Ρέυμοντ Κάτελ (Raymond Cattell 1905-1998)

Ακρόαση άρθρου......

Βρετανοαμερικανός ψυχολόγος ιδιαίτερα γνωστός για την προσφορά του στο πεδίο της ψυχολογίας της προσωπικότητας. Ήταν εκείνος που εισηγήθηκε τη θεωρία για τους δεκαέξι παράγοντες της προσωπικότητας, διαμόρφωσε το Ερωτηματολόγιο Προσωπικότητας 16PF και εισήγαγε τους όρους ρευστή και αποκρυσταλλωμένη νοημοσύνη.

Προσωπική ζωή

Ο Raymond Cattell γεννήθηκε στις 20 Μαρτίου του 1905 σε μια μικρή πόλη της Αγγλίας. Από πολύ νωρίς έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τις θετικές επιστήμες και το 1921 έλαβε υποτροφία για σπουδές χημείας και φυσικής στο King’s College του Λονδίνου. Βιώνοντας μία περίοδο έντονων εσωτερικών αναζητήσεων και παρατηρώντας, παράλληλα, τις καταστροφικές συνέπειες του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, αποφάσισε να θέσει τα εργαλεία της επιστήμης στην υπηρεσία του ανθρώπου. Γι’ αυτό άλλαξε το πεδίο σπουδών του και επικεντρώθηκε στη μελέτη της κατανόησης της ανθρώπινης νοημοσύνης καθώς θεωρούσε ότι αυτή η νέα κοινωνική επιστήμη ήταν σε θέση να βοηθήσει στην επίλυση των τεράστιων πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων που είχαν προκύψει. Το 1929 λοιπόν, έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα στον τομέα της ψυχολογίας.

Μετά τη στρατιωτική του θητεία κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, παντρεύτηκε την Alberta Karen Schuettler, διδακτορική φοιτήτρια μαθηματικών στο Κολλέγιο Radcliffe, και απέκτησαν μαζί τέσσερα παιδιά. Κατά τη διάρκεια της, σχεδόν, τριαντάχρονης κοινής τους πορείας, η σύζυγός του συνεργάστηκε στενά μαζί του και τον βοήθησε σημαντικά στη διεξαγωγή των ερευνών του.

Με τη μετάβασή του στη Χαβάη το 1978, παντρεύτηκε ξανά. Η δεύτερη σύζυγός του, η Heather Birkett, ήταν κλινική ψυχολόγος και διεξήγαγε αργότερα εκτεταμένες έρευνες χρησιμοποιώντας το Ερωτηματολόγιο Προσωπικότητας 16PF που διαμόρφωσε ο σύζυγός της.
Πέθανε στις 2 Φεβρουαρίου το 1998 στη Χαβάη σε ηλικία 93 ετών.

Επαγγελματική σταδιοδρομία

Το 1937 μετακόμισε στην Αμερική και ξεκίνησε να εργάζεται ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, όπου και συνεργάστηκε με τον Edward Thorndike. Ένα χρόνο αργότερα αποδέχθηκε θέση καθηγητή ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Κλαρκ και το 1941 μετέβη στο Χάρβαρντ. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του εκεί, συνεργάστηκε με πεπειραμένους ψυχολόγους, όπως ο Henry Murray, ο Robert White και ο Gordon Allport, και ξεκίνησε να εξετάζει την ιδέα της ανάλυσης παραγόντων ως εργαλείο για την κατανόηση της ανθρώπινης προσωπικότητας, θέτοντας έτσι τα θεμέλια της μελλοντικής επιστημονικής του εργασίας στον εν λόγω κλάδο.

Μετά το Χάρβαρντ, ανέλαβε μία ερευνητική θέση στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις όπου ίδρυσε το Εργαστήριο Ανάλυσης της Προσωπικότητας και Συμπεριφοράς της Ομάδας. Εκεί, είχε ήδη κατασκευαστεί ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής (ILLIAC) γεγονός που τον βοήθησε να πραγματοποιήσει για πρώτη φορά μεγάλης κλίμακας αναλύσεις παραγόντων. Το 1973 αποσύρθηκε από το Πανεπιστήμιο του Ιλινόις και για τα επόμενα πέντε χρόνια διεξήγαγε την έρευνά του στο Κολοράντο. Στη συνέχεια, μετακόμισε στη Χαβάη όπου ανέλαβε θέση καθηγητή και συμβούλου στο τοπικό πανεπιστήμιο και αργότερα δίδαξε στην Επαγγελματική Σχολή Ψυχολογίας της Χαβάης.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας του, έγραψε πάνω από πενήντα βιβλία και περισσότερα από πεντακόσια επιστημονικά άρθρα και έλαβε αρκετές τιμητικές διακρίσεις και βραβεία για την προσφορά του στην επιστήμη της ψυχολογίας.

Συμβολή του Raymond Cattell στην Ψυχολογία

Ο Cattell ήταν ένας από τους πρώτους ψυχολόγους που ασχολήθηκε με την εις βάθος μελέτη της προσωπικότητας και εκείνος που δημιούργησε ένα σύστημα ταξινόμησής της. Χρησιμοποιώντας λοιπόν τη μέθοδο της ανάλυσης παραγόντων, ανακάλυψε δεκαέξι παράγοντες προσωπικότητας:

εξωστρέφεια – εγκαρδιότητα
ικανότητα αφαιρετικής σκέψης
συναισθηματική σταθερότητα
κυριαρχικότητα
διαχυτικότητα
συμμόρφωση με τους κανόνες
τόλμη
ρεαλισμός
εμπιστοσύνη στους άλλους
επινοητικότητα
κοινωνική επιδεξιότητα
αυτοπεποίθηση
ριζοσπαστικότητα
αυτάρκεια
πειθαρχία
επίπεδο έντασης

Στηριζόμενος στα στοιχεία αυτά, διαμόρφωσε το γνωστό Ερωτηματολόγιο Προσωπικότητας 16PF, το πιο ευρέως διαδεδομένο τεστ προσωπικότητας, που βοηθά στον καθορισμό της προσωπικότητας ανάλογα με το βαθμό κατοχής των δεκαέξι παραγόντων που παρουσιάζει το κάθε άτομο.

10 Βιωματικά Εργαστήρια για Γονείς (Νοέμβριος 2024 – Απρίλιος 2025) | Διοργάνωση: PSYCHOLOGY.GR | Συμμετοχή: 35 ευρώ για εγγραφές που θα γίνουν έως Κυριακή 17 Νοεμβρίου. Με αυτό το κόστος, έχετε πρόσβαση στο σύνολο των 10 σεμιναρίων που θα διεξαχθούν.

Ο Cattell θεωρούσε ότι για να εφαρμοστεί η παραγοντική ανάλυση στη διερεύνηση των πτυχών της προσωπικότητας απαιτούνται τρεις πηγές δεδομένων:

Δεδομένα ζωής (l-data). Η πηγή αυτή περιλαμβάνει τη συλλογή δεδομένων από το φυσικό περιβάλλον του ατόμου που αφορούν τα μοτίβα συμπεριφοράς τα οποία εκδηλώνει στις ποικίλες εκφάνσεις τις καθημερινής ζωής του, όπως για παράδειγμα η συχνότητα ασθένειας, η συχνότητα απουσίας από την εργασία, οι σχολικές επιδόσεις, ο αριθμός βραδινών εξόδων κλπ.

Πειραματικά δεδομένα (T-data). Η πηγή αυτή περιλαμβάνει τη συλλογή δεδομένων από ένα πλασματικό περιβάλλον στο οποίο ζητείται από το άτομο να αντιδράσει σε πλασματικές καταστάσεις και βοηθά στην αντικειμενική παρατήρηση και αξιολόγησή του χωρίς το άτομο να γνωρίζει ποια διάσταση της προσωπικότητάς του εξετάζεται.

Δεδομένα ερωτηματολογίου (Q-data). Η τελευταία αυτή πηγή περιλαμβάνει τη συλλογή δεδομένων μέσα από αυτοαξιολογούμενα ερωτηματολόγια όπου το άτομο καλείται να σκεφτεί κριτικά και να αξιολογήσει μόνο του τις συμπεριφορές και τα συναισθήματά του.

Διατύπωσε επίσης τη θεωρία της ρευστής και της αποκρυσταλλωμένης νοημοσύνης, η οποία προτείνει ότι η γενική νοημοσύνη αποτελεί στην πραγματικότητα ένα συνονθύλευμα ίσως πάνω από εκατό ικανοτήτων που συνδυάζονται ποικιλοτρόπως σε κάθε άνθρωπο και αναδεικνύουν διαφορετικά είδη νοημοσύνης. Αυτές οι ικανότητες χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Η κατηγορία της ρευστής νοημοσύνης περιλαμβάνει την ικανότητα της λογικής σκέψης και της λύσης προβλημάτων, την ικανότητα ανάλυσης νέων προβλημάτων και την ικανότητα αναγνώρισης των μοτίβων και των σχέσεων που τα χαρακτηρίζουν.

Ψηφιακό Marketing για Ψυχολόγους: Κύκλος 11 Σεμιναρίων με Βέλτιστες Πρακτικές και Εργαλεία Διαχείρισης διαδικτυακής παρουσίας | Διοργάνωση: PSYCHOLOGY.GR

Η ρευστή νοημοσύνη είναι ανεξάρτητη από πολιτισμικές επιρροές και διαμορφώνεται κυρίως από τις κληρονομημένες ικανότητες του ατόμου. Η κατηγορία της αποκρυσταλλωμένης νοημοσύνης περιλαμβάνει την ικανότητα του ατόμου να χρησιμοποιεί δεξιότητες, γνώσεις και εμπειρίες. Βοηθά το άτομο να θέτει σε εφαρμογή μεθόδους επίλυσης προβλημάτων τις οποίες εγκρίνει ο πολιτισμικός του περίγυρος. Αυτό το είδος της νοημοσύνης εξελίσσεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου καθώς αφορά κεκτημένες γνώσεις και δεξιότητες (πχ. η συνεχής αύξηση του όγκου του λεξιλογίου).

Είπε: «Η ψυχολογία είναι ένα δύσκολο πεδίο … όπου περιγράφονται πράγματα που όλοι γνωρίζουν σε μια γλώσσα που κανείς δεν κατανοεί.»