Πώς να πετύχετε στην ερωτική σας σχέση με βάση τον τύπο δεσμού που αποκτήσατε όταν ήσασταν παιδιά

Ακρόαση άρθρου......

Η αλήθεια είναι ότι μπορούμε αν το θέλουμε να μεταμορφώσουμε τις σχέσεις μας και τον τρόπο που σχετιζόμαστε. Όλοι οι άνθρωποι αναπτύσουμε μια μορφή προσκόλλησης με τον πρωταρχικό μας φροντιστή που συνήθως είναι η μητέρα. Ο πρωταρχικός αυτός δεσμός καθορίζει τον τρόπο που σχετιζόμαστε και ακόμη περισσότερο τις ερωτικές μας σχέσεις.

Η σημασία της θεωρίας προσκόλλησης για τις σχέσεις

Ο ψυχολόγος John Bowlby διατύπωσε τη γνωστή θεωρία προσκόλλησης και τόνισε ότι η διαδικασία προσκόλλησης με το φροντιστή (μητέρα) έχει τέτοια δυναμική που μπορεί να επηρεάσει τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις προσδοκίες του ατόμου όσον αφορά τις μετεγενέστερες σχέσεις του βρέφους. Μαζί με τη συνεργάτιδά του Mary Ainsworth μέσα από μια σειρά πειραμάτων εντόπισαν τέσσερις μορφές δεσμών προσκόλλησης: τον ασφαλή, τον αγχώδη/συμβιωτικό, τον αποφευκτικό, τον αποδιοργανωμένο/χαοτικό. Κάθε ένας από αυτούς έχει συγκεκριμένες στρατηγικές που χρησιμοποιεί στο συσχετισμό.

Διαβάστε επίσης στην Πύλη μας: Σε ποιον τύπο δεσμού ανήκεις σύμφωνα με τη θεωρία προσκόλλησης; (περιλαβάνεται ερωτηματολόγιο αυτοβοήθειας)

Αναφέρουμε περιπτώσεις τύπων δεσμού και τους τρόπους με τους οποίους σχετίζονται αλλά και πώς θα μπορέσουν να σχετιστούν με υγιέστερο και ασφαλέστερο τρόπο προκειμένου να απολαμβάνουν τις σχέσεις.

Αγχώδης/Συμβιωτικός τύπος δεσμού

Ας δούμε την περίπτωση της Λίζας, η οποία αντιμετώπιζε θέματα δυσκολίας αυτονόμησης. Η Λίζα μεγάλωσε με μια μάλλον συμβιωτική μητέρα. Τα παιδιά της ήταν τα πάντα για εκείνη, πολύ περισσότερο που η ίδια είχε μια μητέρα η οποία δεν ήταν ιδιαίτερα τρυφερή και πέθανε πολύ νωρίς. Καθώς ήταν η μεγαλύτερη, η μητέρα της Λίζας έπρεπε να φροντίσει τα αδέλφια της, αναλαμβάνοντας από πολύ νωρίς γονεϊκό ρόλο.

Η Λίζα σωματοποιούσε διαρκώς τα συναισθήματά της: άσθμα, έκζεμα, ωτίτιδες... τα πάντα (προφανώς ασυνείδητα) για να μην πηγαίνει στο σχολείο και να μένει στο σπίτι κοντά στη μητέρα της, που την ντάντευε και την προστάτευε υπερβολικά. Η Λίζα έχει τώρα τη δική της οικογένεια. Παντρεμένη, μητέρα δύο παιδιών, υποφέρει γιατί την παρενόχλησαν στην δουλειά της και αναγκάστηκε να πάρει αναρρωτική άδεια, αυτή που δεν είναι και πολύ καλά στην υγεία της... Από την άλλη, ο σύζυγός της δεν είναι ιδαίτερα καλός ή συντροφικός μαζί της. Της κάνει ταπεινωτικές παρατηρήσεις μπροστά στα παιδιά και στους συγγενείς της, και δεν την υποστήριξε καθόλου όταν αντιμετώπιζε προβλήματα με το αφεντικό της που την παρενοχλούσε.

Θεραπευτική αλλαγή αγχώδους τύπου δεσμού

Τι θα μπορούσε να κάνει η Λίζα για να ενδυναμώσει περισσότερο τον εαυτό της; Ξεκίνησε μια θεραπεία λόγω κατάθλιψης. Λίγο μετά το επεισόδιο της παρενόχλησης στη δουλειά, εμφάνισε ένα αυτοάνοσο νόσημα που την ανησύχησε. Συνέδεσε τα νέα γεγονότα με εκείνα του παρελθόντος. Στην πορέια της ψυχοθεραπείας προσεγγίσαμε το θέμα του θυμού, ένα συναίσθημα το οποίο η Λίζα δεν βιώνει καθόλου. Η ίδια επιτίθεται στον εαυτό της, οι άλλοι της επιτίθενται επίσης, αλλά αυτή δεν είναι σε θέση να προστατευτεί και να θέσει όρια.

Την ενθαρρύνω να μιλήσει στον σύζυγό της  και να του ζητήσει να μην την ταπεινώνει μπροστά στα παιδιά. Η Λίζα όμως φοβάται πολύ τις αντιδράσεις του. Αντιλαμβάνεται επίσης ότι αφιερώνει πολύ λίγο χρόνο στην υγεία της και στα χόμπι της, τα οποία εγκατέλειψε μετά το γάμο της. Επαναλαμβάνει το πρότυπο της μητέρας της, που αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι στα παιδιά της, παραμερίζοντας τον σύζυγό της, τον οποίο παραμελεί, εξαντλημένη από τον μητρικό της ρόλο και τις διάφορες αρρώστιες της.

Μέσα από τη θεραπεία η Λίζα ενδυναμώνει σιγά σιγά τον εαυτό της. Σε κάποιες συνεδρίες, τις οποίες παρακολούθησε και ο σύζυγός της, μπόρεσε να εκφραστεί ανοιχτά και να πει τι είχε πραγματικά ανάγκη. Με τη φίλη της την Άννα ανακάλυψαν μια λέσχη Τεκβοντό και αποφάσισαν να εξασκούνται εκεί μαζί δύο φορές την εβδομάδα. Τίποτα καλύτερο από μια πολεμική τέχνη για να έρθε σε επαφή με το σ'ωμα της, τη δύναμή της και την ικανότητά της να εξωτερικέυει την επιθετικότητά της, την οποία έστρεφε προς τον εαυτό της μέσω της ασθένειας και της θυματοποίησης!

Η αυτονομία του αγχώδους τύπου προσκόλλησης

Φυσικά, όταν ένα άτομο αλλάζει, μεταβάλλεται και όλο το οικογενειακό σύστημα. Ο Ιάκωβος μετατέθηκε και εγκαταστάθηκαν στα Ιωάννινα, μια πόλη που λατρεύουν. Αυτό τους απομάκρυνε από τους γονείς τους, αλλά τους επέτρεψε να χειραφετηθούν. Πράγματι, οι γονείς τους έρχονταν συνεχώς στο σπίτι τους (καθώς έμεναν λίγους δρόμους πιο μακριά) για να κρατήσουν τα παιδιά, να ποτίσουν τα φυτά, να κάνουν μικροεπισκευές, να ετοιμάσουν το δείπνο. Αυτή η εγγύτητα ήταν πολύ πρακτική όταν τα παιδιά ήταν μικρά, αλλά κάποια στιγμή έγινε αποπνικτική. Είχαν τα κλειδιά του σπιτιού τους και η Λίζα αισθανόταν ότι είχε χάσει όλη την οικογενειακή ιδιωτικότητα.

Αυτή η μετάθεση βοήθησε και τον Ιάκωβο να αισθανθεί ότι αξίζει, επειδή εδώ και καιρό η σταδιοδρομία του παρέμενε στάσιμη. Άρχισε να ενδιαφέρεται και να προσέχει περισσότερο τη Λίζα που είχε έρθει πιο κοντά του, ήταν πιο διαθέσιμη, περισσότερο χαλαρή, πιο ανθεκτική ψυχικά, ένιωθε καλύτερα μέσα στο σώμα της και αισθανόταν αυτόνομη κι ευτυχισμένη που βρήκε τον εαυτό της, την υγεία της, τα χόμπι της και μια νέα δουλειά με ένα συμπαθητικό αφεντικό. Και ενώ νόμιζε ότι είχε χάσει για πάντα την ερωτική της επιθυμία, νιώθει και πάλι ερωτευμένη με τον σύζυγό της μετά από δεκαπέντε χρόνια κοινής ζωής. Η Λίζα χρειάστηκε έναν χρόνο για να μεταμορφώσει τη ζωή της και τη ζωή της οικογένειάς της.

Θεραπευτική αλλαγή

• Σταματήστε τις συμβιωτικές σχέσεις πίσω από τις οποίες κρύβεστε (παιδιά, σύζυγος, γονείς, συνάδελφοι)
• Βάλτε σαφή όρια (πείτε «όχι» και αποδεχθείτε τις αντιπαραθέσεις)
• Τολμήστε να αντιμετωπίσετε τις συγκρούσεις
• Εκφράστε τις ανάγκες και τις επιθυμίες σας
• Δεχτείτε τα συναισθήματά σας (συχνά τον θυμό) και σταματήστε να τα σωματοποιείτε
• Φροντίστε σοβαρά τον εαυτό σας (το σώμα σας, τα χόμπι σας, τη δουλειά σας)
• Επικεντρωθείτε στον εαυτό σας και στη ζωή σας (αντί να εστιάζετε στη ζωή των άλλων)
• Ανακαλύψτε τον εαυτό σας και αγαπήστε τον.

Αποφευκτικός τύπος δεσμού

Ο Αντώνης είναι γυναικοκατακτητής, αλλάζει τις γυναίκες «σαν τα πουκάμισα». Τις θέλει αρκετά όμορφες, σέξι και μάλλον έξυπνες. Γι αυτόν οι γυναίκες είναι απλά σεξουαλικά αντικείμενα που χρησιμεύουν για να ικανοποιήσουν τον ναρκισσιμό του. Του αρέσει που ο κόσμος γυρίζει και τον κοιτάζει όταν μπαίνει σε ένα εστιατόριο μαζί με μια όμορφη νεαρή κοπέλα. Προσηνής, ευγενικός, μάλλον διασκεδαστικός και συμπαθητικός στο πρώτο ραντεβού, δεν δυσκολεύεται καθόλου να τις πείσει να τον συνοδεύσουν στο σπίτι του, επειδή είναι όμορφος και αισθάνονται ασφαλείς μαζί του. Το χιούμορ του, το χαμόγελό του και το πνεύμα του τις γοητεύει.

Η μητέρα του Αντώνη ήταν μια πολύ όμορφη γυναίκα, αρκετά ψυχρή, παντρεμένη με τον διευθυντή μιας μεγάλης επιχείρησης. Στην οικογένεια δεν έλειψε ποτέ τίποτα. Η μητέρα του ήταν μάλλον ναρκισσιστική προσωπικότητα. Την απασχολούσαν πολύ η εμφάνισή της, η μόδα και το γυμναστήριο. Αντίθετα, δεν ασχολούνταν καθόλου με τον γιο της, πέρα από να τον παίρνει μαζί της κάθε Σάββατο όταν πήγαινε για ψώνια στις μπουτίκ. Εκείνος, καθισμένος σε μια γωνία, την περίμενε όσο δοκίμαζε διάφορα ρούχα.

Ο πατέρας του ήταν κι αυτός πολύ απορροφημένος από τη δουλειά του, τα χόμπι του, την πατρική του οικογένεια, με αποτέλεσμα ο Αντώνης να τον βλέπει πολύ λίγο. Στο σπίτι είχαν μια οικιακή βοηθό, τη Μιράντα. Ο Αντώνης περνούσε πολλές ώρες με τη Μιράντα, που ήταν ζεστή και στοργική. Του μάθαινε να χορεύει σάμπα, του μαγείρευε τα φαγητά που του άρεσαν, τον άφηνε ακόμα και να ξαπλώνει στο κρεβάτι της, για να μην κοιμάται μόνος του. Αυτές ήταν μάλλον οι πιο τρυφερές στιγμές της ζωής του. Οι καλύτερες αναμνήσεις του ήταν η μυρωδιά των μπαχαρικών και η λουλουδάτη ποδιά που φορούσε η Μιράντα.

Σήμερα πλέον ο Αντώνης έχει «βάλει στεγανά» στη ζωή του και στα συναισθήματά του. Μέχρι τώρα δεν κατάφερε να δημιουργήσει σταθερό δεσμό με μια γυναίκα. Μετά από μερικές εβδομάδες βρίσκει κάποια ελαττώματα στην κατάκτησή του και την εγκαταλείπει. Αναζητά την τελειότητα.

Θεραπευτική αλλαγή αποφευκτικού δεσμού προσκόλλησης

Και να που κάποια στιγμή βρίσκει αυτό που αναζητούσε. Τώρα είναι ερωτευμένος με μια γυναίκα, αλλά δεν ξέρει πώς να την κρατήσει. Έρχεται να με συμβουλευτεί επειδή φοβάται μην τη χάσει. Θα ήθελε να νιώθει πιο κοντά της. Μερικές φορές εκπλήσσεται που δεν αισθάνεται τίποτε όταν βρίσκεται μαζί της, ειδικά μετά από ένα υπέροχο Σαββατοκύριακο που το περνούν μαζί. Αυτό τον τρελαίνει. Δείχνει σα να είναι ευαίσθητος και συνάμα αναίσθητος.

Ξεκινήσαμε ανατρέχοντας σε στιγμές από την παιδική του ηλικία, τότε που η μητέρα του τον άφηνε με τη Μιράντα και εκείνος έβλεπε το αυτοκίνητό της να χάνεται στο τέλος του δρόμου... Τότε αναγκάστηκε να φορέσει μια συναισθηματική πανοπλία, που τον απομόνωνε και τον προστάτευε απ όσα μπορούσε να αισθανθεί. Χρειάστηκε να φανταστούμε μαζί αυτό που θα μπορούσε να νιώθει ένα μικρό αγόρι ηλικίας 3 ή 4 ετών. Αισθανόταν πολύ μόνος. Σιγά σιγά ο Αντώνης απέκτησε πρόσβαση σε όλα τα συναισθήματα που είχε κάποτε θάψει βαθιά μέσα του: στον θυμό του, στην τεράστια θλίψη του αλλά και στην αίσθηση ότι δεν άξιζε και πολύ, αφού οι γονείς του δεν ενδιαφέρονταν γι αυτόν.

Στην πραγματικότητα, πίσω από τη μάσκα του γυναικοκατακτητή κρυβόταν ένας ανασφαλής άνδρας, που φοβόταν να δείξει την ευθραυστότητά του. Ήταν όμως τυχερός επειδή η φίλη του ανήκε στον ασφαλή τύπο: υπήρξε υπομονετική μαζί του και μπόρεσε να τον «εξημερώσει» χωρίς να τον καταπιέσει, ενώ η ίδια παρέμενε αυτόνομη. Του έδωσε επίσης χρόνο για να μπορέσει να χαλαρώσει μαζί της. Ζουν όμορφα εδώ και πέντε χρόνια και έχουν αποκτήσει ένα όμορφο αγόρι.

Η ανάγκη αυτονομίας για τον αποφευκτικό

• Ξαναβρείτε αυτά που νιώθετε στο επίπεδο του σώματός σας.
• Κατανοήστε μέσω ψυχοθερεπείας την εγκατάλειψη που βιώσατε στην παιδική σας ηλικία για να την αφήσετε πίσω σας.
• Δώστε βάρος στα συναισθήματά σας.
• Καλλιεργήστε την ενσυναίσθησή σας για τους άλλους.
• Σταματήστε να τρέχετε από κατάκτηση σε κατάκτηση, να αποφεύγετε τον εαυτό σας και να εξορθολογείτε αυτό τον τρόπο ζωής.
• Γνωρίστε έναν ασφαλή σύντροφο και μάθετε να αγαπάτε.

Αποδιοργανωτικός/ χαοτικός τύπος προσκόλλησης

Η μητέρα του Θάνου πέθανε, μετά από μια μακροχρόνια ασθένεια, όταν εκείνος ήταν 4 ετών. Όντας το μικρότερο από τα αδέλφια, δεν γνώρισε σχεδόν καθόλου τη μητρική φροντίδα και παρουσία. Ως ενήλικας περνά φάσεις βαθιάς κατάθλιψης και βρίσκει διέξοδο στη δουλειά -είναι εξαιρετικά επιτυχημένος επαγγελματίας- και στο αλκοόλ, μόνος του ή με φίλους σε μπαρ, όπου όμως αισθάνεται απίστευτη μοναξιά. Τίποτα δεν φαίνεται να τον αγγίζει. Παρατηρεί τον κόσμο αποστασιοποιημένος, αδυνατώντας να διώξει το κενό που αισθάνεται βαθιά μέσα του από τότε που ήταν μικρός.

Οι περίοδοι κατάθλιψης εναλλάσσονται με φάσεις που αισθάνεται ότι είναι παντοδύναμος: καβαλά τη μηχανή και τρέχει με υπερβολική ταχύτητα μέσα στην πόλη, ασιθάνεται κυρίαρχος του κόσμου, προσθέτοντας λίγη κοκαϊνη και μερικές πόρνες. Ρισκάρει, κι αυτή η παράνομη, ακραία πλευρά του του αρέσει, επειδή του δίνει την αίσθηση ότι είναι επιτέλους ζωντανός. Η οικογένειά του ανησυχεί πολύ με αυτά τα σκαμπανεβάσματα. Ειδικά η σύζυγός του προσπαθεί να έχει υπό τον έλεγχο την οικογενειακή ζωή, να διαχειρίζεται τις συναισθηματικές διακυμάνσεις του Θάνου, να φροντίζει τα παιδιά και να είναι εντάξει στη δουλειά της. Μέχρι που καταρρέει και πέφτει κι αυτή σε βαθιά κατάθλιψη.

Μερικές φορές χρειάζεται να ξεσπάσει μια μεγάλη κρίση για να αποφασίσει το χαοτικό άτομο να ζητήσει βοήθεια. Μετά από όσα συνέβησαν, ο Θάνος και η σύζυγός του, η Ανθή, ξεκίνησαν ο καθένας μόνος του ατομική ψυοχθεραπεία και από κοινού θεραπεία ζευγαριού. Ο Θάνος, ο οποίος είναι ιδαίτερα ευαίσθητος, αγαπά πολύ τη σύζυγό του και τα παιδιά του, που είναι το μόνο ισχυρό συναισθηματικό του «αγκυροβόλι». Συνειδητοποιεί ότι τους προκαλεί ανασφάλεια και τους βάζει σε κίνδυνο. Αποφασίζει να αντιμετωπίσει τις δικές του πληγές εγκατάλειψης που βίωσε στην παιδική του ηλικία, το κενό και την ανασφάλεια που του προκάλεσαν, και παράλληλα δεσμεύεται να απαλλαγεί από τους εθισμούς του.

Θεραπευτική αλλαγή χαοτικού τύπου προσκόλλησης

• Ένας ασφαλής τρυφερός σύντροφος θα σας βοηθήσει πολύ.
• Μάθετε να διαλογίζεστε έτσι ώστε να αναπτύξετε τον προμετωπιαίο σας εγκέφαλο, που θα βοηθήσει τον συναισθηματικό σας εγκέφαλο να ηρεμίσει και να δει τα πράγματα από κάποια απόσταση.
• Δεσμευτείτε να ακολουθήσετε μια υγιεινή ζωή: καλό ύπνο (οι χαοτικοί έχουν συχνά αϋπνίες), αθλήματα, γιόγκα, μασάζ, ισορροπημένη διατροφή, τακτικό ρυθμό ζωής, επαφή με τη φύση. Όλα αυτά θα σας βοηθήσουν να σταθεροποιήσετε την καθημερινότητά σας.
• Ακολουθήστε κάποια θεραπεία προκειμένου να ξεπεράσετε τα τραύματα που βιώσατε στην παιδική σας ηλικία.
• Βρείτε εκφραστικές και δημιουργικές δραστηριότητες: μουσική, χορό, τέχνη κ.λπ
• Δεσμευτείτε στον εαυτό σας ότι θα απαλλαγείτε από τους εθισμούς σας.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Νικήσε τις τοξικές σχέσεις που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις πεδίο.