Το ερωτηματολόγιο προσωπικότητας MMPI

Ακρόαση άρθρου......

Ένα από τα παλαιότερα και ευρέως χρησιμοποιούμενα ερωτηματολόγια προσωπικότητας είναι το Πολυφασικό Ερωτηματολόγιο Προσωπικότητας της Μινεσότα (ψυχομε - MMPI), το οποίο επινοήθηκε από τον Hathaway και τον McKinley, το 1939.

Ο αρχικός στόχος των κατασκευαστών του ήταν η δημιουργία μιας αντικειμενικής , αξιόπιστης μεθόδου για τη διάγνωση διαφόρων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας που συνδέονται με την Ψυχολογική υγεία του ατόμου.

Το Πολυφασικό Ερωτηματολόγιο Προσωπικότητας της Μινεσότα

Το τεστ αυτό χρησιμεύει στην αξιολόγηση της προσωπικότητας για διάφορους σκοπούς, καθώς και στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας μιας Ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης , με την έννοια ότι η βελτίωση της βαθμολογίας του ατόμου κατά τη διάρκεια ή μετά την περάτωση της θεραπείας θα μπορούσε να δείξει κατά πόσο η θεραπεία είναι αποτελεσματική .

Ο Hathaway και ο McKinley χρησιμοποίησαν εμπειρικά μέσα για τη δημιουργία του ερωτηματολογίου. Κατέγραψαν 594 σωστές/λάθος προτάσεις και χορήγησαν το τεστ σε ομάδες ατόμων (κλινικό δείγμα) στα οποία είχε διαγνωσθεί κάποια συγκεκριμένη διαταραχή , και τα οποία νοσηλεύονταν σε ψυχιατρικά ιδρύματα της Μινεσότα.

Το δείγμα αυτό περιλάμβανε 50 άτομα σε κάθε κατηγορία διαταραχής. Οι διαγνώσεις προέρχονταν από τις ψυχιατρικές συνεντεύξεις των ασθενών. Το δείγμα ελέγχου αποτελούνταν από συγγενείς και φίλους των ασθενών , στους οποίους επίσης χορηγήθηκε το τεστ. Ωστόσο, παραμένει αμφισβητήσιμο κατά πόσο τα άτομα αυτά αποτελούσαν την καλύτερη δυνατή ομάδα ''φυσιολογικών'' ατόμων.

Οι απαντήσεις αναλύθηκαν εμπειρικά και οι προτάσεις, οι οποίες συσχετίστηκαν με τις διαφορετικές διαγνωστικές κατηγορίες , συμπεριλήφθηκαν στις διάφορες κλίμακες.

Για παράδειγμα, αν τα άτομα τα οποία είχαν διαγνωσθεί ως παρανοϊκά παρουσίαζαν την τάση να δίνουν την απάντηση σωστό στην πρόταση "Πιστεύω ότι υπάρχει συνομωσία εναντίον μου" , τότε η πρόταση αυτή συμπεριλαμβανόταν στην κλίμακα Παράνοιας.

Η αναθεωρημένη έκδοση του ΜMPI (το ΜMPI-2 ) περιέχει περισσότερες από 500 ερωτήσεις, ομαδοποιημένες σε 10 κλινικές κλίμακες και 4 κλίμακες εγκυρότητας. Μία συγκεκριμένη πρόταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε περισσότερες από μία κλίμακες.

Οι κλίμακες εγκυρότητας του MMPI

Οι κλίμακες εγκυρότητας επινοήθηκαν για να διασφαλιστεί όσο το δυνατόν περισσότερο ότι τα υποκείμενα απαντούν με αξιόπιστο και ακριβή τρόπο , έχουν ικανότητα ανάγνωσης και αφιερώνουν στο ερωτηματολόγιο τη δέουσα προσοχή.

Η κλίμακα CS (Δεν μπορώ να πω ) είναι απλώς ο αριθμός των ερωτήσεων που έμειναν αναπάντητες ή που έχουν λάβει και τις δύο απαντήσεις. Υψηλή βαθμολογία σε αυτή την κλίμακα δείχνει είτε ότι το άτομο βρίσκει μερικές από τις ερωτήσεις άσχετες είτε ότι αποφεύγει κάποια θέματα που θεωρεί οδυνηρά .

Η κλίμακα L (κλίμακα Ψεύδους) περιέχει προτάσεις του τύπου " Δεν διαβάζω κάθε μέρα όλα τα άρθρα της εφημερίδας" ή "Οι τρόποι μου δεν είναι τόσο καλοί στο σπίτι, όσο όταν είμαι με παρέα." Ένα άτομο το οποίο διαφωνεί με τέτοιου είδους προτάσεις είναι σίγουρο ότι δεν λέει την αλήθεια.Υψηλή βαθμολογία στην κλίμακα Ψεύδους υποδηλώνει την ανάγκη για μια πιο προσεκτική ερμηνεία των άλλων κλιμάκων , ενώ αποκαλύπτει επίσης κάποια στοιχεία για την προσωπικότητα του ατόμου . Συγκεκριμένα, τα υποκείμενα με υψηλή βαθμολογία σε αυτή την κλίμακα φαίνεται να είναι μάλλον αφελή. Πιο ευφυή άτομα κατανοούν ότι κανείς δεν είναι τέλειος και δεν προσπαθούν να αρνηθούν τα ελαττώματα ή τις αδυναμίες τους.

Η κλίμακα F (κλίμακα Συχνότητας) αποτελείται από προτάσεις που απαντώνται με έναν συγκεκριμένο τρόπο σχεδόν από το 90% του φυσιολογικού πληθυσμού . Υψηλή βαθμολογία σε αυτή την κλίμακα υποδηλώνει απροσεξία , μειωμένη ικανότητα ανάγνωσης ή πολύ ασυνήθιστα χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Η συνήθης απάντηση σε προτάσεις του τύπου "Μπορώ εύκολα να κάνω τους άλλους να με φοβούνται, και μερικές φορές το κάνω μόνο για να διασκεδάσω" είναι λάθος.

Η κλίμακα Κ (κλίμακα Διόρθωσης ή Αμυνας) αφορά τη στάση του εξεταζόμενου απέναντι στη δοκιμασία , εντοπίζει δηλαδή άτομα που προσπαθούν να αποκρύψουν τα συναισθήματά τους ή να προστατευθούν από εσωτερικές συγκρούσεις που μπορεί να τους προκαλέσουν έντονο άγχος. Ένα άτομο έχει υψηλή βαθμολογία σε αυτή την κλίμακα όταν απαντά "λάθος" σε προτάσεις του τύπου " Η κριτική και η ειρωνεία με πληγώνουν πολύ".Τα άτομα που έχουν πολύ χαμηλή βαθμολογία σε αυτή την κλίμακα μπορεί να χρειάζονται βοήθεια ή να είναι πολύ ευάλωτα στην κοινωνική κριτική.

Οι κλινικές κλίμακες περιλαμβάνουν έναν αριθμό διαγνωστικών όρων οι οποίοι παραδοσιακά έχουν χρησιμοποιηθεί για να περιγράψουν ψυχικές διαταραχές, όπως υποχονδρία, κατάθλιψη, παράνοια.

Ακριβώς επειδή το ΜMPI σχεδιάστηκε με τη βοήθεια εμπειρικών μέσων , η εγκυρότητα των κλιμάκων  που βασίζονται στις διαγνωστικές κατηγορίες σχετίζεται άμεσα με την εγκυρότητα της αρχικής κατηγοριοποίησης των ασθενών . Αν εξαιρεθεί αυτό το πιθανό μειονέκτημα, το ΜMPI θεωρείται πολύ χρήσιμο στην κλινική διάγνωση .

Έρευνες έδειξαν ότι διαφορετικοί τρόποι απάντησης σε περισσότερες από μία κλίμακες σχετίζονται με μια πληθώρα ψυχολογικών προβλημάτων. Για παράδειγμα , φαίνεται ότι ένα άτομο το οποίο υποφέρει από έντονη συναισθηματική ανησυχία , έναντι της οποίας έχει αναπτύξει περιορισμένες άμυνες, θα παρουσιάσει πιθανώς υψηλή (ανυψωμένη) βαθμολογία στην κλίμακα Άμυνας ή Διόρθωσης. Αντίθετα, το άτομο το οποίο εκδηλώνει αντικοινωνική συμπεριφορά θα έχει υψηλή βαθμολογία τόσο στην κλίμακα της Ψυχασθένειας όσο και στην κλίμακα της Μανίας.

Αναλυτικά, οι δέκα κλινικές κλίμακες του ΜMPΙ είναι οι εξής:

1. HS Υποχονδρία
2. D Κατάθλιψη
3. Hy Μετατρεπτική Υστερία
4. Pd Ψυχοπαθητική Απόκλιση ή Εκτροπή
5. Mf Ανδροπρέπεια- Θηλυπρέπεια
6. Pa Παράνοια
7. Pt Ψυχασθένεια
8. Sc Σχιζοφρένεια
9. Ma Υπομανία
10. Si Κοινωνική Ενδοστρέφεια

Στην τελευταία έκδοση του ΜΜPI έχουν προστεθεί 4 ειδικές κλίμακες (Butcher et al., 1986):

1. A Άγχος
2. R Απώθηση
3. Es Ισχύς ή Σθένος του Εγώ
4. Mac Κλίμακα Αλκοολισμού του Mac Andrews

Ερμηνεία του MMPI

Μια ακριβής ερμηνεία του ΜMPΙ απαιτεί μεγάλη εμπειρία καθώς υψηλή (ανυψωμένη-elevated) βαθμολογία σε μια κλίμακα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το άτομο έχει αυτή τη διαταραχή . Επίσης, απαιτείται, όπως σε όλες τις δοκιμασίες άλλωστε, κατανόηση του μορφωτικού και κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου του ατόμου.

Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η θρησκεία και η φυλή είναι δύο πιθανές μεταβλητές που επηρεάζουν τις απαντήσεις των εξεταζόμενων.

Αν και το ΜMPI θεωρήθηκε αρχικά ως ένας από τους τρόπους που βοηθούν στη διάγνωση (π.χ. ένας ασθενής που πάσχει από μείζονα καταθλιπτική διαταραχή θα είχε πιθανώς υψηλή βαθμολογία στην κλίμακα κατάθλιψης), τα πλεονεκτήματα μιας ολιστικής προσέγγισης έγιναν γρήγορα φανερά. (Η ολιστική προσέγγιση, η οποία περιλαμβάνει ερμηνείες που βασίζονται στη διαμόρφωση της συνολικής βαθμολογίας, έχει γίνει προτιμώμενη μέθοδος και έχει αυξήσει την αποτελεσματικότητα του ΜMPI ως τεχνικής για τη μέτρηση της προσωπικότητας.)

Έχουν κατασκευαστεί, επίσης, προγράμματα ερμηνείας του MMPI από ηλεκτρονικό υπολογιστή . Αυτά τα προγράμματα, αν και δεν υποκαθιστούν μια συνολική εκτίμηση της προσωπικότητας, μπορούν να βοηθήσουν τον κλινικό επιστήμονα στη διαμόρφωση μιας υπόθεσης. Ωστόσο, η τυφλή χρήση τέτοιων προγραμμάτων από επαγγελματίες μη εκπαιδευμένους στη χρήση του ΜMPI είναι σαφώς ακατάλληλη και αντιδεοντολογική.

Τα πλεονεκτήματα του MMPI

Το γεγονός ότι το ΜMPΙ είναι μια ευρέως χρησιμοποιούμενη και μελετημένη τεχνική αξιολόγησης της προσωπικότητας αποτελεί σίγουρα ένα από τα βασικά πλεονεκτήματά του, καθώς η εκτεταμένη βιβλιογραφία που προέκυψε προσφέρει ένα πλήθος περιγραφικών διαγνωστικών και προγνωστικών πληροφοριών. Ένα δεύτερο πλεονέκτημα του είναι το γεγονός ότι δεν βασίζεται σε συγκεκριμένη θεωρία, χαρακτηριστικό που πιθανώς αυξάνει τη χρήση του σε ευρύ φάσμα.

Επίσης, η υπαρξη των κλιμάκων εγκυρότητας που σχεδιάστηκαν για να εκτιμούν τη στάση κατά τη διάρκεια εφαρμογής της δοκιμασίας, εκτός από τις κλινικές και τις σχετικές με την προσωπικότητα πληροφορίες, συνιστά ένα ξεχωριστό πλεονέκτημα που διατηρεί το ΜMPI σε σχέση με πολλές μεθόδους εκτίμησης της προσωπικότητας. Το ΜMPI έχει "επανασταθμιστεί" στη βάση ενός σύγχρονου δείγματος ''φυσιολογικών'' ατόμων.

Ταυτόχρονα, οι ερωτήσεις και η γλωσσική του διατύπωση εκσυγχρονίζονται, ώστε να αντανακλούν τις τρέχουσες πολιτισμικές απόψεις.

Αποκτήστε το βιβλίο Τα ψυχομετρικά εργαλεία στην Ελλάδα, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης του Psychology.gr

Τα μειονεκτήματα του MMPI

Ωστόσο, πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι ένα από τα βασικά μειονεκτήματα του ΜMPI, όπως άλλωστε και των άλλων ερωτηματολογίων προσωπικότητας, είναι οι μονολεκτικές διωνυμικής επιλογής σωστό/λάθος απαντήσεις σε έντονα προσωπικές ερωτήσεις, οι οποίες είναι δεσμευτικές και σίγουρα δεν αντανακλούν ικανοποιητικά την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης προσωπικότητας.

Επίσης, δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι είναι ευάλωτο σε αυτό που ονομάζουμε μεροληπτικές απαντήσεις (response bias) . Αυτό σημαίνει ότι , κάτω από ορισμένες συνθήκες, τα άτομα έχουν την τάση να συμφωνούν με προτάσεις οι οποίες φαίνεται να είναι πιο αποδεκτές από τους άλλους και αποκλείουν προσωπικές ανεπάρκειες.

Οι μεροληπτικές απαντήσεις περιγράφονται ως αποτελέσματα μιας τάσης των ατόμων για κοινωνική συμμόρφωση και αποδοχή, καθώς και μιας αμυντικής τάσης. Φαίνεται, εξάλλου, ότι τα άτομα προτιμούν να δίνουν καταφατικές απαντήσεις ανεξάρτητα από το περιεχόμενο της πρότασης (φαινόμενο της συναίνεσης ή συγκατάθεσης) .

Στον αντίποδα του φαινομένου αυτού παρατηρείται μια τάση των ατόμων για απόκλιση, για πρωτότυπες δηλαδή απαντήσεις.

Ένα άλλο μειονέκτημα είναι ότι οι απαντήσεις επηρεάζονται άμεσα από τα προσωπικά κίνητρα του υποκειμένου(π.χ. έλλειψη ενδιαφέροντος στη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου, τυχαίες απαντήσεις), καθώς και από τις πολιτισμικές καταβολές, που καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την κατανόηση των προτάσεων και τη στάση του υποκειμένου απέναντι σε αυτές.

Οι κλίμακες εγκυρότητας στο ΜMP περιορίζουν ως ένα βαθμό τις διαστρεβλώσεις των απαντήσεων που προέρχονται από όλα τα παραπάνω, αναγνωρίζοντας αυτές τις αντιδράσεις ως δείκτες χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και μελετώντας τες ξεχωριστά.

Το παρόν άρθρο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο του Γρηγόρη Α. Ποταμιάνου - Θεωρίες προσωπικότητας και κλινική πρακτική, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα