Δυο πράγματα για την Κρίση Πανικού

Ακρόαση άρθρου......

Η κρίση πανικού είναι μια κατάσταση αβάσταχτου φόβου που παραλύει το άτομο όσο διαρκεί και το κάνει να διατάσσει τη ζωή του έτσι ώστε να αποφύγει να την ξαναβιώσει.

Όσοι παθαίνουν δεν χρειάζονται περιγραφή, ενώ όσοι δεν παθαίνουν δεν χρειάζεται να ασχοληθούν. Στο άρθρο αυτό θα αναφερθούμε πολύ συνοπτικά σε δυο πράγματα που μπορεί να βοηθήσουν τον άνθρωπο που υποφέρει από κρίσεις πανικού.

Η γενετική προδιάθεση, οι ορμονικές και βιολογικές αλλαγές ή δυσλειτουργίες, οι τραυματικές εμπειρίες και η νοσοφοβία, η υπερευαισθησία σε σωματικά ερεθίσματα, ουσίες όπως η καφεΐνη, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, το άγχος, το στρες, η αίσθηση απώλειας ελέγχου -γενικά ή σε συγκεκριμένη περίοδο της ζωής-, μπορεί να παίζουν ρόλο για την εκδήλωση κρίσεων πανικού.

Υπάρχουν ωστόσο δυο ικανές και αναγκαίες, από κοινού, συνθήκες για την εκδήλωση μιας κρίσης πανικού, οι οποίες μπορεί να ξετυλίξουν τον μίτο της Αριάδνης για την αντιμετώπισή του. 

1. Δοξοθυμία (άποψη και συναίσθημα αλληλένδετα) ανασφάλειας

2. Διερμηνεία σωματικών σημάτων

Το άτομο που νιώθει πως είναι σε κίνδυνο εύκολα ερμηνεύει κάποιο σωματικό ερέθισμα ως τρομακτικό. Καταστροφολογικές σκέψεις και σήματα από το σώμα, τα οποία γίνονται εντονότερα λόγω του φόβου, μπαίνουν σε ένα φαύλο κύκλο, σε μια θετική ενισχυτική ανάδραση, έως την κορύφωση, που είναι η κρίση πανικού. Σε αυτήν το σώμα βρίσκεται σε κατάσταση ακραίου στρες και η πίστη ότι επίκειται χαμός κυριαρχεί το νου.

Δοξοθυμία ανασφάλειας

Η δοξοθυμία ότι δεν είναι ασφαλής γενικά ή τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο είναι αναγκαία προϋπόθεση για να μπει κάποιος στο φαύλο κύκλο της κρίσης πανικού. Αν δεν υφίσταται η άποψη «δεν είμαι ασφαλής» (σε συνειδητό, ή/και, ασυνείδητο επίπεδο), μαζί με την αγωνία που τη συνοδεύει, τα σωματικά ερεθίσματα είτε θα αξιολογηθούν ορθά και θα αντιμετωπιστούν με τον προσήκοντα τρόπο είτε θα παρακαμφθούν χωρίς να τους δοθεί μεγάλη προσοχή.

Τα άτομα που είναι ανασφαλή από γενετική, επιγενετική και εκμαθημένη προδιάθεση είναι πιο επιρρεπή στο να βιώνουν κρίσεις πανικού για όλη τους τη ζωή, είτε για μεγάλες περιόδους της ζωής τους. Τα άτομα που νιώθουν ανασφαλή σε μια μόνο συγκεκριμένη περίοδο της ζωής τους για κάποιους ειδικούς λόγους είναι πιθανότερο να βιώνουν κρίσεις πανικού γι’ αυτό το διάστημα και όχι διαρκώς[1].

Διερμηνεία σωματικών σημάτων

Ξέρουμε αρκετά καλά πλέον (μετά τα ευρήματα των Sperry,  Gazzaniga από ασθενείς με διαχωρισμένα εγκεφαλικά ημισφαίρια) πως κάθε σωματικό ερέθισμα δέχεται μια «διερμηνεία» για το τι ακριβώς σημαίνει (δες Gazzaniga, 1995, Σαββάκη, 1989 και Κερασίδης, Stelios blog). Η διερμηνεία αυτή πραγματοποιείται από τον «Διερμηνέα» (ονομασία του Gazzaniga), μια δομή και λειτουργία στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου, και στόχος της είναι να αποκτηθεί άποψη για το τι σημαίνει το κάθε σωματικό ερέθισμα που γίνεται αντιληπτό. Η διερμηνεία αυτή δεν είναι καθόλου απαραίτητο να είναι ορθή και ακριβής. Αντίθετα, συνήθως είναι ανακριβής.

Μια κρίση πανικού μπορεί να ξεκινήσει από οποιοδήποτε σωματικό ερέθισμα θεωρηθεί απειλητικό από τον Διερμηνέα, αλλά ακόμα και σκέψη. Τα συνήθη σήματα που οδηγούν στην αίσθηση απειλής προέρχονται από το γαστρεντερικό (ακόμα και από εν τω βάθει άλγη που δεν συνειδητοποιούνται), καρδιακή δυσφορία και αρρυθμίες, και τις τάσεις μυών (σφιξίματα) σε όλο το σώμα, χωρίς να αποκλείεται και όποιο άλλο ερέθισμα ή πόνος.

Σχεδόν πάντα, ωστόσο, τα ερεθίσματα που οδηγούν στον πανικό καταλήγουν να είναι από το αναπνευστικό σύστημα. Ο φόβος προκαλεί ασυνείδητα υπεραερισμό (σε κάποιες περιπτώσεις «παγώματος» μπορεί να προκαλέσει και άπνοια).

Ο υπεραερισμός περιορίζει τη συγκέντρωση του CO2 (υποκαπνία), πράγμα που προκαλεί αλλαγές στο PH του αίματος (αναπνευστική αλκάλωση), η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε στένωση των αιμοφόρων αγγείων, ιδιαίτερα στον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα τη ζάλη, αδυναμία ή ακόμα και λιποθυμία. Μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα ασβεστίου στο αίμα, προκαλώντας μυϊκή δυσκαμψία ή κράμπες, αίσθημα μουδιάσματος ή μυρμηγκιάσματος, συνήθως στα άκρα ή γύρω από το στόμα.

Ο υπεραερισμός επίσης μπορεί να ενεργοποιήσει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, οδηγώντας σε ταχυκαρδία ή ακόμα και αρρυθμίες. Διερμηνείες όπως «κάτι τρομερό μου συμβαίνει, δεν μου φτάνει ο αέρας, θα πεθάνω» εντείνουν τον φόβο, που κάνει ακόμα χειρότερη την αναπνοή, και έτσι η δοξοθυμία κινδύνου και τα σωματικά ερεθίσματα τα οποία διερμηνεύονται ως καταστροφικά αλληλοενισχύονται ως την κορύφωση χαμού, που είναι η κρίση πανικού.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Ανακαλύψτε γιατί νιώθετε ανασφάλεια. Αν αυτή είναι μια μόνιμη υπαρξιακή σας δοξοθυμία που σχηματίστηκε από τα παιδικά σας χρόνια, δεν θα μπορέσετε να αποφύγετε την αναμέτρησή σας με τα μεγάλα προβλήματα της ύπαρξης: την αβεβαιότητα της ζωής και τον θάνατο. Οι άνθρωποι που δεν έχουν τύχη αγαθή στα παιδικά χρόνια και δεν καταφέρνουν να απωθούν τα δύσφορα από το οπτικό τους πεδίο, χρειάζεται να δουλέψουν περισσότερο ώστε να αποδεχθούν το πρόσκαιρο της ύπαρξής τους, το αβέβαιο και την ατέλεια, την έλλειψη ελέγχου, το αναπόδραστο της φθοράς της αρρώστιας και του θανάτου (διάβασε και το σχετικό άρθρο: Το χρέος του θανάτου).  Κι αυτό δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, μπορεί να γίνει μόνο με σοβαρή πνευματική δουλειά και απαιτεί υπομονή. Με στόχο να επιτευχθεί μια στάση ζωής: η ζωή είναι ένα δώρο, ας μην αρνηθούμε να ζήσουμε από φόβο. Αν η ανασφάλεια που νιώθετε αφορά πρόσκαιρα καθήκοντα ή καταστάσεις, ίσως είναι ευκολότερο να τις συνειδητοποιήσετε και να πείσετε τον μουγκό δυνάστη εντός σας να σιωπήσει.

Προσπαθήστε να μάθετε τι σημαίνουν τα σήματα από το σώμα σας. Να τα αναγνωρίζετε με ψυχραιμία, χωρίς εξαλλοσύνες. Ειδικά για τον υπεραερισμό, ίσως βοηθάει να κρατάτε λίγο την αναπνοή (παρότι νιώθεις το αντίθετο, ότι σου λείπει αέρας) ή να αναπνέετε σε σακούλα (για την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα).

Σε κάποιους δουλεύουν αυτά, για όλους όμως είναι εξαιρετικά σημαντικό να μάθουν να κανονικοποιούν την αναπνοή τους. Όλοι θα ωφεληθούν από ασκήσεις χαλάρωσης των μυών. Ένα σώμα χαλαρό που αναπνέει αβίαστα λέει στον Διερμηνέα πως δεν έχει λόγο να ψάχνει καταστροφές. Όλοι επίσης θα ωφεληθούν αν φροντίζουν το γαστρεντερικό τους σύστημα και ιδιαίτερα αν δεν τρώνε πολύ και κοντά στην ώρα που θα πάνε για ύπνο. Για κάποιους θα είναι επιβεβλημένη η μείωση ή η αποφυγή κατανάλωσης καφέ ή άλλων ουσιών.

Ο καθένας χρειάζεται ακόμα να ξέρει τα  βασικά για τις δικές του ειδικές παθήσεις και τι σημαίνουν τα σήματα που παίρνει από το σώμα του, τι σημαίνει η ταχυκαρδία, η μαρμαρυγή, η ανεπάρκεια ή η δύσπνοια από οργανικούς λόγους, η ορθοστατική υπόταση, ο πόνος στα νεφρά, ο πονοκέφαλος κλπ.

Στόχος είναι, τελικά, εκεί που η ανάδραση ήταν θετική να γίνει αρνητική. Ο νους να αποδέχεται στωικά την ενδογενή αβεβαιότητα της ζωής και το σώμα να στέλνει μηνύματα «λειτουργώ εν τάξει, δεν υπάρχει λόγος συναγερμού».

Αναφορές

Gazzaniga Michael, Ο Νους της φύσης, Εκδόσεις Λέξημα, Αθήνα, 1995
Ελένη Σαββάκη, Οι παράλληλοι εαυτοί μας, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 19899
Στέλιου Κερασίδη, Διερμηνέας ή Στρατηγός; stelioskerassidis.wordpress.com/149-2/
Στέλιου Κερασίδη, Το χρέος του θανάτου

[1] Από την έρευνά μου στην υπεριδρωσία των παλαμών και την θητεία μου ως καθηγητής έχω δει άτομα να ιδρώνουν στις παλάμες ή να νιώθουν ανασφάλεια μόνο σε περιόδους μεγάλου άγχους όπως π.χ. σε περιόδους εξετάσεων. Κρίσεις πανικού ήταν πολύ πιθανό να εκδηλωθούν σε αυτές τις περιόδους. Έχω αναζητήσει άτομα μετά από μεγάλα χρονικά διαστήματα και κάποια από αυτά μου είπαν ότι μετά την παρέλευση της περιόδου ανασφάλειας δεν είχαν πλέον κρίσεις πανικού.