Κοινωνική επιρροή: Πώς το άτομο επηρεάζεται από τους άλλους

Ακρόαση άρθρου......

Κοινωνική επιρροή ονομάζουμε τον τρόπο με τον οποίο οι στάσεις, οι πεποιθήσεις ή η συμπεριφορά ενός ατόμου διαφοροποιούνται λόγω της παρουσίας ή της δράσης των άλλων. Οι τομείς κοινωνικής επιρροής χωρίζονται σε τέσσερις: Τη συμμόρφωση, τη συμφωνία, την υπακοή και την επιρροή των μειονοτήτων. Αυτά δηλώνουν το πώς το άτομο διαφοροποιεί τον χαρακτήρα του, ώστε να μπορέσει να ανήκει στο κοινωνικό σύνολο και εξηγούν το γιατί.

Συμμόρφωση ή πλειοψηφία

Η συμμόρφωση αφορά στην αλλαγή της συμπεριφοράς και των πιστεύω του ατόμου, με σκοπό την επιβίωση σε σχέση με την πραγματική ή αντιλαμβανόμενη κοινωνική πίεση. Η συμμόρφωση ορίζεται αλλιώς και ως επιρροή της πλειοψηφίας.

Συμμόρφωση-Συμφωνία

Αυτός ο τύπος σχετίζεται με την κατάσταση όπου ένα άτομο συμφωνεί δημόσια με μια αντίληψη μιας ομάδας ανθρώπων, αλλά διαφωνεί ιδιωτικά με την άποψη και τη συμπεριφορά αυτής της ομάδας. Το άτομο, λοιπόν, αλλάζει προσωρινά την άποψή του, για παράδειγμα, θα συμφωνήσει με μια άποψη (π.χ. ότι κάποιο δημοφιλές άτομο έχει δίκιο σε μια διαφωνία). Ωστόσο, αν έπρεπε να εκφράσει άποψη, απομονωμένος από τον κοινωνικό περίγυρο, θα έλεγε ότι δε συμφωνεί με τη μεριά του διάσημου.

Το πείραμα του Asch

Μια σχετική μελέτη με τη συμμόρφωση, είναι το πείραμα Asch’s Line. Σε αυτή τη μελέτη, ο ερευνητής Asch, προσπάθησε να προσεγγίσει το αν θα υπάρξει συμμόρφωση με την πλειοψηφία σε ερώτημα που η απάντηση ήταν προφανής. Συγκεκριμένα, ο Asch τοποθέτησε 5-7 συμμετέχοντες ανά ομάδα, εκ των οποίων μόνο ένας ήταν πραγματικός συμμετέχοντας, ενώ οι υπόλοιποι είχαν οδηγίες για το τι θα πουν.

Σε όλους, παρουσιάστηκε σε έναν πίνακα, μια μεμονωμένη γραμμή και πιο δίπλα, τρεις γραμμές σε διαφορετικά μεγέθη. Η ερώτηση που τέθηκε ήταν: «Ποια γραμμή έχει το ίδιο μάκρος με τη γραμμή στα αριστερά (τη μεμονωμένη);»

Η πρώτη ήταν εμφανώς μικρότερη, η δεύτερη ίση και η τρίτη επιλογή ακόμη πιο μικρή από την πρώτη. Οι συμμετέχοντες -εκτός του πραγματικού- είχαν την εντολή να δηλώσουν μια λάθος απάντηση στις 12 από τις 18 φορές. Όσοι ήταν οι αληθινοί συμμετέχοντες στις ομάδες, έδειξαν συμμόρφωση τάξεως 32%, όπου οι υπόλοιποι είχαν λάθος απαντήσεις. Παράλληλα, φάνηκε πως το 75% συμμορφώθηκε με την πλειοψηφία τουλάχιστον σε μία δοκιμή.

Όταν ερωτήθηκαν οι αληθινοί συμμετέχοντες και τους γνωστοποιήθηκε ότι οι υπόλοιποι έλεγαν εσκεμμένα λάθος απαντήσεις, ανέφεραν ότι ήθελαν να ταιριάζουν με την ομάδα.

Αυτή η απάντηση, ταιριάζει με την επιρροή που δηλώνει πως οι άνθρωποι συμμορφώνονται δημόσια, παρόλο που διαφωνούν ιδιωτικά.

Διαβάστε το σχετικό άρθρο με αναλυτικές πληροφορίες για το Πείραμα Συμμόρφωσης - Asch Conformity Experiment.

Εσωτερίκευση

Η εσωτερίκευση συμβαίνει όταν το άτομο αλλάζει συμπεριφορά δημόσια, ώστε να ταιριάξει με την ομάδα, αλλά παράλληλα αλλάζει και τις πεποιθήσεις του ιδιωτικά. Συνεπώς, γίνεται μια ταυτόχρονη συμπεριφορική αλλαγή τόσο εσωτερική (ιδιωτική), όσο και εξωτερική (δημόσια).

Αυτού του είδους η συμμόρφωση λειτουργεί σε βαθύτερο επίπεδο, εφόσον η συμμόρφωση δεν αφορά μόνο στην δημόσια εικόνα, αλλά το άτομο το ασπάζεται πράγματι. Για παράδειγμα, κάποιος που η αγαπημένη του είναι χορτοφάγος, αποφασίζει να γίνει και ο ίδιος επειδή συμφωνεί με την άποψή της.

Πείραμα Jenness Bean Jar Experiment

Στο συγκεκριμένο πείραμα, χρησιμοποιήθηκε ένα βάζο με φασόλια και οι συμμετέχοντες καλέστηκαν να εκτιμήσουν πόσα φασόλια περιείχε το βάζο αυτό. Ο καθένας έκανε μια εκτίμηση ατομικά, ενώ στη συνέχεια έκαναν μια εκτίμηση ανά ομάδες. Αρχικά, τα άτομα είχαν διαφορετικές εκτιμήσεις σε σχέση με τη στιγμή που εντάχθηκαν σε μια ομάδα και έπειτα. Όταν δημιουργήθηκαν οι ομάδες, οι συμμετέχοντες ανέφεραν ποσότητες περίπου ίδιας κλίμακας.

Το πείραμα τελικά, δείχνει την επιρροή της πλειοψηφίας, καταλήγοντας στο ότι η συμπεριφορά και οι πεποιθήσεις μπορεί να επηρεάζονται από την ομάδα.

Ταύτιση

Η κοινωνία αναγνωρίζει εύκολα όταν κάποιος ανταποκρίνεται επιτυχώς σε κάποιο κοινωνικό ρόλο. Δηλαδή, ένας πολιτικός, ένας καθηγητής ή ένας γιατρός έχουν έναν κοινωνικό ρόλο στο εργασιακό τους πλαίσιο κ.ο.κ. Στην ταύτιση, υπάρχει συμμόρφωση στην εξωτερική συμπεριφορά, αλλά όχι στην εσωτερικευμένη άποψη.

Πείραμα του Zimbardo

Στο πείραμα του Zimbardo, το ερώτημα ήταν αν οι φύλακες των αμερικάνικων φυλακών ήταν βίαιοι εν γένει ή το περιβάλλον της φυλακής και ο ρόλος μέσα σε αυτή τους επηρέαζε. Για να το εξετάσει αυτό, καλέστηκαν εθελοντές που τυχαία τους δόθηκε ο ρόλος είτε του φυλακισμένου, είτε του φύλακα.

Οι ερευνητές είχαν προσαρμόσει το περιβάλλον του πειράματος (το πανεπιστήμιο Stanford) να θυμίζει σωφρονιστικό πλαίσιο και εξ αρχής συμπεριφερόντουσαν στους φυλακισμένους όπως θα έκαναν σε πραγματικές συνθήκες (π.χ. σύλληψη από το σπίτι τους κτλ.). Το μόνο που είχαν να κάνουν οι συμμετέχοντες ήταν να ακολουθούν τους ρόλους τους. Το πείραμα αυτό κράτησε μόνο 6 μέρες, ενώ είχε προοριστεί για μεγαλύτερη διάρκεια.

Η αναστολή προήλθε από την έντονη ταύτιση των συμμετεχόντων-φυλάκων και των συμμετεχόντων-φυλακισμένων στον ρόλο τους. Οι φύλακες, γινόντουσαν λεκτικά επιθετικοί, συμπεριφερόντουσαν αναλόγως και πολλές φορές έδιναν αυστηρές τιμωρίες (π.χ. απομόνωση ή αφαίρεση προσωπικών αντικειμένων από τους φυλακισμένους).

Αντίστοιχα, οι φυλακισμένοι, γινόντουσαν όλο και πιο υποτακτικοί στις οδηγίες και τις προσταγές των φυλάκων. Το πείραμα μάλιστα ήταν τόσο ρεαλιστικό για όλους, που ακόμη και οι ερευνητές, που είχαν το ρόλο των διευθυντών της «φυλακής» πολλές φορές κάλυπταν τις πράξεις των φυλάκων, όπως κάνουν συνήθως και οι διευθυντές των πραγματικών φυλακών.

Διαβάστε το σχετικό άρθρο με αναλυτικές πληροφορίες για το Πείραμα Zimbardo - Stanford Prison Experiment.

Γιατί όμως συμβαίνει η συμμόρφωση;

Κανονιστική επιρροή

Αυτή η έννοια αφορά στην επιθυμία του κάθε ατόμου να ανήκει σε μια ομάδα, να ταιριάξει και να μοιάζει μέλος της. Αν δεν υπάρξει η συμμόρφωση, αυτό μπορεί να μην επιτευχθεί. Πολλές φορές το συναντάμε σε νεαρά άτομα και την ανάγκη τους να δοκιμάσουν το κάπνισμα ή άλλες ουσίες λόγω του ότι και άλλοι συνομήλικοι της κοινωνικής τους ομάδας το κάνουν. Το άτομο ξεκινά το κάπνισμα και συμμορφώνεται, όμως στην πραγματικότητα δε θέλει να καπνίσει.

Ενημερωτική επιρροή ή πληροφοριακή επιρροή

Αυτή η εκδοχή, εξηγεί την συμμόρφωση ως την επιθυμία να προσαρμοστούμε παρακολουθώντας πώς κινούνται οι άλλοι, επειδή εμείς δεν έχουμε γνώσεις για την παρούσα κατάσταση ή δεν έχουμε επαρκείς πληροφορίες και θεωρούμε πως οι άλλοι έχουν. Αυτό μπορεί να οδηγήσει και στην εσωτερίκευση. Σύμφωνα με αυτόν τον τρόπο, ένα άτομο που δεν έχει εξοικειωθεί με το πώς να κρατήσει ξυλάκια σε ένα ιαπωνικό εστιατόριο, θα παρακολουθήσει ή θα ζητήσει από κάποιον άλλο που ξέρει για το πώς να το κάνει.