Το χιούμορ στη σχολική τάξη

Ακρόαση άρθρου......

Το χιούμορ αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των διαπροσωπικών σχέσεων και αποτελεί συνδετικό κρίκο μεταξύ των ομάδων όπου επιλέγουμε να είμαστε μέλη. Δεδομένου αυτού, δε μπορεί να μην αποτελεί σημαντικό συστατικό της εκπαιδευτικής διαδικασίας και να συνδράμει στη διαδικασία της μάθησης και της στενής σύνδεση των μελών που εμπλέκονται σε αυτή.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο χώρος της εκπαίδευσης πέρα από τις απαραίτητες γνώσεις που πρέπει να παρέχει, οφείλει να αποτελεί και χώρο προετοιμασίας για την πραγματική ζωή, καταλαβαίνουμε πόσο βασικό είναι να εφοδιάζονται οι νέοι άνθρωποι με δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν τις ποικίλες προκλήσεις της ζωής.

Ένα τέτοιο βασικό εφόδιο αποτελεί και το χιούμορ με την έννοια ενός γενικότερου τρόπου θεώρησης των δυσκολιών της ζωής. Έτσι, ο εκπαιδευτικός μπορεί είτε να χρησιμοποιεί χιούμορ που να σχετίζεται με το μάθημα που έχει να παραδώσει, αλλά μπορεί ταυτόχρονα να το χρησιμοποιεί ως εργαλείο για τη δημιουργία ενός θετικούς δεσμού με τους μαθητές/μαθήτριες και ενός θετικού κλίματος στη τάξη.

Αναφορικά με την διαδικασία της μάθησης αυτής καθ εαυτής, η χρήση χιούμορ από τον εκπαιδευτικό έχει βρεθεί ότι σχετίζεται θετικά με τα κίνητρα των μαθητών/μαθητριών και με τη συμμετοχή στην τάξη.

Επιπλέον, το χιούμορ κινητοποιεί το ενδιαφέρον για μάθηση, μειώνει το στρες και το άγχος  που σχετίζεται με μαθησιακές διαδικασίες (όπως είναι οι εξετάσεις), συμβάλλει στη δημιουργία ενός κοινού ψυχολογικού δεσμού μεταξύ των συμμετεχόντων, βελτιώνει τις αντιλήψεις των μαθητών/μαθητριών για τον εκπαιδευτικό και ενισχύει το δεσμό μαθητή/μαθήτριας-εκπαιδευτικού.  

Εκπαιδευτικοί που χρησιμοποιούν χιούμορ τείνουν να χαρακτηρίζονται αποτελεσματικοί και ικανοί στο ρόλο τους από τους μαθητές/μαθήτριες.

Πότε το χιούμορ στην τάξη δεν αποτελεί παιδαγωγικό εργαλείο

Από την άλλη μεριά, βιβλιογραφικά γίνεται λόγος και για χιούμορ που όχι μόνο δεν  ενθαρρύνει όλα τα παραπάνω, αλλά αντιθέτως φαίνεται να έχει μη επιθυμητά αποτελέσματα και να μην αποτελεί ένα χρήσιμο παιδαγωγικό εργαλείο.

Ειδικότερα, η χρήση χιούμορ που μπορεί να περιέχει στοιχεία σαρκασμού, επιθετικότητας, προσβολής, ειρωνείας και τάση μείωσης της αξίας των μαθητών/μαθητριών, τείνει να αποτελεί εμπόδιο στη διαδικασία της μάθησης, να αποδυναμώνει τα κίνητρα για μάθηση, να συμβάλλει στη δημιουργία αρνητικού εκπαιδευτικού κλίματος και να επιδρά αρνητικά στην αυτοεικόνα των μαθητών/μαθητριών.

Τις ίδες αρνητικές επιπτώσεις έχει και η χρήση χιούμορ που στοχεύει σε συγκεκριμένα χαρακτηρισικά των μαθητών/μαθητριών (για παράδειγμα το φύλο, η εθνικότητα, ο σεξουαλικός προσανατολισμός, η αναπηρία ή η κοινωνικο/οικονομική κατάσταση της οικογένειας που ανήκουν τα άτομα).

Τα παραπάνω, που αποτελούν ερευνητικά δεδομένα, καταδεικνύουν αρχικά τη σπουδαιότητα της χρησης χιούμορ από τους εκπαιδευτικούς, σε όποια βαθμίδα και αν αυτοί βρίσκονται, αλλά παράλληλα κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου όταν γίνεται χρήση μη κατάλληλου τύπου χιούμορ.

Οι εκπαιδευτικοί με χρήση κατάλληλου χιούμορ (κατάλληλο τόσο ως προς την ηλικία όσο και ως προς τη σύσταση των μαθητών της τάξης με όποια χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες μπορεί να υπάρχουν) μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας, στη σύναψη στενών σχέσεων και σε ένα ευνοικό και  ψυχικά υγιές κλίμα μέσα στη τάξη.

Επιπλέον, με αυτό τον τρόπο μειώνονται οι εντάσεις μέσα στη σχολική τάξη, ενθαρρύνεται η δημιουργικότητα των μαθητών/μαθητριών, η παραγωγή ιδεών και ενδυναμώνεται η αίσθηση ενότητας στην σχολική τάξη.

Το χιούμορ του εκπαιδευτικού, δεξιότητα ζωής για τους μαθητές

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι όταν το χιούμορ ενσωματώνεται στις παιδαγωγικές πρακτικές  και συνδυάζεται με τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας του εκπαιδευτικού, μπορεί μακροπρόθεσμα να αποτελέσει δεξιότητα ζωής για τον τρόπο αντιμετώπισης των αντιξοοότητων στη ζωή των μαθητών/μαθητριών ως ενηλίκων.

Αυτό σημαίνει ότι δεν αρκεί η χρήση χιούμορ αλλά θα πρέπει ο εκπαιδευτικός να έχει δεξιότητες επικοινωνίας με το κοινό του και να συμπεριλαμβάνει το χιούμορ στην δική του προσωπική κουλτούρα για να είναι αποτελεσματικός σε αυτό το κομμάτι.

Για παράδειγμα, ο εκπαιδευτικός μπορεί να χρησιμοποιεί με χιουμοριστικό τρόπο τον τρόπο που ενεργεί ένας μαθητής/μια μαθήτρια, αλλά δεν είναι ορθό να κάνει χιούμορ με τρόπο που να υποβαθμίζει τη προσωπικότητά του/της μαθητή ή να τονίζει στοιχεία της σωματικής ή νοητικής του/της κατάστασης.

Με λίγα λόγια ο τρόπος που ο εκπαιδευτικός θα χρησιμοποιήσει το χιούμορ τόσο στη διαδικασία μάθησης όσο και στη γενικότερη επικοινωνία με τους μαθητές/μαθήτριες είναι αυτός που καθορίζει εάν θα υπάρξουν ή όχι οφέλη του χιούμορ στη διαδικασία της μάθησης.

Κλείνοντας, δεδομένου ότι το χιούμορ θα πρέπει να αποτελεί ένα αποτελεσματικό εργαλείο στην εκπαιδευτική διαδικασία και όχι τον σκοπό, είναι σημαντικό να μην χρησιμοποιείται αλόγιστα και χωρίς μέτρο ώστε να χάνεται ο σεβασμός και η πιεθαρχία μέσα στην τάξη.

Ως εκ τούτου, κρίνεται καλό να το εκμεταλλεύονται οι εκπαιδευτικοί με φειδώ ώστε να γίνονται πιο κατανοητοί και πιο προσιτοί στους μαθητές/μαθήτριες. Επίσης, καλό είναι οι εκπαιδευτικοί να είναι ευαισθητοποιημένοι και να έχουν τη δεξιότητα να κρίνουν εάν το χιούμορ του οποίου κάνουν χρήση έχει θετική ή αρνητική επίδραση στο συγκεκριμένο μαθητικό κοινό και αναλόγως να το τροποποιούν, λαμβάνοντας υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των παιδιών.

Χρήση μη κατάλληλων τρόπων χιούμορ που στοχεύουν σε συγκεκριμένα άτομα μέσα στη τάξη κρίνονται αντιπαιδαγωγικοί, ενώ κατάλληλοι με το πλαίσιο, τα γνωρίσματα  και την ηλικία των μαθητών/μαθητριών μόνο όφελος μπορούν να επιφέρουν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Astapchuk, A., Barun, A., Vayavodzina, S., Dauhiala, N., Dauhiala, D. & Zhukana, T. (2021). Humor as a professionally significant competence  of a teacher. SHS Web of Conferences. 97. 01019.

2. Banas, J., Dunbar, N., Rodriguez, D. & Liu, S. (2011). A Review of Humor in Educational Settings: Four Decades of Research. Communication Education. 60(1), 115-144. 

3. Frymier, A. B., Wanzer, M. B., & Wojtaszczyk, A. M. (2008). Assessing Students’ Perceptions of Inappropriate and Appropriate Teacher Humor. Communication Education, 57(2), 266–28. 

4. Shahid, I. & Ghazal, S. (2019). Humor as a tool to teaching effectiveness. Journal of Behavioural Studies,29(1), 25-37. 

5. Wanzer, Μ., Frymier, A., Wojtaszczyk, Α. & Smith, Τ. (2006). Appropriate and Inappropriate Uses of Humor by Teachers. Communication Education,  55(2), 178-196.