Οι απαρχές της δημιουργίας μιας προσωπικότητας

Ακρόαση άρθρου......

Ένα μωρό γεννιέται και από την πρώτη στιγμή ξέρει πως να εκφράζει ελεύθερα τα συναισθήματα του. Από τη μήτρα ακόμα, αρχίζει να συλλέγει πληροφορίες και να διεργάζεται με πολύ απλό τρόπο μηνύματα, ερεθίσματα και αντιδράσεις από τους σημαντικούς του άλλους. Έτσι σταδιακά αναπτύσσει τη δική του κατανόηση για το πως λειτουργεί ο κόσμος, για το τι μπορεί να περιμένει από αυτόν και συν τω χρόνω, πώς να υπάρχει και να επιβιώνει εντός του, όμως πάντα μέσα από το βλέμμα της μητέρας του και τα δικά της συναισθήματα.

Δηλαδή τον κόσμο τον παρουσιάζει η μητέρα στο βρέφος, μέσα από τα δικά της μάτια. Αν είναι και αρκετά ευαισθητοποιημένη, αρχικά του επιτρέπει να διατηρεί την ψευδαίσθηση ότι εκείνο, με τις ανάγκες του, δημιουργεί τον κόσμο και σταδιακά το βοηθάει, μέσω του συναισθηματικού του κρατήματος, να αποδομήσει αυτή του την κατανόηση. Αρχικά λοιπόν δημιουργούμε εμείς τον κόσμο με τη φαντασία μας, μετά, αρχίζουμε να τον κατανοούμε σε μη συνειδητό επίπεδο, και αργότερα σε συνειδητό επίπεδο.

Γεννιόμαστε με τον αυθόρμητο και αληθινό ή γνήσιο εαυτό μας

Ότι θέλουμε το εκφράζουμε. Τότε, απλά είμαστε και εκφράζουμε τον εαυτό μας με έναν τρόπο που ρέει αυθόρμητα από τον πυρήνα της ύπαρξής μας. Έχετε δει κάποιο βρέφος 2 ή 3 μηνών που να μην είναι ο εαυτός του ή να μην εκφράζεται ελεύθερα; Ωστόσο, το παιδί μπορεί εύκολα να απορροφήσει το μήνυμα από τον κόσμο ότι ο αυθόρμητος και γνήσιος εαυτός του δεν είναι και πολύ ευπρόσδεκτος. Μπορούμε να λάβουμε, δηλαδή, το μήνυμα ότι η οικογένεια ή τα άλλα περιβάλλοντα, απαιτούν από εμάς να τροποποιούμε συχνά τους εαυτούς μας και τις γνήσιες αντιδράσεις μας.

Όπως λέει ο Winnicott, όταν συμβαίνει αυτό, ο αυθορμητισμός του βρέφους κινδυνεύει να παραβιαστεί από την ανάγκη συμμόρφωσης με τις επιθυμίες και τις προσδοκίες των άλλων.

Πώς όμως ένα μικρό παιδί βλέπει τα πράγματα και τα γεγονότα;

Τα βλέπει μέσα από ένα φακό καθαρά εγωκεντρικό, ή αλλιώς, μέσα από μια ναρκισσιστική οπτική. Για παράδειγμα εάν τη μητέρα του, την απασχολεί κάποιο ζήτημα που της δημιουργεί άγχος, θλίψη ή ενθουσιασμό, κάτι που της αποσπά την προσοχή σε μεγάλο βαθμό από την συναισθηματική αλληλεπίδραση με το παιδί της και τον εναρμονισμό της με τις ανάγκες του, εκείνο ενδέχεται να δώσει την εξής ερμηνεία στις καταστάσεις που αντιμετωπίζει: ότι δεν είναι αρκετά σημαντικό για εκείνη προκειμένου να ασχοληθεί μαζί του, ή ότι οι δικές του ανάγκες δεν αξίζουν προσοχής από την μητέρα του.

Εκεί επάνω το παιδί σε ασυνείδητο επίπεδο, θα χρειαστεί να θυσιάσει τον αυθορμητισμό του προκειμένου να διατηρήσει τη σχέση με τον γονέα, θα χρειαστεί δηλαδή να γίνει κάτι άλλο από αυτό που είναι για να μπορέσει να εισπράξει την αποδοχή του.

Όταν οι ανάγκες του παιδιού δεν αναγνωρίζονται

Πριν από όχι και τόσα πολλά χρόνια κυκλοφορούσε η αντίληψη ότι πρέπει να αφήνουμε τα βρέφη μας στο κρεβατάκι τους για να κοιμηθούν, και αν χρειαστεί να κλάψουν, ας κλάψουν και λίγο, ώστε να μάθουν ότι “δεν μπορεί να γίνεται μόνο το δικό τους”. Όντως εάν αφήσουμε τα παιδιά στο κρεβατάκι τους να κλάψουν και δεν τα πάρουμε αγκαλιά, αρχικά θα κλάψουν, αλλά στο τέλος θα κοιμηθούν, είναι όμως λες και αυτοναρκώνονται, και ναι θα έχουμε περιορίσει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, όμως θα έχουν προηγουμένως πιέσει προς τα κάτω, καταπιέσει δηλαδή, τα συναισθήματα τους, ενώ θα έχουμε συμβάλλει άθελα μας σε κάποια ερμηνεία που θα σχηματίσουν για τα γεγονότα, μια ερμηνεία μέσα από ένα εγωκεντρικό πρίσμα.

Το θέμα είναι, ότι όταν οι συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού δεν αναγνωρίζονται, φαίνεται πως μάλλον δεν κατανοούνται και άρα δεν φροντίζονται. Όταν δεν είμαστε εκεί να κατευνάσουμε το άγχος του, το παιδί αρχίζει να δίνει τις δικές του ερμηνείες στα γεγονότα δια μέσου πάντα της εγωκεντρικής του οπτικής. Δηλαδή μπορεί να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η συμπεριφορά της μητέρας του έχει σχέση με το ίδιο και την αξία του ως υποκείμενο, μπορεί να καταλήξει σε συμπεράσματα που αφορούν το κατά πόσο είναι ασφαλές στον κόσμο και κατά πόσο μπορεί να εμπιστεύεται τους άλλους αργότερα στη ζωή, επειδή ακριβώς η μητέρα αντιπροσωπεύει τον κόσμο για το παιδί και η μητέρα δεν βρέθηκε εκεί όταν εκείνο χρειάστηκε την παρηγοριά της.

Ο Winnicott μας λέει ότι δεν είναι αυτά που κάνουμε τόσο στα παιδιά, αλλά αυτά που δεν κάνουμε ….

Οι εσφαλμένες εντυπώσεις ενός παιδιού

Και έτσι, αυτά που δεν κάνουμε μπορεί να οδηγούν εξίσου τα παιδιά μας να αναπτύξουν λανθασμένες ερμηνείες και ως συνέπεια αυτού, λανθασμένες εντυπώσεις για τον εαυτό τους. Όπως ότι δεν είναι άξια αγάπης, ότι ο κόσμος είναι επικίνδυνος ή εχθρικός, ότι εκείνα έχουν κάτι κακό και είναι ελαττωματικά, ακόμα, να αισθάνονται ανεπιθύμητα ή να δυσκολεύονται να υιοθετήσουν το αίσθημα του ανήκειν (να αισθάνονται διαφορετικοί δηλαδή), και τέλος να δυσκολεύονται να εμπιστευτούν τους άλλους.

Το παιδί λοιπόν αρχίζει να σχηματίζει και να δημιουργεί αυτές τις εσφαλμένες εντυπώσεις για τον εαυτό του και για τους άλλους. Αυτές, όμως, οι εσφαλμένες εντυπώσεις επειδή σχηματίζονται σε μια πολύ τρυφερή ηλικία όπου ο εγκέφαλος βρίσκεται σε μια έξαρση εργασιών που αφορά τη μάθηση και τη μνήμη, τείνουν να παίρνουν αρκετή δύναμη και να πλάθουν μια ισχυρή και μη συνειδητή εικόνα εαυτού. Επίσης φαίνεται ότι αυτός ο εγωκεντρικός τρόπος σκέψης παγιώνεται και το άτομο δεν μπορεί να ωριμάσει και να υιοθετήσει πιο ώριμους τρόπους αντίληψης του κόσμου και του εαυτού του αργότερα στην ενήλικη ζωή.

Ο Freud το αποκάλεσε «νεύρωση της μεταβίβασης που παγώνει τη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη».

Δείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας, το σχετικό βιβλίο Τέλειος γονιός; ...προτιμώ αληθινός.

Δεν χρειάζεται να είμαστε οι τέλειοι γονείς

Αυτό που χρειάζεται είναι να είμαστε αρκετά καλοί γονείς. Δεν υπάρχει η τελειότητα και δεν χρειάζεται. Όταν φορτώνουμε τα παιδιά μας με πολλές δραστηριότητες, όπως συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό στις μέρες μας, εκτός από το ότι κουράζονται πολύ, κουραζόμαστε και εμείς πολύ και τελικά δεν μένει καθόλου χρόνος για τη μεταξύ μας σχέση. Η σχέση είναι η γη και το ύδωρ, στη ζωή των παιδιών αλλά και στη δική μας. Επιπλέον η σχέση η οποία προϋποθέτει την επικοινωνία και άρα την ευαισθητοποιημένη αντίληψη των συναισθηματικών αναγκών του παιδιού λειτουργεί ως ασπίδα απέναντι στον σχηματισμό των λανθασμένων ερμηνειών από πλευράς του.

Συνεπώς, η υγιής ανάπτυξη του εαυτού συντελείται μέσα σε κλίμα όπου το παιδί μπορεί να βιώνει πλήρως τον εαυτό του και να τον αποδέχεται γιατί προηγουμένως εισπράττει και νιώθει την εγκάρδια αποδοχή του περιβάλλοντος του, ακόμα και αν δεν εγκρίνουν οι γονείς ή οι φροντιστές του, κάποιους τύπους συμπεριφοράς. Με άλλα λόγια τα θεμέλια της δημιουργίας της προσωπικότητας μας, ξεκινούν μέσα από μια δυναμική ζύμωση με το περιβάλλον, από τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και ερμηνεύουμε τα γεγονότα, από την κατανόηση των ανθρώπων που μας περιβάλουν σχετικά με τον ευαίσθητο τρόπο αντίληψης μας και το πόσο εύκολο είναι να εισπράξουμε μηνύματα από αυτούς που μπορεί να οδηγήσουν σε προσαρμοστικά ή μη προσαρμοστικά μοτίβα σκέψεων, που θα συμβάλλουν στη διαμόρφωση της προσωπικότητας μας.

Βιβλιογραφία:

1. Maté, G., & Neufeld, G. (2019). Hold on to your kids: Why parents need to matter more than peers.
2. Winnicott