Φαντάσματα από το παρελθόν: διαγενεακές μεταβιβάσεις

Ακρόαση άρθρου......

Σε μια οικογένεια, όπως και σε όλα τα συστήματα, οι μεταδόσεις είναι πάντα διαγενεακές, επηρεάζονται από το ιστορικό και το προσωπικό πλαίσιο και μεταφέρονται στο μυαλό και στο σώμα.

Ο Φερέντσι αναφέρει ότι υπάρχουν τραυματικές καταστάσεις των γονέων που επιβάλλονται στα παιδιά, αφού το ψυχικό περιεχόμενο των τραυμάτων μεταδίδεται σε αυτά. Οι γονείς και τα παιδιά αποτελούν μια μονάδα προσκόλλησης που επιτρέπει τη βαθιά ασυνείδητη επικοινωνία του φόβου, του άγχους και της ασφάλειας, της εγγύτητας και της απόστασης, της αγάπης και του μίσους και πολλά άλλα.

Όλα αυτά μεταδίδονται συχνά μέσα από τις εγγραφές συντονισμού και αποτυχίας συντονισμού και τις ενεργές διαδικασίες αυτορρύθμισης του συναισθήματος. Τα παιδιά παρακολουθούν συνεχώς τις χειρονομίες των γονιών τους και τα συναισθήματά τους, απορροφώντας το συνειδητό και ασυνείδητο μυαλό των γονέων τους.

Επίσης, τα παιδιά προσαρμόζονται στη συναισθηματική παρουσία και την απουσία των φροντιστών / γονέων τους, πάντα ψάχνοντας για προσκόλληση. Αυτές οι αναζητήσεις ξεκινούν από τη γέννηση και εμφανίζονται, πριν υπάρξουν λόγια, όταν υπάρχουν βλέμματα, ήχοι και επαφή – και όταν δεν υπάρχουν. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο οι ιστορίες λέγονται, ακόμα και όταν δεν ομιλούνται.Ελλείψει ενός πλήρως συναισθηματικά ζωτικού και παρόντος γονέα, το παιδί θα προσδεθεί, όχι μόνο σε αυτό που υπάρχει, αλλά και σε αυτό που απουσιάζει – σε αυτό που είναι ζωντανό, όσο και σε αυτό που είναι νεκρό, κάτι το οποίο εμπεριέχει πολύ φόβο.

Διαγενεακή μετάδοση του τραύματος προσκόλλησης

Ήδη από το 1975 οι Fraiberg, Adelson και Shapiro περιέγραψαν τη μετάδοση τραυμάτων στη σχέση προσκόλλησης μεταξύ των μητέρων και των παιδιών τους. Βρήκαν περιπτώσεις που περιελάμβαναν ιστορίες τραυματισμού πολλών γενεών με κακό συντονισμό και προβληματικές προσκολλήσεις μητέρας-βρέφους.

Οι Rascovsky και Rascovsky (1968) υπενθυμίζουν την καταστροφική συμπεριφορά των γονιών προς τα παιδιά τους, που εκφράζεται μέσω είτε ενεργητικών είτε παθητικών στάσεων, όπως την πρώιμη ή επανειλημμένη εγκατάλειψη, τη ψυχική ή σωματική τιμωρία, τη σκληρότητα, τις σωματικές ή λεκτικές επιθέσεις και την αδιαφορία στον πόνο. Ωστόσο, είναι αξιοθαύμαστο το πώς τα κακοποιημένα μωρά ανταποκρίνονται συμπληρωματικά στην κακομεταχείριση ή εκμετάλλευση των γονιών τους: φαίνεται να διαισθάνονται πως μόνο έτσι μπορούν να επιβιώσουν.

Στη θεραπεία του τραυματισμού της διαγενεακής προσκόλλησης προσέφεραν στον τραυματισμένο γονέα έναν ενσυναίσθητο μάρτυρα με τη μορφή ενός θεραπευτή που θα μπορούσε να επιτρέψει στον γονέα να βγει αργά από τη διάσπαση και να καταλάβει για πρώτη φορά τον πόνο, τη θλίψη και τον τρόμο που και ο ίδιος είχε βιώσει ως βρέφος. Επιπλέον, αυτό που αποδείχθηκε ήταν το πώς αυτό το είδος θεραπευτικής παρέμβασης γύρω από τη διαγενεακή μετάδοση τραύματος προσκόλλησης επιτρέπει την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στις μητέρες. Κατά την Chodorow (1978) «η μητρική φροντίδα αναπαράγεται διά μέσω των γενεών».

Για να κατανοήσουμε τη γυναίκα ως μητέρα, πρέπει να γνωρίζουμε τη δική της μητέρα και τη μητέρα της μητέρας της. Αν μια μητέρα στην παιδική της ηλικία βίωσε μια αποστερητική ή τιμωρητική μητέρα, είναι πιθανόν, όταν η ίδια γίνει μητέρα και δη κοριτσιού, να επαναλάβει όλα εκείνα τα βλαβερά ή απογοητευτικά στοιχεία της στενής επαφής με τη δική της μητέρα, ταυτιζόμενη φαντασιακά με τη μισητή ενδοβλημένη μητέρα της.

Τα οικογενειακά μυστικά

Το μυστικό μεταδίδεται ψυχικά έως και τρεις γενιές. Φυσικά δεν είναι όλα τα μυστικά «κακά», καθώς το να έχει κάποιος μυστικά είναι προστατευτικό της ιδιωτικότητάς του, αλλά και μια ένδειξη της διαφοροποίησης του από τους γονείς του.

Όταν αναφερόμαστε σε μυστικά, εννοούμε εκείνα τα οποία είναι απαγορευτικό να μαθευτούν, αφορούν οδυνηρές εμπειρίες και συνήθως μένουν ανείπωτα. Ένα μυστικό έχει πάντα την πηγή του σε κάποιο ισχυρό τραυματικό γεγονός και ταυτόχρονα όλα όσα το άτομο αυτό σκέφτηκε, φαντάστηκε και φαντασιώθηκε.

Η πλειονότητα των μυστικών αφορά τη γέννηση και το θάνατο (γενεαλογία, υιοθεσία, κρυφά παιδιά, αυτοκτονίες μεταμφιεσμένες σε ατύχημα, εθισμοί σε ουσίες, κακοποιήσεις, ψυχικές ή σωματικές ασθένειες). Το άτομο που το βίωσε δεν μπόρεσε να το επεξεργαστεί ψυχικά και προσπάθησε να το ξεχάσει. Έτσι, συνεχίζει να υπάρχει αναλλοίωτο σε όλη τη ζωή του ατόμου, σε αντίθεση με άλλες αναμνήσεις που σβήνουν.

Το μυστικό όσο κι αν κρύβεται, περνά στα παιδιά -μεταπηδώντας- μεταδίδεται ψυχικά μέσω αλλόκοτων συμπεριφορών, βλεμμάτων, αποσιώπησης, αντιφατικών ή ελλειμματικών αφηγήσεων, δημιουργώντας τους τη σκέψη ότι οι γονείς τους κρύβουν κάτι σοβαρό, το οποίο ωθούνται να μαντέψουν, ενώ ταυτόχρονα τους απαγορεύεται σιωπηρά να το θίξουν.

Σε αρκετές οικογενειακές ιστορίες η ύπαρξη ενός μυστικού συνδέεται με την εκδήλωση συμπτωμάτων (φοβιών, κρίσεων άγχους, κατάθλιψης, ψυχοσωματικών διαταραχών, παραληρημάτων, εξαρτήσεων κλπ.) σε κάποιο μέλος, που καλούμε προδιαγεγραμμένο ασθενή. Οι ψυχικές πληγές που έχουν επουλωθεί άσχημα ή μερικώς κάνουν αισθητή την παρουσία τους, «εφυγραίνονται», εκδηλώνοντας φανερά συμπτώματα, όπως ακριβώς και οι σωματικές πληγές.

Ως συστημικά φαινόμενα, τα μυστικά συμβάλλουν στην αύξηση της εντροπίας της οικογένειας και στην ακαμψία της λειτουργίας της. Διαμορφώνουν δυαδικές συμμαχίες, διαχωρισμούς ή τρίγωνα, με στόχο να εξαλειφθεί η απειλή διάδοσης του μυστικού. Έτσι, υιοθετούνται συγκεκριμένοι κανόνες, οικογενειακοί μύθοι, ψευδοδεσμοί, αποξένωση, παθολογικές διεργασίες, απαγορεύσεις και ένα ευρύτερο δίκτυο εξουσιών ώστε κανείς να μην το αγγίξει.

Κάθε επικίνδυνο και τοξικό μυστικό προέρχεται και συντηρείται από συναισθήματα φόβου, ενοχής ή ντροπής, από μια αποτυχία στη διαδικασία συμβολοποίησης και από μια διαστρεβλωμένη διάθεση προστασίας μέσω της αποσιώπησης. Με αυτόν τον τρόπο, ένα μυστικό του παρελθόντος επαναλαμβάνεται στο παρόν, σαν φάντασμα που διαπερνά τους τοίχους του σπιτιού.

Στη συστημική θεραπεία, τα μυστικά κρύβουν πολύτιμες πληροφορίες τόσο για το πώς το άτομο νοηματοδοτεί τις εμπειρίες του αλλά και το πώς μια οικογένεια, οι κώδικες και οι αξίες της, διαμεσολαβούν ή διαμορφώνουν αυτήν τη ψυχική λειτουργία. Ένας από τους στόχους της θεραπείας, λοιπόν, είναι, αρχικά, η δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος, ώστε το άτομο ή τα μέλη της οικογένειας να ανακαλύψουν ή να αποκαλύψουν τέτοιου είδους μυστικά και στη συνέχεια, με σύμμαχο το θεραπευτή, να μπορέσουν να τα επεξεργαστούν συναισθηματικά, να τα συμβολοποιήσουν σε απαρτιωμένη μορφή και να τα νοηματοδοτήσουν εκ νέου συγκατασκευάζοντας νέα νοήματα πιο απελευθερωτικά.

Σε κάθε παιδικό δωμάτιο υπάρχουν φαντάσματα. Είναι επισκέπτες από το λησμονημένο παρελθόν των γονιών, είναι οι απροσκάλεστοι επισκέπτες σε μια βάφτιση. Fraiberg, Adelson & Shapiro (1975). Ghosts in the nursery

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Παγουλάτου Κατερίνα - Ψυχολόγος

Παγουλάτου Κατερίνα: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος (κάτοχος άδειας άσκησης επαγγέλματος) και εκπαιδευόμενη ψυχοθεραπεύτρια στη συνθετική συστημική. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στην Εφαρμοσμένη Ψυχολογία. Η προσέγγισή της στην ψυχοθεραπεία συνδυάζει τη θεωρία του συναισθηματικού δεσμού, την αφηγηματική οπτική και την συστημική-οικογενειακή θεώρηση.

6932420922

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού