John Broadus Watson: Ο οργισμένος νέος στην ψυχολογία

Ακρόαση άρθρου......

O John Broadus Watson (1878- 1958) έγραψε το 1913 το:  Psychology as the Behaviorist Views It, κι έγινε η αιχμή του δόρατος αυτού που θεωρήθηκε καινούρια σχολή και ονομάστηκε συμπεριφορισμός (μπηχεϊβιορισμός).

Ίδρυση συμπεριφορισμού

Ήταν ο Watson ιδρυτής του συμπεριφορισμού όπως συνήθως πιστεύεται; Είδαμε σε προηγούμενο άρθρο ότι ο πρώτος Αμερικανός συμπεριφοριστής ήταν ο James Rush. Πριν από, αυτόν, ο Γάλλος φιλόσοφος Auguste Comte, και ο μαθητής του Α.Α. Cournot, έκαναν τις ίδιες επικρίσεις εναντίον της ενδοσκοπικής ψυχολογίας μ' αυτές που έκανε ο Watson έναν αιώνα αργότερα. Ο Watson πρότεινε καινούρια πράγματα για την Ψυχολογία, δίχως να ξέρει την αντικειμενική ψυχολογία του Pavloν και του Bekhterev, και ακόμη περισσότερο τη λιγότερο εμφανή δουλειά που είχε γίνει στην Ψυχολογία των ζώων από τους Bethe, Nuel, Beer και νon Uexskull και τα αντι-ενδοσκοπιστικά συμπεράσματα στα οποία είχαν καταλήξει αυτοί.

Δεν είχε μάθει το γεγονός ότι ο McDougall το 1912 ήδη είχε ορίσει την Ψυχολογία ως επιστήμη της συμπεριφοράς. Κι όμως, λίγο μετά την έκδοση του έργου του Watson Behavior; An lntroduction to Comparative Psychology, πολλοί νεότεροι εκπαιδευτικοί άρχισαν να επευφημούν τον αντάρτη, και όταν ο εκδότης του Watson έστειλε τιμής ένεκεν το 1919 αντίτυπα του συμπεριφοριστικού εγχειριδίου Psychology, αυτό υιοθετήθηκε από αρκετά κολλέγια ως η τελευταία λέξη στην ψυχολογία.

Η παρουσία του Watson στο χώρο της ψυχολογίας

Ο Watson, που ήταν ευπροσήγορος άνθρωπος και μπορούσε να περάσει για είδωλο του θεάτρου, ασκούσε μεγάλη γοητεία στο επάγγελμα, και μέσω επανειλημμένων κατηγορητηρίων και εικονοκλαστικών επιθέσεων παρουσιάστηκε ως το φερέφωνο όλων εκείνων που είχαν βαρεθεί την παραδοσιακή ψυχολογία.

Οι παλιότεροι τον μεταχειρίζονταν ως enfant terrible κι αυτός άρχιζε παράλογες διενέξεις για να δείξει ότι δεν υπάρχουν οπτικές παραστάσεις, ότι η συνείδηση δεν υπάρχει, ότι η σκέψη είναι μόνο αρχική ομιλία, ότι τα συναισθήματα είναι μόνο αντιδράσεις φύλου, ότι η προσωπικότητα είναι μόνο μια σύνθεση συνηθειών χτισμένων πάνω στη βάση του φόβου και της σεξουαλικής έλξης, ότι δεν υπάρχουν εγγενή χαρακτηριστικά αλλά ότι μόνο ο φόβος, η οργή και το φύλο φαίνονται στο νεογέννητο, ότι μπορούσε να κάνει κάθε παιδί που θα αναλάμβανε από τη βρεφική του ηλικία μεγαλοφυία ή εγκληματία .

Ο αριθμός των αναπόδεικτων ισχυρισμών του αυξανόταν όσο δεν προκαλούσαν σοβαρές διαμαρτυρίες, αλλά δημοσιεύονταν εμφανώς στον τύπο χάρη στις διασυνδέσεις του. Οι αναγνώστες έπρεπε να καταλάβουν ότι είχε έρθει ο σωτήρας της Ψυχολογίας, ο άνθρωπος που θα έλυνε όλα τα προβλήματα με τεχνικές όμοιες μ ' αυτές που έχουν τα μηχανήματα που δουλεύουν με κέρματα.

Ο Watson ήταν καλός πειραματιστής, έμπειρος στη χρήση οργάνων και εξαίρετος στο στενό του πεδίο, αλλά η συνολική εικόνα ήταν πέρα από τις δυνατότητές του. Παρέμεινε ενθουσιώδης έφηβος στη σκέψη του, αλλά επειδή ήταν γεννημένος διαφημιστής ήταν σε θέση να προχωρεί συνεχώς μέχρι που οι χονδροειδείς ισχυρισμοί του άρχισαν να χάνουν το ενδιαφέρον τους στους ακαδημαϊκούς κύκλους και η διάδοση της ψυχολογίας της μορφής και των ψυχαναλυτικών θεωριών άρχισαν να μειώνουν την ένταση της συμπεριφοριστικής φλόγας.

Αποκτήστε το βιβλίο Εισαγωγή στην ιστορία της ψυχολογίας, από το εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης του Psychology.gr

Επιρροές του Watson

Ένας μετριοπαθής συμπεριφορισμός σύμφωνα με τις γραμμές της ανακλαστικολογίας του Pavlον εξακολουθεί να κυριαρχεί σε πολλά εργαστήρια, με τη μορφή του οπερασιονισμού, αλλά αυτό είναι κληρονομιά του μηχανικισμού ή φυσικαλισμού -κοντολογίς, του αντικειμενισμού, που ευνοεί τεχνικές και δεδομένα που καταγράφονται αυτόματα. Ο οπερασιονισμός αξίζει τη θεσούλα που κέρδισε, στο βαθμό που δεν εισχωρεί σ' όλο το πεδίο ή δεν αποκλείει ό,τι δεν μπορεί να χειριστεί.

Συμπεριφορισμός και νεοσυμπεριφορισμός

Ιδρυτής του συμπεριφορισμού θεωρείται ο Watson με μεγάλο του αντίπαλο τον McDougall, υποστηρικτή της σκόπιμης και της ενστικτώδους συμπεριφοράς. Από την άλλη, ο Watson αρνήθηκε την ύπαρξη νοητικών γεγονότων και των ενστίκτων στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Για τον Watson η σκέψη ταυτίζεται με τις μυϊκές κινήσεις. Ο νεοσυμπεριφορισμός δεν διαφοροποιήθηκε αρκετά από τον συμπεριφορισμό αλλά διαφώνησε ως προς την αποφυγή αφηρημένων οντοτήτων καθώς υπήρχε η άποψη ότι πρέπει να ελέγχεται οποιοσδήποτε όρος είναι σχετικός με την συμπεριφορά. Για παράδειγμα, ο Tolman δεν μελετούσε την αντανακλαστική συμπεριφορά αλλά τη στοχοκεντρική. Σημαντική συμβολή του στη ψυχολογία που τον έκανε ιδιαίτερα αποδεκτό από τη σημερινή ψυχολογία αποτέλεσε η άποψη ότι ένα σύνολο πεποιθήσεων συνιστούν ένα γνωστικό χάρτη.

Τέλος, μεγάλη επίδραση στον Watson άσκησε το έργο του Pavlov, καθώς πραγματοποίησε έρευνες εξαρτημένης μάθησης με σκύλους.

* Το παρόν άρθρο αποτελεί απόσπασμα απότ το βιβλίο  Ιστορία της Ψυχολογίας - A.A. Roback, Εκδόσεις Βάνιας 1992 και εμπεριέχει πληροφορίες από το αρχείο άρθρων της Πύλης μας: Ιστορία της Ψυχολογίας (2ο μέρος)