Η εμπειρία του έρωτα μετά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Ακρόαση άρθρου......

Στη φαινομενολογία της αντίληψης ο M. Ponty παρατηρεί ότι «το σώμα είναι το γενικό μέσον μας, προκειμένου να έχουμε έναν κόσμο». Υπάρχει όμως και ένας άλλος κόσμος όπου δεν ζουν τα σώματα, πρόκειται για την ηλεκτρονική μεθόριο, είναι ο κόσμος του διαδικτύου. Το διαδίκτυο εμφανίζεται ως μία ασώματη τεχνολογία που υπόσχεται ακριβώς την υπέρτατη απελευθέρωση μου από τον υλικό χώρο.

Το γκάτζετ του διαδικτύου!

Έχοντας στην διάθεσή μου ένα γκάτζετ, μπορώ να έχω πρόσβαση στην απεριόριστη ζώνη της εικονικής εγγύτητας. Είναι το μέσο που επιτρέπει να έρχομαι διαδικτυακά σε επαφή με παρτενέρ με τους οποίους συνδέομαι και αποσυνδέομαι όποτε θέλω και από όπου θέλω.

Στην εικονική εγγύτητα είμαι παρών χωρίς το σώμα μου να είναι εκεί αρκεί να είμαι συνδεδεμένος. Έτσι, το διαδίκτυο ορίζει ένα άλλο πραγματικό καθώς απαλάσσομαι από το αγκυροβόλιο του εντοπισμένου σώματος και γίνομαι πανταχού παρόν.

Το ερώτημα είναι: τί κερδίζει κανείς και τί τέλος πάντων χάνει αν εγκαταλείψει το εντοπισμένο σώμα με αντάλλαγμα την πανταχού παρουσία στο διαδίκτυο;

Εμείς εδώ, θα δούμε πώς η τεχνολογία θέτει σε μία νέα βάση την ίδια την εμπειρία του έρωτα.

Η συνάντηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλάζει το ίδιο το καθεστώς της συνάντησης με τον ερωτικό παρτενέρ. Στον έρωτα του πραγματικού κόσμου η συνάντηση έρχεται να με συναντήσει από εκεί που δεν το περιμένω. Τότε είναι που η ίδια η ζωή με εκπλήσσει. Η παρουσία του άλλου εισβάλλει αιφνίδια στην ζωή μου χωρίς προηγουμένως να το έχω επιδιώξει.

Πρόκειται για την στιγμή που εμφανίζεται στην σκηνή του κόσμου μου αυτός που μου φαίνεται διαφορετικός από όλους τους άλλους και ομολογώ στον εαυτό μου «Αυτός/ή είναι για μένα».

Η ακατανίκητη έλξη που αισθάνομαι ενεργοποιείται από την ένσαρκη παρουσία του, δηλ. από το πώς φέρει ο άλλος το σώμα του στον κόσμο.
Αντίθετα, στο διαδικτυακό ειδύλλιο διαγράφεται μία αντίστροφη πορεία. Αποφασίζω ότι θα αντισταθώ να εναποθέσω τη συνάντηση στο ρίσκο του τυχαίου.

Αντί να χάνω χρόνο, θα προεκτείνω τον εαυτό μου στον χώρο, όπως μου υπόσχεται άλλωστε η ασώματη τεχνολογία. Θα περιηγηθώ σε μία ατέρμονη θάλασσα επιλογών και πιθανοτήτων, κωπηλατώντας ανάμεσα σε site γνωριμιών, speed dating και ό,τι προβλέπει η συγχρονη εκδοχή του συνοικεσίου.

Θα κατασκευάσω ένα πολλά υποσχόμενο «προφίλ» συμπληρώνοντας τα αντίστοιχα τυποποιημένα ερωτηματολόγια και θα ξεκινήσω την έρευνα για την αναζήτηση του συμβατού προφίλ. Εκεί, θα ανταλλάξω πληροφορίες με τους υποψήφιους που παρελαύνουν στην οθόνη μου, ανακοινώνοντας ο καθένας τον τρόπο με τον οποίο απολαμβάνει τα χόμπι, τα ενδιαφέροντα, το ζώδιο, τις προτιμήσεις, τα φαντασιακά ιδανικά για τον έρωτα, τον/την σύντροφο, τον τρόπο ζωής.

Αν όλα πάνε καλά και πειστώ ότι ταιριάζουν οι απόλαύσεις μας, μπορώ να αρχίζω να φαντάζομαι μία πιθανή συνάντηση, «με αυτόν/ήν μπορεί και να προχωρήσει το πράγμα». Κι ενώ στον έρωτα του πραγματικού κόσμου η έλξη προηγείται της γνώσης του άλλου, στο διαδίκτυο η γνώση, ή για την ακρίβεια μία ορισμένη γνώση χωρίς ακόμη δυνατότητα επαλήθευσης, έρχεται πριν από την έλξη ή τουλάχιστον τη συνάντηση των σωμάτων .

Ο ιδιωτικός εαυτός και η δημόσια περφόρμανς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Υπάρχει κάτι καινούργιο εδώ. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο ιδιωτικός μου εαυτός έχει μετατραπεί πλέον σε μία δημόσια περφόμανς. Η κατασκευή του προφίλ μου γίνεται με καθαρά ναρκισσιστικά κριτήρια και το προσαρμόζω ανάλογα με το ποιος θέλω να είμαι ώστε να αρέσω σε έναν πιθανόν άλλον. Αρκεί να επιλέξω την πιο ελκυστική μου φωτογραφία και το αντίστοιχο κείμενο που θα την συνοδεύει.

Ο εαυτός μου δεν είναι πυρηνικός, δεν εμφανίζεται ως όλον αλλά είναι κατακερματισμένος σε εικόνες και γραπτά, ρευστός και μεταβαλλόμενος κατά το δοκούν.

Κι όλα αυτά γιατί βρίσκομαι σε ελεύθερο ανταγωνισμό με άλλους που διαθέτουν επίσης τον εαυτό τους σαν αγαθό σε δημόσια θέα. Επίσης, στον εικονικό κόσμο δεν απευθύνομαι πια σε έναν συγκεκριμένο υπαρκτό άλλον, αλλά σε ένα ευρύ κοινό αγνώστων, αφηρημένων υποψηφίων με την ελπίδα ότι θα εντοπίσω την καλύτερη δυνατή οικονομικά και ψυχολογικά ευκαιρία.

Έτσι, η εικονική συνάντηση είναι οργανωμένη κυριολεκτικά μέσα από την λογική της αγοράς , η οποία ρυθμίζεται από τον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης.

Η αναζήτηση συντρόφου στο διαδίκτυο

Η αναζήτηση του συντρόφου δεν είναι μία αυθόρμητη πράξη, αλλά γίνεται με βάση μία ορθολογική επιλογή που συνυπολογίζει το πρόβλημα της μέγιστης απόδοσης των προϊόντων που βρίσκονται σε θέση συναγωνισμού μεταξύ τους. Έτσι, κατασκευάζεται μία αντίληψη του έρωτα που διαστρέφει τον έρωτα του πραγματικού κόσμου, γιατί στον έρωτα υπάρχει πάντα κάτι που δεν κολλάει με το προκατασκευασμένο είδωλο.

Θα μπορούσε βέβαια κάποιος να αντιτείνει ότι η αναζήτηση συντρόφου με την βοήθεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζει ορισμένα πλεονεκτήματα διόλου αμελητέα: είναι λιγότερο χρονοβόρα, προσφέρει ένα εύρος επιλογής πολύ μεγαλύτερο, αφού μπορεί κάποιος να επιδεικνύει το ενδιαφέρον του ταυτόχρονα για περισσότερο του ενός υποψήφιους συντρόφους, είναι απαλλαγμένη από τη συναισθηματική ένταση μίας πραγματικής ερωτικής εξομολόγησης και την αγωνία που τη συνοδεύει και σε τελική ανάλυση είναι και πιο υγιεινή, που να τρέχει κανείς στα μπαρ, τα ποτά και τα ξενύχτια αφού μπορεί να πετύχει το ίδιο αποτέλεσμα από την άνεση και την θαλπωρή της πολυθρόνας του;

Άλλωστε η ελκυστικότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι διευρύνουν απεριόριστα τα όρια της ελεύθερης διάθεσης του εαυτού και ταυτόχρονα περιορίζουν στο ελάχιστο την ευθύνη που συνοδεύουν στον πραγματικό κόσμο μία τέτοια πανταχού παρουσία που εκδηλώνεται ως απεριόριστη διαθεσιμότητα. Όμως, το ότι φαίνομαι διαθέσιμος για όλους σημαίνει ότι δεν είμαι πραγματικά διαθέσιμος για κανέναν.

Στο σύμπαν του διαδικτύου όπου η αγορά των υποψήφιων παρτενέρ είναι ιδιαίτερα εκτεταμένη και πολλαπλώς προσβάσιμη, δημιουργείται ένα άλλο καθεστώς για τον ερωτικό παρτενέρ. Σε αντίθεση με τις πραγματικές σχέσεις, στις εικονικές η είσοδος και η έξοδος είναι εύκολη υπόθεση.

Ένα κρίσιμο πλεονέκτημα της επαφής μου με τον κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι μπορώ πάντα να πατήσω «διαγραφή». Αυτή ακριβώς η δυνατότητα μου επιτρέπει σε αυτήν την απέραντη θάλασσα είτε να διαχέω τον ερωτικό μου πόθο από νησίδα σε νησίδα, είτε να επιλέξω επιτέλους το συμβατό με μένα προφίλ.

Βέβαια ακόμη και αν τα πράγματα δεν έρθουν όπως αρχικά σχεδίαζα και ανακαλύψω ότι ο παρτενέρ αυτός δεν είναι αρκετά ικανός να ικανοποιήσει την ζωή μου, δεν πειράζει. Αφού είμαι απόλυτα ελεύθερος θα αλλάξω παρτενέρ.

Έτσι, η σχέση με το γκάτζετ γίνεται η μήτρα της σχέσης με τον ερωτικό παρτενέρ, ο άλλος γίνεται πλέον υποκαταστάσιμος και αναλώσιμος. Κι έτσι, αντί να βρεθώ υπό την επήρρεια του έρωτος με τον έτερο αυτός που συναντώ τελικά είναι ο γκατζετ-Eros, ένας έρως αλλιώτικος.

Ο γκάτζετ - Eros & οι σχέσεις τσέπης

Ο γκατζετ-Eros δηλώνει λοιπόν τον πιο πρόσφατο και χωρίς αμφιβολία τον πιο σημαντικό μετασχηματισμό της εμπειρίας των σχέσεων. Τι ακριβώς μετασχηματίζεται; Οπωσδήποτε ο τρόπος εισόδου και εξόδου από μία σχέση.

Εδώ, το κυρίαρχο στοιχείο δεν είναι πλέον η απόπειρα αμοιβαίας εμβάθυνσης της δέσμευσης, αλλά αντίθετα η διερεύνηση της δυνατότητας μίας συνεύρευσης στην οποία οι εμπλεκόμενοι τείνουν να επιβεβαιώνουν διαρκώς τον βαθμό μηδέν ή σχεδόν μηδέν της δέσμευσής τους σε αυτήν. Είναι σαν να πίνει κανείς μπίρα χωρίς αλκοόλ ή καφέ χωρίς καφεΐνη. Ή ακόμη σαν να τσαλαβουτά κανείς στα ρηχά, ενώ έχει την επικίνδυνη επιθυμία να κολυμπήσει.

Ο Zygmund Bauman αναφέρθηκε σε αυτό το είδος ως «σχέσεις τσέπης», που μπορεί να βγάζει κανείς όποτε χρειάζεται, αλλά να καταχωνιάζει βαθιά όταν του είναι πλέον άχρηστες.

Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι το διαδίκτυο απαγορεύει τις άνευ όρων δεσμεύσεις, αλλά τελικά τείνει να τις υπονομεύει. Το μυστικό της επιτυχίας του συνίσταται στο ότι είναι συμβατό με τη ναρκισσιστική εξύμνηση του Εγώ, τη μοναδολογική συγκρότηση του ατόμου και την τυρρανία της αρχής της απόλαυσης.

Μεταβείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας και αγοράστε με σημαντική έκπτωση το βιβλίο Ο γκατζετ-Eros, της Ψυχολόγου, Ψυχοθεραπεύτριας, Μ. Μπέλλου

Αν είναι αλήθεια ότι η εποχή μας χαρακτηρίζεται από το λυκόφως της εμπειρίας του έρωτα, τότε το διαδίκτυο δεν είναι παρά ο επιταχυντής αυτού του φαινομένου.

Σε κάθε περίπτωση τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δημιουργούν, όσον αφορά την εμπειρία του έρωτα, μία νέα πραγματικότητα που κανείς δεν μπορεί να παρακάμψει.

Οι νέοι διαδικτυακοί χώροι του ερωτικού λόγου τείνουν να μεταβάλλουν τον ίδιο τον τρόπο που κάποιος αισθάνεται, τον τρόπο που κάποιος έρχεται σε επαφή με το αντικείμενο της επιθυμίας του, αλλά και τον τρόπο που ο ίδιος προσφέρεται ως αντικείμενο της επιθυμίας.

Οπότε μέσα σε όλα αυτά, άραγε τί να επιθυμήσω; Ο γκατζετ-Eros με βυθίζει στο αγωνιώδες πεπερασμένο και εφήμερο, ενώ η συνάντησή μου με τον Έτερο κάνει τον έρωτά μου να τείνει στο άπειρο.