Γιατί δεν μπορώ να συγχωρήσω τον εαυτό μου

Ακρόαση άρθρου......

Το να συγχωρείς τον εαυτό σου δε σημαίνει ότι τη γλυτώνεις....

Αναγνωρίζω ότι ορισμένοι άνθρωποι «συγχωρούν» εαυτούς πολύ εύκολα και γρήγορα. Όταν νιώθουν τις αιχμηρές γωνίες των τύψεων και τη μαχαιριά τής μετάνοιας, αποφασίζουν να δώσουν άφεση αμαρτιών στον εαυτό τους.

Η άρνηση της ευθύνης του, η ελαχιστοποίηση του ρόλου του, η μετατόπιση της ευθύνης και η ενασχόληση με ρεβιζιονιστικές εκδοχές της ιστορίας είναι μερικές από τις χαρακτηριστικές κινήσεις του ατόμου που συγχωρεί εύκολα. Βεβαίως, δεν πρόκειται για αυθεντική αυτοσυγχώρεση διότι υπάρχει σχεδόν μηδαμινή αίσθηση αυτοκριτικής για το πώς οι πράξεις του έβλαψαν τους γύρω του ή τον ίδιο του τον εαυτό. Ούτε υπάρχει πολλή σκέψη για το πώς, τέτοιου τύπου εμπειρίες και ο τρόπος αντιμετώπισής τους, θα μπορούσαν να τον βελτιώσουν ως άνθρωπο στο μέλλον.  Δεν καταβάλλεται ουδεμία προσπάθεια για την αποκατάσταση της οποιαδήποτε ζημιάς.

Τα άτομα που συμπεριφέρονται κατ’ αυτόν τον τρόπο ενδιαφέρονται να απαλλαγούν από τα αρνητικά συναισθήματα, σβήνοντας το παρελθόν. Αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους και τις πράξεις τους σαν ένα παιχνίδι με έναν πίνακα που γράφεις και σβήνεις διαρκώς. Με μια απλή κίνηση, όλες οι ενοχλητικές εμπειρίες και τα αρνητικά συναισθήματα εξαφανίζονται δια μιας.

Η αυτοσυγχώρεση και οι αυταπάτες που τη δυσκολεύουν

Η αυθεντική αυτοσυγχώρεση μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της αίσθησης του ατόμου ότι διαθέτει ηθικές αξίες και αξιοπρέπεια, ακόμα και αν έχει κάνει σημαντικά λάθη και έχει προκαλέσει μεγάλη ζημιά σε άλλους ή στον εαυτό του. Όλα καταλήγουν στο τι είναι πρόθυμος να κάνει ο καθένας στο παρόν και στο μέλλον. Πρέπει να αναγνωρίσει τι έχει κάνει, να επανορθώσει όσο καλύτερα μπορεί και όσο το επιτρέπουν οι συνθήκες και να δεσμευτεί ότι θα πράξει καλύτερα στο μέλλον. Η πικρή ειρωνεία είναι ότι οι άνθρωποι που ίσως το χρειάζονται περισσότερο, και το αξίζουν, δεν μπορούν να συγχωρήσουν τον εαυτό τους. Ο αναγκαίος αναστοχασμός και η αναγνώριση της συνυφασμένης κατάστασης μπορεί να αποδειχθούν διαδικασίες δύσκολες διότι πολλοί άνθρωποι επιβαρύνονται από μορφές αυταπάτης, κατάσταση η οποία φέρνει εμπόδια στο άτομο όταν καλείται να αναγνωρίσει πότε πρέπει να στραφεί στον δρόμο της αυτοσυγχώρεσης. Ορισμένες από αυτές τις μορφές αυταπάτης είναι οι εξής:

Εξαιρετισμός: Θεωρείτε τον εαυτό σας υπεύθυνο ή αξιόμεμπτο με κριτήρια τα οποία ποτέ δεν θα εφαρμόζατε σε άλλους. Διατηρείτε για τον εαυτό σας ένα πρότυπο, πολύ υψηλότερο από αυτά που αποδίδεται στους άλλους γύρω σας. Αυτή η κατάσταση είναι το ξαδελφάκι της τελειομανίας. Αξιώνεται ο εαυτός σας να είναι τέλειος και οτιδήποτε λιγότερο από την τελειότητα είναι μια τεράστια αποτυχία. Πιστεύετε ότι ελέγχετε τα αποτελέσματα των πράξεών σας. Εάν όμως τα πράγματα δεν βαίνουν κατ’ ευχήν, τότε μπορείτε μόνο να υποθέσετε ότι το λάθος είναι εξ ολοκλήρου δικό σας.

Επεκτατισμός: Επεκτείνετε τη σφαίρα των ευθυνών σας σχεδόν στα πάντα. Υπερβαίνετε σημαντικά την περιοχή της ευθύνης σας, καταλήγοντας να αναλαμβάνετε έτσι την ευθύνη και για πράξεις ή καταστάσεις που δεν είναι δικές σας. Εάν θεωρείτε τον εαυτό σας υπεύθυνο για τα πάντα, θα αναμετράστε πάντα με τις αποτυχίες και τα λάθη σας.

Προκατάληψη επιβεβαίωσης: Λειτουργείτε με την υπόθεση ότι κάποιος σαν κι εσάς (και στο σημείο αυτό μπορείτε να εισάγετε όλες τις αρνητικές σας κρίσεις) μπορεί να προκαλέσει ζημιά ή να πληγώσει τους ανθρώπους γύρω του. Κάθε σας πράξη επιβεβαιώνει την ανεπάρκεια ή την ενοχή σας, γεγονός που εντείνει την ντροπή που αισθάνεστε. Πιστεύετε ότι όλα όσα κάνετε και οτιδήποτε σχετίζεται με εσάς είναι κακό, λάθος ή βλαβερό, και αυτός ο τρόπος θεώρησης των πραγμάτων ενισχύει την άποψή σας ότι ένας άνθρωπος όπως εσείς δεν είναι άξιος συγχώρεσης.

Αυτές οι μορφές αυταπάτης είναι άκρως δύσκολο να εντοπιστούν και να διακοπούν γιατί αποτελούν ιδιαίτερα οικείες συμπεριφορές στους ανθρώπους που τις ενστερνίζονται. Πιο συγκεκριμένα, θεωρούνται φυσιολογικές από τους ανθρώπους που συμπεριφέρονται υπό την επίδρασή τους, καθώς μεσολαβούν στον τρόπο με τον οποίο βλέπουν τους εαυτούς τους και τους άλλους. Αυτές οι μορφές αυταπάτης έχουν πολύ σοβαρές συνέπειες.

Η αυτοσυγχώρεση ως αναγκαία της αξιοπρέπειας

Σκεφτείτε, για παράδειγμα, την Τίνα. Εάν η Τίνα πιστεύει ότι όλα τα κακά που συμβαίνουν σε μια σχέση είναι αποκλειστικά δικό της σφάλμα, ο σύντροφός της μπορεί να ενισχύσει αυτή την πεποίθηση μέσα από την δική του πεποίθηση ότι ο ίδιος δεν έχει καμία ευθύνη για το τι συμβαίνει. Η Τίνα υιοθετεί την ευθύνη του και την κατευθύνει μαζί με τη δική της στον εαυτό της. Μία τέτοια αντιμετώπιση των πραγμάτων μπορεί να καταστήσει μια κακή σχέση, τοξική και επικίνδυνη.

Ας υποθέσουμε ότι η Τίνα εν τέλει εγκαταλείπει τον σύντροφό της, μετά από πολλά χρόνια. Αισθάνεται απογοητευμένη για το γεγονός ότι παρέμεινε σε αυτή τη σχέση για τόσο μεγάλο διάστημα. Σπατάλησε πολλά χρόνια από τη ζωή της με κάποιον που, όχι μόνο δεν την έκανε καλύτερο άνθρωπο, αλλά επί της την κατέστρεψε. Γιατί λοιπόν η αυτοσυγχώρεση ενδείκνυται σε τέτοια συμφραζόμενα και ποια μορφή μπορεί να έχει στην περίπτωση της Τίνας; Η αυτοσυγχώρεση είναι κατάλληλη διότι αποτελεί έναν τρόπο αποκατάστασης της αξιοπρέπειας, η οποία συχνά ρημάζεται εντός τοξικών σχέσεων. Η αυτοσυγχώρεση είναι ένα βήμα για την ανοικοδόμηση – αν όχι για την οικοδόμηση για πρώτη φορά – της αίσθησης της σημαντικότητας του ατόμου.

Ποια μορφή μπορεί να έχουν για την Τίνα οι κρίσιμες διαδικασίες της αναγνώρισης, της επιδιόρθωσης και της δέσμευσης που οδηγούν στην αυτοσυγχώρεση;

Αρχικά, ρέπει να αναγνωρίσει το ιστορικό τής σχέσης και τα μοτίβα που μπορεί να αναπτύχθηκαν εκ νέου κατά τη διάρκειά της ή να βρήκαν τον δρόμο τους από προηγούμενες σχέσεις. Χρειάζεται να αναγνωρίσει τα συναισθήματα και τους λόγους παραμονής στη σχέση αυτή, καθώς και τους λόγους για τους οποίους έφυγε. Οφείλει να αναγνωρίσει τα στοιχεία ή τις καταστάσεις που ήταν πέρα από τον έλεγχό της, καθώς και τις ευθύνες τού συντρόφου της. Πρόκειται για πολύ δύσκολα πράγματα.

Η διαδικασία της επιδιόρθωσης παίρνει διάφορες μορφές

Επιδιορθώνω σημαίνει αποκαθιστώ, αναζωογονώ, θεραπεύω και συνεφέρνω τον εαυτό μου. Ένα σημαντικό βήμα είναι ο επαναπροσδιορισμός. Η Τίνα μπορεί να παίζει συνεχώς στο μυαλό της μία ταινία, κατηγορώντας τον εαυτό της για όλα όσα βίωσε, για το γεγονός ότι επέλεξε να παραμείνει στη σχέση αυτή για τόσο καιρό. Θεωρεί ότι τα προβλήματά της τα προκάλεσε η ίδια στον εαυτό της. Εάν, όμως, καλούνταν να επαναπροσδιορίσει συγκεκριμένες αποφάσεις, ίσως αυτό τη βοηθούσε να αναμορφώσει την ευρύτερη εικόνα.

Για παράδειγμα, μπορεί να διαπιστώσει ότι είχε πολύ λίγες επιλογές – με κάθε μία από αυτές να είναι κακή – για να επιλέξει ανάμεσά τους, αν και μεταξύ Σκύλλας και Χάρυβδης, καμία δεν είναι καλή επιλογή. Μπορεί, ωστόσο, να επαναπροσδιορίσει τις ενέργειές της υπό το πρίσμα αυτών των επιλογών και να συνειδητοποιήσει ότι έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε σε δύσκολες καταστάσεις. Στην πραγματικότητα, μπορεί να διαπιστώσει ότι ήταν αρκετά έξυπνη ώστε να βρει επιλογές σε πολλές περιπτώσεις. Κάτι τέτοιο μπορεί να βοηθήσει την Τίνα να θεωρήσει τον εαυτό της ότι έχει λίγη παραπάνω αξία από όση αρχικά τού απέδιδε. Μία τέτοια εξέλιξη στη θεώρηση των πραγμάτων μπορεί να λειτουργήσει ως ένα τεράστιο επίτευγμα στην επούλωση των ψυχικών τραυμάτων και στην αποκατάσταση της αίσθησης αξίας τού εαυτού.

Το παρόν κείμενο αποτελεί αδειοδοτημένη μετάφραση του άρθρου «Why Is It So Hard to Forgive Yourself?», που υπογράφει η Peg O’Connor, Ph.D., καθηγήτρια φιλοσοφίας Gustavus Adolphus στη Μινεσότα.