Κατάθλιψη. Μια λέξη με μεγάλη παραπληροφόρηση

Ακρόαση άρθρου......

Οι περισσότεροι από εμάς βιώνουμε θλίψη κατά τη διάρκεια της ζωής μας με αποτέλεσμα να αυτοπροσδιοριζόμαστε ως «καταθλιπτικοί», ενώ παράλληλα, μια άλλη μερίδα ανθρώπων αναζητά διακαώς στο διαδίκτυο (το γνωστό στις μέρες μας ως googlάρισμα) τις πληροφορίες, τις εμπειρίες και τα συναισθήματα εκείνα που θα τους δημιουργήσουν μια «ταύτιση» μαζί της.

Συχνά όμως, οι περισσότερες από αυτές τις εμπειρίες δεν έχουν την ένταση και τη διάρκεια ώστε να είναι διαγνωστικές.

Η κατάθλιψη ορίζεται ως ένα σύνολο αντιδράσεων που εκδηλώνεται σε ψυχικό, συμπεριφορικό και βιολογικό επίπεδο.

Γενικά, το κοινό χαρακτηριστικό όλων των καταθλιπτικών διαταραχών είναι:

• η παρουσία λύπης,
• αισθήματος κενού,
• απογοήτευσης,
• απελπισίας,
• κοινωνικής απόσυρσης,
• απομόνωσης ή ευερέθιστης διάθεσης,συνοδευόμενη από σωματικές και γνωστικές αλλαγές που επηρεάζουν σημαντικά την ικανότητα του ατόμου να λειτουργήσει όπως συνήθιζε.

Η κατάθλιψη, αποτελείται από έναν συνδυασμό αυτών των αρνητικών, δυσάρεστων ή συχνά μη διαχειρίσιμων συναισθημάτων.

Πιο συγκεκριμένα, η κατάθλιψη μπορεί να έχει την μορφή μιας φυσιολογικής αντίδρασης προς τον χαμό αγαπημένων προσώπων, την ανακοίνωση μιας σοβαρής ασθένειας ή νόσου, το καθημερινό άγχος που διακατέχει έναν άνθρωπο, την απόλυση ή έναν αιφνίδιο χωρισμό. Ενώ παράλληλα, δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε ταυτότητες, ηλικίες, μορφωτικό ή κοινωνικό επίπεδο και στρώματα.

Κάποιες φορές πρόκειται για σοβαρή ψυχιατρική διαταραχή, και ονομάζεται Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή, οπού συγκεκριμένα συμπτώματα, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα χρειάζεται να είναι παρόντα για να διαγνωστεί κανείς.

Διαβάστε ακόμη στο PSYCHOLOGY.GR το σχετικό άρθρο: Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία της Καταθλιπτικής Διαταραχής

Ως εκ τούτου, αυτά που είναι προσοδοφόρα να γνωρίζουμε για την κατάθλιψη είναι τα εξής:

• Είναι πλέον συχνή.
• Δεν είναι δύσκολο να διαγνωστεί από τους ειδικούς ψυχικής υγείας.
• Συχνά έχει υποτροπιάζουσα κατάληξη.
• Μπορεί να είναι σοβαρής μορφής (Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή).
• Ενώ είναι σε ένα σημαντικά μεγάλο βαθμό αντιμετωπίσιμη (αν και εφόσον η θεραπεία της αναζητηθεί).

Με περισσότερους από 400.000.000 ανθρώπους παγκοσμίως και περίπου 2.500.000 Έλληνες να πάσχουν από κάποια διαταραχή της διάθεσης, η κατάθλιψη αποτελεί μια από τις πιο συχνές διαταραχές όπου οι επαγγελματίες της ψυχικής υγείας καλούνται να διαγνώσουν.

Πιο συγκεκριμένα, το 5% του γενικού πληθυσμού πληρεί τα διαγνωστικά κριτήρια κάποιας μορφής κλινικής κατάθλιψης ανά πάσα στιγμή, το 10% θα αντιμετωπίσει έστω ένα καταθλιπτικό επεισόδειο κάθε χρόνο, το 20-25% θα εκδηλώσει κάποια καταθλιπτικά συμπτώματα κατά την διάρκεια της ζωής τους, ενώ οι γυναίκες έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να εκδηλώσουν κατάθλιψη.

Η κατά 2 με 3 φορές συχνότερη εκδήλωση κατάθλιψης των γυναικών συγκριτικά με τους άνδρες οφείλεται σε ορμονικούς και κοινωνικούς παράγοντες, βουλιμική συμπεριφορά ή παχυσαρκία, προεμμηνόπαυση, εμμηνόπαυση, εγκυμοσύνη ή και νέους ρόλους με αυξημένες ευθύνες, ενώ στο ανδρικό φύλο, είναι λιγότερο συχνή αλλά συνήθως πιο σοβαρή με πιο συχνές αυτοκτονίες, αφού δύσκολα κατεφεύγουν σε ειδικό. Εκδηλώνεται θα λέγαμε με έναν "καλυμμένο" τρόπο, μέσω της χρήσης ουσιών, αλκοόλ, ή εργασιομανία.

Οι κύριοι λόγοι που οδηγούν τους πάσχοντες να παραμελούν την κατάθλιψη και να παραμένει αθεράπευτη είναι:

• ο στιγματισμός,
• η λανθασμένη αντίληψη και αντιμετώπιση των ήδη υπαρχόντων σοβαρών συμπτωμάτων,
• καθώς και η υποτίμηση και ο διαχωρισμός των ψυχικών ενδείξεων και ενοχλήσεων έναντι των σωματικών.

Με άλλα λόγια, ένας άνθρωπος οδηγείται στην παραγκώνιση των συχνά αβάσταχτων συναισθημάτων που βιώνει, είτε λόγω της μάστιγας να χαρακτηριστεί ως ψυχικά «διαταραγμένος» αναζητώντας βοήθεια, είτε γιατί αντιλαμβάνεται (λανθασμένα) πιο ήπια τα συμπτώματα του και την αντιμετώπιση τους, είτε τέλος, διότι υποτιμά τον «πόνο της ψυχής» του, σε αντίθεση με τον εκάστοτε υπαρκτό πόνο οποιουδήποτε άλλου μέλους του σώματος του.

Ωστόσο, παρόλο που μια μερίδα ανθρώπων συνεχίζει να εθελοτυφλεί στα προβλήματα της ψυχικής τους υγείας, δεν θέλει να τα αντιμετωπίσει ή δεν τα αποδέχεται ως υπαρκτά, οι ειδικοί θεωρούν την κατάθλιψη σε σημαντικό βαθμό αντιμετωπίσιμη, αν και εφόσον οι πάσχοντες αναζητήσουν την βοήθεια κ την καθοδήγηση τους.

Στις Σκιές του Έρωτα, για τους αιρετικούς της αγάπης - Εκδόσεις PSYCHOLOGY.GR:  Αποκτήστε το βιβλίο των Ερώτων, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας.

Κλινική αξιολόγηση της κατάθλιψης

Ο ειδικός προχωράει στην κλινική συνέντευξη με στόχο την ανίχνευση καταθλιπτικής διάθεσης ή αλλαγές της διάθεσης του θεραπευόμενου, εκτίμηση του επιπέδου δραστηριοποίησης (κοινωνικές,προσωπικές κλπ), πως πιστεύει ότι τον βλέπουν οι άλλοι, πως βλέπει ο ίδιος τον εαυτό του ή τι θα ήθελε να αλλάξει στον εαυτό του.

Αν υπάρχει αίσθηση απελπισίας (αυτοκτονικές τάσεις), δυσκολίες στον ύπνο, αλλαγές στην όρεξη ή και χάσιμο βάρους.

Έπειτα, στο ιστορικό του προβλήματος ο θεραπευτής "εξετάζει" πόσο καιρό νιώθει κατάθλιψη ο θεραπευόμενος, πώς άρχισε, ποια ήταν η πιο έντονη εκδήλωση της, ποια είναι τα μοτίβα και οι καταστάσεις που συνοδεύουν την εμφάνισή της, αν υπάρχουν περίοδοι χωρίς κατάθλιψη και τι κάνει τότε.

Αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας φυσικά αποτελεί και το γενικό ιστορικό του θεραπευόμενου με βιογραφικές πληροφορίες, οικογενειακό ιστορικό, σημαντικά γεγονότα, και παρούσες συνθήκες ζωής.

Έτσι, μέσω όλων αυτών των πληροφοριών, ο θεραπευτής ψάχνει να βρεί τι συνέβη, πότε και σε ποιο τομέα στη ζωή του θεραπευόμενου που μπορεί να έχει σχέση με την εμφάνιση της κατάθλιψης, αλλά και τι προηγείται (καταστάσεις, συμβάντα, σκέψεις) της καταθλιπτικής διάθεσης, πότε ήταν η τελευταία φορά, τι έγινε, τι σκέφτηκε και τι προηγείται των φάσεων που μπορεί νιώθει καλύτερα, πώς αντιδρούν οι άλλοι στην κατάθλιψη, ποιοι γνωρίζουν και ποιοι όχι, τι λέει και πώς στους άλλους, τι θεωρούν οι άλλοι ότι είναι το πρόβλημά του, τι νομίζει ο/η σύντροφός του, ποιοι και πώς τον υποστηρίζουν.

Επιπρόσθετες χρήσιμες πληροφορίες, καλούνται να παρέχουν οι πιο κοντινοί άνθρωποι (γονείς, συγγενείς ή οι σύζυγοι/σύντροφοι), όταν και αν οι απαντήσεις του εκάστοτε καταθλιπτικού πάσχοντα θεωρηθούν ανεπαρκείς ή διαστρεβλωμένες.

Αντιμετώπιση κατάθλιψης

Στην θεραπευτική αντιμετώπιση της κατάθλιψης, συμβάλει η εξατομικευμένη φαρμακευτική αγωγή από τους Ψυχιάτρους, οι οποίοι δηλαδή επιλέγουν το κατάλληλο φάρμακο για το κάθε άτομο με βάση τον τύπο της κατάθλιψης, την ηλικία, τη συνύπαρξη άλλων νοσημάτων ή και πιθανές άλλες προηγηθείσες θεραπείες.

Επιπλέον, η αξία και η βοήθεια της ψυχοθεραπείας στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης είναι καταλυτική.

Πιο συγκεκριμένα, η Γνωστική - Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία είναι η πιο ευρέως διαδεδομένη και αποδεκτή μέθοδος θεραπείας της διαταραχής της κατάθλιψης, η οποία μάλιστα συγκρίνεται και θεωρείται το ίδιο αποτελεσματική με τη αυτή των φαρμάκων, βάση κλινικών ερευνητικών δεδομένων, γεγονός που επιπρόσθετα την καθιστά και την αποτελεσματικότερη στην πρόληψη υποτροπής.

Με λίγα λόγια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η συγκεκριμένη μέθοδος ψυχοθεραπείας επιδιώκει να διδάξει στο άτομο νέους τρόπους συμπεριφοράς, κυρίως όμως μέσα απο την προσπάθεια να του αλλάξει τον λανθασμένο τρόπο σκέψης (χαρακτηριστικός της κατάθλιψης), και να του μάθει να αξιολογεί πιο αντικειμενικά την πραγματικότητα.

Διαβάστε ακόμη στο PSYCHOLOGY.GR το άρθρο: Ψυχικά νοσήματα και έγκλημα: η αλήθεια πίσω από τους μύθους

Βιβλιογραφία

1. Αζίζι, Κ. Σ. Α. Κ. Ευθυμίου, Κ.(2003). Γνωσιακή–Συμπεριφοριστική Θεραπεία της Κατάθλιψης.
2. Ινστιτούτο Έρευνας και Θεραπείας της συμπεριφοράς (2006). «Πρώτες Βοήθειες Ψυχικής Υγείας: Ένας οδηγός για τις ψυχικές διαταραχές και την αντιμετώπισή τους». Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
3. Beck, A. T. (1967). Depression: Causes and treatment. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
4. Brown, G. W., & Harris, T. (1978). Social origins of depression: a reply. Psychological Medicine, 8(04), 577-588.
5. Gotlib, I. H., & Colby, C. A. (1987). Treatment of depression: An interpersonal systems approach. Pergamon Press.
6. Jeremy Safran, Zindel V. Segal. (1990) Interpersonal Process in Cognitive Therapy. New York.
7. Keith S. Dobson, David J. A. Dozois. (2019) Handbook of Cognitive-Behavioral Therapies, Fourth Edition, New York.
8. Lewinsohn, P. M. (1974). A behavioral approach to depression
9. Padesky, C.A. & Greenberger, D. Μτφρ. (2007). «Σκέφτομαι άρα αισθάνομαι: Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Μέθoδος για την θεραπεία της κατάθλιψης και του άγχους» Αθήνα: Ιατρικές Εκδ. Πασχαλίδης