Ο Φόβος της Οικειότητας και οι Τέσσερις Τύποι Δεσμού

Ακρόαση άρθρου......

Μεταξύ 1960 και 1970, ο John Bowlby, Άγγλος ψυχίατρος και ψυχαναλυτής, ανέπτυξε τη Θεωρία της Προσκόλλησης ή Δεσμού (Attachment theory) η οποία εξηγεί τη δυναμική των ανθρώπινων σχέσεων καθώς και τις όποιες ανασφάλειες μπορεί να υπάρχουν σε αυτές. Με απλά λόγια, η θεωρία αυτή πρεσβεύει ότι η σχέση που είχαμε ως βρέφη με τους γονείς μας ή με τους ανθρώπους που μας φρόντιζαν, παίζει καθοριστικό ρόλο στο πώς θα σχετιζόμαστε σε όλες τις σχέσεις μας στο μέλλον και κατά συνέπεια τι βαθμό οικειότητας θα θέλουμε να καλλιεργήσουμε μέσα σ'αυτές.

Μάλιστα, προς το τέλος της δεκαετίας του 80, η θεωρία της προσκόλλησης, επεκτάθηκε και στις ενήλικες σχέσεις, διατυπώνοντας ότι υπάρχουν τέσσερις  βασικοί  τύποι προσκόλλησης, τέσσερις δηλαδή βασικοί τρόποι με τους οποίους σχετιζόμαστε με τους άλλους ως ενήλικες.

Οι 4 Τύποι Δεσμού

Από τους τέσσερις  παρακάτω τύπους  προσκόλλησης/δεσμού, ποιό νομίζεις ότι σε περιγράφει καλύτερα;

1ος τύπος: Αγχώδης /Tύπος Εμμονής

Θέλω να έχω απόλυτη συναισθηματική οικειότητα με τους άλλους αλλά συχνά βρίσκω ότι οι άλλοι είναι απρόθυμοι να έρθουν όσο κοντά όσο θα ήθελα. Δεν νιώθω άνετα όταν δεν έχω στενές σχέσεις αλλά μερικές φορές ανησυχώ ότι οι άλλοι δε με εκτιμούν τόσο όσο τους εκτιμώ εγώ.

2ος τύπος : Απορριπτικός- αποφευκτικός δεσμός

Νιώθω άνετα χωρίς στενές συναισθηματικές σχέσεις. Είναι πολύ σημαντικό για μένα να αισθάνομαι ανεξάρτητος και  αυτάρκης και προτιμώ να μη βασίζομαι στους άλλους ή να αφήνω τους άλλους να βασίζονται σε  μένα.

3ος τύπος : Φοβικός-αποφευκτικός δεσμός

Νιώθω άβολα να έχω στενές σχέσεις με άλλους. Θέλω  συναισθηματικά στενές σχέσεις αλλά το βρίσκω δύσκολο να εμπιστευόμαι ή να βασίζομαι πάνω τους. Κάποιες φορές ανησυχώ ότι θα πληγωθώ εάν αφήσω τον εαυτό μου να έρθει πολύ κοντά με κάποιον.

4ος τύπος:  Ασφαλής δεσμός

Είναι σχετικά εύκολο για μένα να έχω στενές συναισθηματικές σχέσεις . Νιώθω άνετα να βασίζομαι στους άλλους και να βασίζονται σε μένα. Δεν ανησυχώ ότι θα μείνω μόνος/η ή ότι οι άλλοι δε με αποδέχονται.

Εάν διάλεξες τον τέταρτο τύπο, τότε ανήκεις στο 50% των ενηλίκων που νιώθουν τη σιγουριά ότι μπορούν να αγαπηθούν και αισθάνονται άνεση με τις στενές συναισθηματικές σχέσεις χωρίς να αποφεύγουν την οικειότητα  ή να την αναζητούν σε υπερβολικό βαθμό. Υπολογίζεται ότι το υπόλοιπο 50%, ανήκει σ?έναν από τους υπόλοιπους  τρείς ανασφαλείς  τύπους προσκόλλησης, είτε δηλαδή αποφεύγουν την οικειότητα, είτε γίνονται εξαρτητικοί και φοβικοί όταν η σχέση είναι στενή είτε δεν εμπιστεύονται ποτέ απόλυτα τους συντρόφους τους.

Ο αγχώδης/τύπος εμμονής είναι και ο πιο εξαρτητικός της παρέας.

Υπολογίζεται ότι το ένα δέκατο των ανθρώπων διαμορφώνουν αυτό τον τύπο προσκόλλησης. Επιθυμία τους είναι να έχουν πολύ στενές σχέσεις αλλά αισθάνονται ότι κανείς δεν είναι ποτέ τόσο κοντά τους όσο θα ήθελαν να είναι. Χωρίς οικείες σχέσεις, αιθάνονται μοναξιά και δυσφορία.

Αναζητούν την απόλυτη δέσμευση και συνεχή στοργή. Συχνά τείνουν να εξιδανικεύουν τους συντρόφους , να έχουν έντονο φόβο εγκατάλειψης  κι όταν τελειώνει μια σχέση, βρίσκουν εξαιρετικά δύσκολο να αποδεχτούν το γεγονός. Όσον αφορά τη σεξουαλική ζωή αρέσκονται στην ανοιχτή έκφαση στοργής, τις αγκαλιές και τα τα χάδια σε αντίθεση με τον Αποφευκτικό τύπο  που προτιμά λιγότερες συναισθηματικές εκδηλώσεις όπως θα δούμε παρακάτω.

Περίπου το ένα πέμπτο των ανθρώπων σχετίζονται με τους άλλους αποφευκτικά/ απορριπτικά.

Οι άνθρωποι αυτοί τείνουν να χρειάζονται  να είναι αυτάρκεις και αποφεύγουν να βασίζονται σε άλλους ή να αφήνουν να βασίζονται πάνω τους. 

Πολλές φορές υποθέτουν ότι οι άλλοι θα είναι εχθρικοί ή απορριπτικοί και επειδή ακριβώς περιμένουν αυτή την αντιμετώπιση, ανταποδίδουν προκαταβολικά επιδεικνύοντας αποστασιοποίηση ή καυστικότητα και ισχυρογνωμοσύνη. Όσον αφορά τη σεξουαλική ζωή, η γυναίκα-αποφευκτική τείνει να μην έχει πολλούς συντρόφους ενώ ο άνδρας είναι πιο ενεργός. Πάντως και τα δύο φύλα τείνουν να μην ευνοούν τη ρομαντική πλευρά του σεξ προτιμώντας πρακτικές που περιλαμβάνουν λιγότερη συναισθηματική επαφή. 

Ο Φοβικός-Αποφευκτικός τύπος παρατηρείται στο  ένα πέμπτο των ανθρώπων.

Οι άνθρωποι αυτοί έχουν ανάμεικτα συναισθήματα για τις κοντινές σχέσεις. Από τη μία θέλουν συναισθηματικά στενές σχέσεις, από την άλλη, δεν μπορούν να εμπιστευτούν εύκολα ή να βασιστούν στους άλλους. Ο τρόπος συσχετισμού με τους άλλους είναι κάπως απρόβλεπτος και συχνά έχουν αρνητικές εντυπώσεις όχι μόνο για τους εαυτούς τους αλλά και για τους συντρόφους τους.

Ο Ασφαλής τύπος προσκόλλησης συναντάται στο 50% των ανθρώπων.

Τα άτομα με ασφαλή τύπο, μπορούν εύκολα να πλησιάσουν τους άλλους σε μια σχέση και να χαρούν την οικειότητα. Δεν έχουν δυσκολία στο να βασίζονται στους άλλους και επιτρέπουν να βασίζονται πάνω τους.

Ταυτόχρονα,  δεν ανησυχούν για το αν θα γίνουν αποδεκτοί ή για το αν θα μείνουν μόνοι.  Τα ζευγάρια στα οποία και οι δύο σύντροφοι έχουν ασφαλή τύπο προσκόλλησης, έχουν και τις λιγότερο αρνητικές σχέσεις-λιγότερη κριτική, λιγότερες διαμάχες και περισσότερη αποδοχή, κατανόηση και φιλικότητα.

Με βάση τη θεωρία της προσκόλλησης, παρατηρούμε ότι αυτό που κοινά ονομάζουμε «φόβος της οικειότητας» προέρχεται ουσιαστικά από δύο άλλους φόβους οι οποίοι ίσως έχουν δημιουργηθεί από τις πρώτες κιόλας σχέσεις με τους γονείς μας και πιθανώς ενισχυθεί από μετέπειτα εμπειρίες: τον φόβο της απόρριψης / εγκατάλειψης και τον φόβο ότι θα γίνουμε αντικείμενο ελέγχου και εισβολής από τον άλλο με  αποτέλεσμα να χάσουμε τον εαυτό μας. Όταν οι φόβοι αυτοί ενισχυθούν, μπορεί να αποκτήσουν τεράστιες διαστάσεις , με αποτέλεσμα το άτομο, να αποφεύγει τη σύναψη στενών σχέσεων.

Για να αντιμετωπίσετε τον φόβο της οικειότητας

Α) Αναγνωρίστε ποιοί παράγοντες σας αποτρέπουν από τα να αισθάνεστε άνετα με την οικειότητα και επίσης καθορίστε τι είναι αυτό που πραγματικά θέλετε από μια σχέση.

Β) Κατανοήστε ότι αυτό που συντηρεί τους φόβους σας είναι ότι πιθανώς δεν ξέρετε πώς να τους χειριστείτε. Για παράδειγμα, όσον αφορά το φόβο της εγκατάλειψης/απόρριψης ,θυμηθείτε ότι όσο ζητάτε την επιβεβαίωση των άλλων για να καθορίσετε τη δική σας αξία, τόσο περισσότερο θα αισθάνεστε «χαμηλή αυτοεκτίμηση» όταν η επιβέβαιωση δε σας προσφέρεται. Αντίθετα, όταν η αυτοεκτίμηση πηγάζει από μέσα σας, δεν θα παίρνετε την απόρριψη τόσο προσωπικά ούτε θα χρειάζεστε τους άλλους για να νιώσετε ότι αξίζετε.

Γ) Εάν συχνά φοβάστε ότι οι άλλοι θα σας ελέγξουν, ή θα σας «πνίξουν» με αποτέλεσμα να χάσετε τον εαυτό σας κι έτσι καταλήγετε να κρατάτε απόσταση στις σχέσεις σας, μιλήστε στον/στην  σύντροφό σας για τα θέλω σας και θέστε τα όρια σας ξεκάθαρα. Είναι στο χέρι σας να μην επιτρέψετε να γίνει αυτό που φοβάστε και ταυτόχρονα να έχετε υγιείς, ισορροπημένες σχέσεις.