Επαγγελματικές αποφάσεις εφήβων: Πόσο και πώς τις επηρεάζουν οι γονείς;

Ακρόαση άρθρου......

Ο αυξανόμενος ρυθμός μεταβολών στον εργασιακό κόσμο αυξάνει τον αριθμό των επαγγελματικών μεταβάσεων των ατόμων κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Καθώς η ποιότητα των επαγγελματικών επιλογών είναι ιδιαίτερα σημαντική, τόσο για τα ίδια τα άτομα όσο και για τις κοινωνίες γενικότερα, η λήψη επαγγελματικής απόφασης αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία.

Εφηβεία και επαγγελματική επιλογή

Η λήψη απόφασης είναι η διαδικασία του να επιλέγει ένα άτομο ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες εναλλακτικές λύσεις, ώστε να λύσει ένα πρόβλημα που το απασχολεί. Διάφορες θεωρίες δίνουν έμφαση στην επίδραση που ασκεί το οικογενειακό περιβάλλον, και ειδικότερα οι γονείς, στην επαγγελματική ανάπτυξη και επιλογή του ατόμου, κυρίως στην εφηβεία, που χαρακτηρίζεται μια περίοδος σημαντικών αλλαγών και αποφάσεων.

Η εφηβεία είναι το εξελικτικό στάδιο κατά το οποίο επιτελείται η διαμόρφωση της ταυτότητας.
Για να επιτευχθεί η διαμόρφωση της ταυτότητάς του, ο έφηβος έχει ανάγκη από υγιή διαφοροποίηση από το γοεϊκά πρότυπα. Σύμφωνα με τον Osipow (1990), η γονεϊκή επίδραση βρίσκεται ανάμεσα στους σημαντικότερους παράγοντες της τυπολογικής ανάπτυξης στη θεωρία του Holland, αφού οι γονείς παρέχουν ένα περιβάλλον ενισχύσεων.

Η επιλογή του επαγγέλματος δεν αποτελεί στιγμιαία απόφαση, αλλά μακροχρόνια διαδικασία, η οποία ακολουθεί όλα τα αναπτυξιακά στάδια του ατόμου, ενώ η επαγγελματική του ανάπτυξη επηρεάζεται σημαντικά από τον τρόπο με τον οποίο αυτό κοινωνικοποιείται.

Ανάμεσα στους κοινωνικοποιητικούς παράγοντες των ατόμων, περιλαμβάνεται πρωτίστως το οικογενειακό περιβάλλον, μέσω του οποίου παρέχονται πρότυπα προς μίμηση και υιοθέτηση επαγγελματικών ρόλων.

Παράμετροι που επηρεάζουν την επαγγελματική επιλογή

Τα διάφορα χαρακτηριστικά της εκάστοτε οικογένειας, όπως η σειρά γέννησης, ο αριθμός και το φύλο των παιδιών και η απουσία ενός από τους γονείς, φαίνεται να επηρεάζουν και αυτά τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα και τις επιλογές των ατόμων.

Ανάμεσα στις παραμέτρους που επηρεάζουν τα άτομα στις εκπαιδευτικές αλλά και επαγγελματικές τους επιλογές είναι και οι αντιλήψεις, οι οποίες κυριαρχούν στην οικογένεια, με αποτέλεσμα να επιλέγονται επαγγέλματα για άλλους λόγους, όπως το γόητρο και το κύρος που μπορεί να προσδίδουν.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε, όπου μελετήθηκαν οι παράγοντες που επηρεάζουν νέους ηλικίας 14-15 ετών ως προς την επιλογή επιστημονικής καριέρας, διαπιστώθηκε ότι τον πιο σημαντικό παράγοντα επίδρασης αποτελούσε το μήνυμα που δέχονταν τα παιδιά ότι οι γονείς τους επιθυμούσαν γι’ αυτά να ακολουθήσουν μια τέτοια καριέρα.

Επίσης, η πίεση για επαγγελματική επιτυχία ή η υποστήριξη των γονέων μόνο σε ένα μικρό φάσμα επαγγελμάτων θα μπορούσε να περιορίσει την ικανότητα των εφήβων να εξερευνήσουν εναλλακτικά επαγγέλματα, τα οποία θα τους ταίριαζαν περισσότερο.

Για παράδειγμα, αν οι γονείς δηλώσουν πως θα πληρώσουν για τις σπουδές του παιδιού, αλλά μόνο αν επιλέξει συγκεκριμένους ακαδημαϊκούς τομείς (όπως νομική, ιατρική, κ.λπ.) ή αν επανειλημμένα λένε στο παιδί ότι αναμένουν να αποφοιτήσει με συγκεκριμένους βαθμούς ή αν ενισχύουν την αξία ορισμένων επαγγελμάτων έναντι άλλων (π.χ. «το να γίνεις εκπαιδευτικός είναι ωραίο, αλλά κανείς δεν θέλει πια να εργάζεται με παιδιά και  να μην πληρώνεται»), τότε επιδρούν αρνητικά στη διερεύνηση των επαγγελματικών επιλογών του νεαρού ατόμου.

Οι οικονομικές ανησυχίες και προσδοκίες των γονέων παίζουν ένα ακόμη ρόλο στην επαγγελματική επιλογή των παιδιών, προσθέτοντας δικές τους προκαταλήψεις και στάσεις σχετικά με επαγγέλματα (π.χ. «Χρειάζεσαι μια εργασία σε μια μεγάλη εταιρεία και όχι σε κάποια μη κερδοσκοπική που βοηθά αδύναμους ανθρώπους, αν θέλεις να δημιουργήσεις οικογένεια στο μέλλον».

Σύστημα αξιών για τα επαγγέλματα

Ως προς την ελληνική πραγματικότητα η Κασιμάτη (1988) επισημαίνει ότι υπάρχει ένα σύστημα αξιών για τα επαγγέλματα, σύμφωνα με το οποίο  «Το καλό επάγγελμα είναι το άνετο, το καλοπληρωμένο, το σταθερό, το μη χειρωνακτικό, προπάντων το επάγγελμα που απολαμβάνει υψηλότερο κοινωνικό γόητρο».

Δηλαδή, διαπιστώνεται ότι υπάρχει η βαθιά εντυπωμένη αντίληψη ότι η επιλογή μιας πανεπιστημιακής και όχι τεχνικής εκπαίδευσης είναι εκείνη που θα μπορούσε να εξασφαλίσει ένα καλό επάγγελμα και κατ’ επέκταση μια καλή κοινωνική θέση στο άτομο.

Η στάση των γονέων στην επαγγελματική κατεύθυνση του παιδιού

Κατά τον Συνανίδη (2009) η στάση των γονέων προς την επαγγελματική κατεύθυνση του παιδιού ενέχει ένα ψυχολογικό υπόβαθρο, αφού οι ίδιοι φαίνεται να αντιλαμβάνονται τα παιδιά τους σαν αναπλήρωση ή σαν υποκατάστατο των προσωπικών τους επιθυμιών.

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό πως οι κοινωνικές αξίες και τα κοινωνικά στερεότυπα, ως προς τις επαγγελματικές δραστηριότητες, επηρεάζουν τους νέους αλλά και τους γονείς τους, αναφορικά με τα επαγγελματικά σχέδια και τις επιλογές των πρώτων. Συνεπώς, οι ίδιοι οι γονείς μπορεί να επηρεάζουν τόσο θετικά όσο και αρνητικά τα παιδιά τους αναφορικά με τις επαγγελματικές τους επιλογές, αλλά και την επαγγελματική ανάπτυξή τους.

Κι ας μη ξεχνάμε τα λόγια του Skynner (1987) «Ο ορισμός του εαυτού με βάση τα δύο διαφορετικά πρόσωπα, της μητέρας και του πατέρα, γίνεται με τον ίδιο τρόπο που ένα καράβι, όταν γνωρίζει δύο σημεία του ορίζοντα, μπορεί να ορίσει τη θέση στην οποία βρίσκεται στον ωκεανό».

Πηγή άρθρου:
Κουρουπάκη, Μ. (2019). Λήψη επαγγελματικής απόφασης: ατομική ή οικογενειακή υπόθεση; Τελικά, ποιος παίρνει την ευθύνη; Στο Κ. Αργυροπούλου (Επιμ.), Επαγγελματικός Προσανατολισμός και λήψη επαγγελματικών αποφάσεων (σ.39-84). Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.

Βιβλιογραφικές αναφορές

1. Gati, I., Krausz, ,. & Osipow, S. (1996). A taxonomy of difficulties in career decision making. Journal of Counseling Psychology, 43, 510-526.
2. Κασιμάτη, Κ. (1988). Το ελληνικό σχολείο και ο χώρος της εργασίας. Επιθεώρηση κοινωνικών ερευνών, 70, 116-135.
3. Osipow,S., (1997). Convergence in theories of career choice and development: Review and prospect. Journal of vocational behavior, 36, 122-131.
4. Αργυροπούλου, Κ. (2019). Επαγγελματικός Προσανατολισμός και λήψη επαγγελματικών αποφάσεων. Πρακτικές για συμβούλους επαγγελματικού προσανατολισμού και σταδιοδρομίας. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.