρόνια διαμορφώνει μια αρνητική εσωτερική εικόνα, η οποία συχνά εντείνεται με το πέρασμα του χρόνου. Η συναισθηματική κακοποίηση αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αυτοκτονίας στην ενήλικη ζωή, με τα θύματα να έχουν δύο ή και τρεις φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να χάσουν τη ζωή τους από αυτοκτονία σε σχέση με τα άτομα που δεν έχουν υποστεί συναισθηματική κακοποίηση.

Σεξουαλική κακοποίηση

Η σεξουαλική κακοποίηση είναι μια σοβαρή μορφή παιδικής κακοποίησης και συνδέεται με υψηλό κίνδυνο για αυτοκτονικές συμπεριφορές.

Παιδιά που υπήρξαν θύματα σεξουαλικής βίας, ειδικά όταν η κακοποίηση ήταν επαναλαμβανόμενη, εμφανίζουν ισχυρότερα αισθήματα αβοηθησίας, ντροπής και ταπείνωσης.

Οι επιζώντες της σεξουαλικής κακοποίησης αναπτύσσουν συχνά μετατραυματικό στρες (PTSD) και διαταραχές διάθεσης, τα οποία, σε συνδυασμό με την αίσθηση παγίδευσης, οδηγούνται συχνά σε αυτοκτονικό ιδεασμό ή πράξεις αυτοτραυματισμού.

Το τραύμα της σεξουαλικής κακοποίησης αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αυτοκτονίας στην ενήλικη ζωή, με τα θύματα να έχουν έως και 3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να χάσουν τη ζωή τους από αυτοκτονία σε σχέση με τα άτομα που δεν έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση.

Σωματική κακοποίηση

Η σωματική κακοποίηση περιλαμβάνει τη χρήση βίας που προκαλεί σωματικό τραυματισμό στο παιδί. Τα παιδιά που υφίστανται σωματική βία, μεγαλώνοντας, εμφανίζουν αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και έντονης επιθετικότητας.

Αυτά τα τραυματικά βιώματα μπορούν να δημιουργήσουν μια αίσθηση ανικανότητας και βαθιάς απογοήτευσης, οδηγώντας τα θύματα σε αυτοκτονικές σκέψεις και προσπάθειες αυτοκτονίας.

Μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα που έχουν υποστεί σωματική κακοποίηση διατρέχουν δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερο κίνδυνο στο να επιχειρήσουν να βάλουν τέλος στη ζωή τους σε σχέση με τα άτομα που δεν έχουν υποστεί σωματική κακοποίηση.

Παραμέληση

Η παραμέληση, είτε είναι συναισθηματική είτε σωματική, συμβαίνει όταν οι γονείς ή οι φροντιστές δεν παρέχουν την απαραίτητη φροντίδα, ασφάλεια και υποστήριξη που χρειάζεται το παιδί. Τα παιδιά που βιώνουν παραμέληση αναπτύσσουν μια αίσθηση ανεπάρκειας και συχνά νιώθουν ότι δεν αξίζουν προσοχή ή φροντίδα.

Αυτό το αίσθημα μπορεί να εξελιχθεί σε χρόνιο άγχος και κατάθλιψη στην ενήλικη ζωή, ενώ συχνά οδηγεί σε αυτοκτονικές τάσεις.

Η παραμέληση, ιδιαίτερα όταν είναι μακροχρόνια, μπορεί να είναι εξίσου επιζήμια με άλλες μορφές κακοποίησης, καθώς τα παιδιά στερούνται βασικές ανάγκες, όπως η ασφάλεια και η συναισθηματική υποστήριξη.

Η παραμέληση (συναισθηματική ή σωματική) αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αυτοκτονίας στην ενήλικη ζωή, με τα θύματα να έχουν έως και δύο φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να χάσουν τη ζωή τους από αυτοκτονία σε σχέση με τα άτομα που δεν έχουν υποστεί παραμέληση.

Σύνδεση της κακοποίησης-παραμέλησης με την αυτοκτονικότητα

Με βάση μια μελέτη που δημοσιεύτηκε από το Ψυχολόγο/Ερευντή Δρ Ιωάννη Αγγελάκη στο επιστημονικό περιοδικό Psychological Medicine, η κακοποίηση και παραμέληση στην παιδική ηλικία συνδέεται με υψηλό κίνδυνο αυτοκτονίας στην ενήλικη ζωή.

Οι επιζώντες διαφόρων μορφών κακοποίησης, είτε συναισθηματικής, σεξουαλικής είτε σωματικής, και παραμέλησης, αντιμετωπίζουν αυξημένη πιθανότητα στο να προσπαθήσουν να αυτοκτονήσουν, καθώς οι τραυματικές εμπειρίες διαμορφώνουν την ψυχική τους υγεία.

Αυτή η σύνδεση δεν περιορίζεται μόνο σε άτομα με ψυχικές διαταραχές, αλλά εκτείνεται και σε άτομα χωρίς ψυχιατρικές διαγνώσεις, επισημαίνοντας τη σοβαρότητα των συνεπειών της κακοποίησης.

Η σημασία της πρόληψης και ψυχολογικής υποστήριξης

Η πρόληψη της παιδικής κακοποίησης και η έγκαιρη παρέμβαση είναι κρίσιμης σημασίας για τη μείωση του κινδύνου αυτοκτονίας. Τα ευρήματα δείχνουν την ανάγκη για ψυχολογική υποστήριξη των θυμάτων, ειδικά μέσω κοινοτικών προγραμμάτων και τακτικών αξιολογήσεων για την κακοποίηση στην παιδική ηλικία, και μέσω ατομικής ψυχολογικής βοήθειας από εξειδικευμένους ψυχολόγους/ψυχίατρους.

Η αύξηση της ευαισθητοποίησης της κοινωνίας για τις συνέπειες της κακοποίησης μπορεί να συμβάλει στη μείωση των αυτοκτονικών επεισοδίων, ενώ οι κατάλληλες θεραπευτικές παρεμβάσεις μπορούν να βοηθήσουν τα θύματα να διαχειριστούν τα ψυχικά τραύματά τους και να προλάβουν την ανάπτυξη άλλων σοβαρών ψυχικών διαταραχών.

* Αυτό το άρθρο βασίστηκε στο επιστημονικό άρθρο του Ψυχολόγου/Ερευντή Δρ Ιωάννη Αγγελάκη, το οποίο δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Psychological Medicine.

Παραπομπή:

Angelakis, I., Gillespie, E. L., & Panagioti, M. (2019). Childhood maltreatment and adult suicidality: a comprehensive systematic review with meta-analysis. Psychological medicine, 49(7), 1057–1078. doi.org/10.1017/S0033291718003823