Ο φόβος για το άγνωστο και το μη προβλέψιμο

Ακρόαση άρθρου......

Σε ένα κόσμο ρευστό όπως είναι ο δικός μας, όπου όλοι μαθαίνουμε να αντέχουμε την ιδέα πως σχεδόν τίποτα δεν είναι απόλυτα προβλέψιμο, κάποια άτομα έχουν την ανάγκη για απόλυτη βεβαιότητα. Ενώ γνωρίζουμε και δεχόμαστε ότι πάντα υπάρχει η πιθανότητα να συμβεί ένα ατύχημα ενώ οδηγούμε ή να γελοιοποιηθούμε κατά τη διάρκεια μιας παρουσίασης, κάποιοι από μας θέλουμε να είμαστε απολύτως βέβαιοι ότι τα αρνητικά αποτελέσματα που συνδέονται με τους φόβους μας δεν πρόκειται να συμβούν.

Δυσανεξία στην αβεβαιότητα

Η δυσανεξία στην αβεβαιότητα ή το άγνωστο είναι ένας παράγοντας που σχετίζεται με την εμφάνιση και τη διατήρηση του άγχους. Περιλαμβάνει πεποιθήσεις που αφορούν στην αναγκαιότητα να είναι κανείς τελείως σίγουρος για την έκβαση διαφόρων καταστάσεων, καθώς και στην αδυναμία του να διαχειριστεί τη μη προβλεψιμότητα και την ασάφεια.

Τα άτομα με μεγαλύτερη δυσανεξία στο απρόβλεπτο βιώνουν υψηλά επίπεδα δυσφορίας. Από τη μία, αναζητούν διαβεβαιώσεις προκειμένου να εξουδετερώσουν το άγχος για μελλοντικά αβέβαια γεγονότα. Για παράδειγμα, μπορεί να επισκέπτονται τακτικά τους γιατρούς για να βεβαιωθούν ότι δεν πάσχουν από κάποια ασθένεια. Από την άλλη, μπορεί να αποφεύγουν κάποιες καταστάσεις με την προοπτική πως αυτές θα είναι δυνητικά επικίνδυνες. Όπως την κατανάλωση ‘απαγορευμένων’ τροφών για να προλάβουν ή να εμποδίσουν την εμφάνιση μιας ανεπιθύμητης ασθένειας.

Η δυσανεξία στην αβεβαιότητα αποτελεί ένα γνωστικό φίλτρο μέσα από το οποίο τα άτομα αντιλαμβάνονται τον κόσμο απειλητικά ασαφή και επικίνδυνα απρόβλεπτο.

Έχουν την τάση να επικεντρώνουν την προσοχή τους σε επιλεκτικά συγκεκριμένα ερεθίσματα ή πληροφορίες από το περιβάλλον που επιβεβαιώνουν το φόβο τους ενώ υπερεκτιμούν αυτό που εκλαμβάνουν ως απειλή (καταστροφοποίηση). Για παράδειγμα, η παραμικρή ταχυκαρδία ερμηνεύεται ως σημείο καρδιακής προσβολής. Επίσης μπορεί να εξάγουν συμπεράσματα βάσει της συναισθηματικής τους κατάστασης. Φέρονται στο συναίσθημά τους σαν να είναι γεγονός (συναισθηματική λογική). ‘Αφού δεν αισθάνομαι σιγουριά, άρα είμαι σε κίνδυνο’. ‘Φοβάμαι ότι θα πάρει φωτιά το σπίτι, άρα υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να καεί το σπίτι’.

Προκειμένου να μειώσουν το υπερβολικό άγχος, τα άτομα καταφεύγουν σε συμπεριφορές αναζήτησης ασφάλειας όπως διαβεβαιώσεις (πχ επανειλημμένη αναζήτηση ιατρικών πληροφοριών στο internet), επανέλεγχοι (πηγαίνουν πολλές φορές και ελέγχουν ότι δεν έχουν ξεχάσει το φούρνο αναμμένο), υπερβολική ανησυχία (αν δεν ανησυχώ για τη δουλειά μου, θα με απολύσουν), νοητικές τελετουργίες (λένε προσευχές), ώστε να αποκαταστήσουν μια αίσθηση ελέγχου και να μειώσουν την ένταση και το φόβο. Ενδέχεται να υιοθετήσουν τακτικές αποφυγής, οι οποίες εκδηλώνονται ως αναβλητικότητα και αναποφασιστικότητα, ώστε να ελαχιστοποιήσουν την πιθανότητα να κάνουν μια επιπόλαιη επιλογή ή να πάρουν μια απόφαση για την οποία θα μετανιώσουν στο μέλλον.

Οι συμπεριφορές αναζήτησης ασφάλειας μειώνουν μόνο προσωρινά το άγχος, πχ τα άτομα αισθάνονται στιγμιαία ανακούφιση όταν έχουν στα χέρια τους τα αρνητικά αποτελέσματα ενός εργαστηριακού ελέγχου.

Με δεδομένο ότι δεν είναι εφικτή η απόλυτη εγγύηση της ασφάλειας, οι συμπεριφορές αυτές μετατρέπονται (μέσω της αρνητικής ενίσχυσης) σε δυσπροσαρμοστικές στρατηγικές αντιμετώπισης της αβεβαιότητας. Μακροπρόθεσμα ενισχύουν το άγχος και τις ανεπιθύμητες σκέψεις αφού η αποφυγή δυσάρεστων συνεπειών αποδίδεται στις συμπεριφορές ασφάλειας. Πχ Αν έχω πάντα μαζί μου ένα ηρεμιστικό, δεν θα εκδηλώσω άγχος. Το άγχος ξανάρχεται και έρχεται πιο μεγάλο.

Πως ο μηχανισμός των δυσλειτουργικών σκέψεων ενισχύει την αβεβαιότητα και την αμφιβολία:

Πυρηνικές πεποιθήσεις για την αβεβαιότητα (Δεν αντέχω να νιώθω ότι δεν είμαι ασφαλής. Πρέπει να εξουδετερώσω το άγχος.)

Επαγρύπνηση και επικέντρωση σε λανθασμένες πληροφορίες

Αβεβαιότητα/ αμφιβολία

Απειλητικές παρερμηνείες (συναισθηματική λογική)

Άγχος

Συμπεριφορές αναζήτησης ασφάλειας (διαβεβαιώσεις)

Αρνητική ενίσχυση (προσωρινή ανακούφιση από το άγχος, μακροπρόθεσμη ευαισθησία σε αμφιβολίες)

Θεραπευτική προσέγγιση

Η θεραπεία των διαταραχών που σχετίζονται με το άγχος βασίζεται στην αντοχή και ανοχή σε αποδεκτά επίπεδα αβεβαιότητας. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις αμφισβητούν την ανάγκη των ατόμων για απόλυτη βεβαιότητα. Η δυσανεξία στην αβεβαιότητα άλλωστε επιμένει ακόμα κι όταν τα άτομα πείθονται ότι οι συνέπειες που φοβούνται είναι λιγότερο πιθανές.

Το κλειδί λοιπόν στην αντιμετώπιση του άγχους είναι η συνειδητοποίηση πως η υιοθέτηση των συμπεριφορών ασφάλειας επιβεβαιώνει τα άτομα πως υπάρχει πρόβλημα. Η σταδιακή έκθεση στο άγχος βοηθά τα άτομα να μάθουν ότι το απρόβλεπτο είναι πιο διαχειρίσιμο από αυτό που αναμένεται.

References

1. Abramowitz, J. S. & Blakey, S. M. (2020). Clinical handbook of fear and anxiety: Maintenance processes and treatment mechanisms. American Psychological Association
2. Lamagnere, F. (2017). Μανίες, φοβίες και έμμονες ιδέες. Εκδόσεις Πατάκη

Συγγραφή άρθρου:
Δήμητρα Τσώλα Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια Συνεργάτης του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου – Πολυχώρου Animus Corpus

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Animus Corpus Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο - Πολυχώρος - Ψυχολόγος

Animus Corpus Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο - Πολυχώρος: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Το Animus Corpus είναι ένα Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο – Πολυχώρος επιστημόνων υψηλής ειδίκευσης, κατάρτισης και εμπειρίας, για την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, οι οποίες απευθύνονται σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες, παιδιά, εφήβους, ενήλικες και άτομα της τρίτης ηλικίας. Οι συνεργάτες του Animus Corpus καλύπτουν τους ακόλουθους βασικούς τομείς: Ψυχολογία, Ψυχιατρική, Λογοθεραπεία, Ειδική Διαπαιδαγώγηση

210 72 22 214

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού