Μαθαίνοντας στα παιδιά (αλλά κυρίως στον εαυτό μας) σωστή οδηγική συμπεριφορά

Ακρόαση άρθρου......

Τα αυτοκινητιστικά ατυχήματα συμβαίνουν γιατί οι σημερινοί οδηγοί τρέχουν επάνω σε χθεσινούς δρόμους, με αυριανά αυτοκίνητα και μεθαυριανές ταχύτητες. = Βιττόριο ντε Σίκα, Ιταλός σκηνοθέτης και ηθοποιός

Κάθε χρόνο, στη χώρα μας, χιλιάδες άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους στην άσφαλτο και άλλοι τόσοι τραυματίζονται σοβαρά με αποτέλεσμα να αποκτούν μόνιμες αναπηρίες για το υπόλοιπο της ζωής τους.

Τροχαία ατυχήματα, παιδιά, έφηβοι και νέοι

Μόνο το έτος 2000 είχαμε 2037 νεκρούς και 4200 σοβαρά τραυματίες. Παρόλο που από τότε ο αριθμός των θυμάτων από τροχαία ατυχήματα έχει μειωθεί σημαντικά (έχει πέσει σχεδόν στο ένα τρίτο) εξακολουθεί να είναι από τους υψηλότερους στην Ευρώπη. Η χώρα μας κατέχει την τρίτη υψηλότερη θέση από τις 29 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους θανάτους από τροχαία ατυχήματα μεταξύ παιδιών, εφήβων και νέων έως 25 ετών! Επιπλέον, αυτή η μείωση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια φαίνεται να σχετίζεται περισσότερο με την κρίση (χαμηλότερες ταχύτητες για λιγότερη κατανάλωση καυσίμου, μείωση της χρήσης οχημάτων, αποφυγή μη απαραίτητων μετακινήσεων κτλ.) παρά με την απόκτηση κυκλοφοριακής συνείδησης.

Ψυχολογικές και άλλες επιπτώσεις ενός τροχαίου ατυχήματος

Η απώλεια ενός ανθρώπου και ειδικά ενός νέου ανθρώπου από τροχαίο, πέρα από τον απίστευτο πόνο και οδύνη που προκαλεί στους δικούς του, αλλάζει και τη ζωή της οικογένειας ανεπιστρεπτί. Η ζωή των ανθρώπων, όμως, αλλάζει άρδην και στην περίπτωση σοβαρού τραυματισμού και ενδεχόμενης αναπηρίας, καθώς αυτά οδηγούν σε δραματική επιδείνωση της ποιότητας ζωής και του επιπέδου διαβίωσης αλλά και σε σημαντική ψυχολογική επιβάρυνση τόσο του ίδιου του ατόμου όσο και του οικογενειακού του περιβάλλοντος.

Επίσης, ακόμα και στις περιπτώσεις που ένα τροχαίο δεν έχει προκαλέσει πολύ σοβαρούς τραυματισμούς μπορεί να προκαλέσει άλλα προβλήματα, όπως για παράδειγμα την εμφάνιση Διαταραχής Μετα-τραυματικού Στρες (Post-Traumatic Stress Disorder). Μάλιστα τέτοιου είδους συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν όχι μόνο στα άμεσα εμπλεκόμενα, στο ατύχημα, πρόσωπα αλλά και σε ανθρώπους που έτυχε να είναι αυτόπτες μάρτυρες του τροχαίου.

Επιπτώσεις στην χώρα

Πέρα από το ψυχικό κόστος όμως για τις οικογένειες, υπάρχει και το σοβαρό κοινωνικό και οικονομικό κόστος για τη χώρα. Η Ελλάδα που παλεύει με την υπογεννητικότητα (και τη μετανάστευση των νέων λόγω κρίσης) δεν έχει το περιθώριο να χάνει ανθρώπους και μάλιστα στην πιο παραγωγική τους ηλικία. Επιπλέον τα έξοδα για την περίθαλψη και αποκατάσταση των ανθρώπων που έχουν τραυματιστεί σοβαρά σε τροχαία φτάνουν τα 6 δισεκατομμύρια το χρόνο, ποσό που ισοδυναμεί με το 3,5 % του Α.Ε.Π. (όσο δηλαδή τα πλεονάσματα στα οποία δεσμεύτηκε η χώρα μας για την εξυπηρέτηση του χρέους!).

Γιατί όμως έχουμε τόσα πολλά τροχαία δυστυχήματα στη χώρα μας;

Φταίνε οι κακοτεχνίες στους δρόμους; Φταίει το ότι δεν συντηρούμε επαρκώς τα οχήματά μας; Σύμφωνα με το Ινστιτούτο για την Οδική Ασφάλεια «Πάνος Μυλωνάς» στο 95% των τροχαίων συμβάντων εμπλέκεται ο ανθρώπινος παράγοντας. Αυτό μπορεί να σημαίνει υπερβολική ταχύτητα, οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ, ουσιών ή φαρμάκων, αλαζονική συμπεριφορά κατά την οδήγηση, κακοί χειρισμοί του οχήματος, εσφαλμένες αντιδράσεις σε περίπτωση κινδύνου, συνειδητές παραβάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (Κ.Ο.Κ.) όπως π.χ. χρήση κινητού τηλεφώνου την ώρα της οδήγησης.

Ενδεικτική είναι μια έρευνα του 2012 από φοιτητές του Πανεπιστημίου Αιγαίου απ’ την οποία προκύπτουν τα εξής: Οι χρήστες μηχανής κυκλοφορούν στους ελληνικούς δρόμους κυρίως χωρίς δίπλωμα, αλλά και όσοι έχουν το δίπλωμά τους αυτό συχνά αφορά σε μηχανή άλλου κυβισμού. Σχεδόν οι μισοί από τους οδηγούς που διαπράττουν μια παράβαση, θεωρούν άδικη την κλήση που δέχονται και μάλιστα αρκετοί από αυτούς καταφέρνουν και τη διαγράφουν. Την ίδια στιγμή, παρόλο που η κύρια αιτία πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων αποδεικνύεται ότι είναι η απρόσεκτη οδήγηση, οι ίδιοι οι οδηγοί θεωρούν για τους εαυτούς τους ότι δεν οδηγούν απρόσεκτα και ριψοκίνδυνα!

Στη χώρα μας έχουμε μια τάση να οδηγούμε επιθετικά

«Επιθετική οδήγηση» σημαίνει παραβίαση των ορίων ταχύτητας, αλλαγή λωρίδων κυκλοφορίας χωρίς έλεγχο ή σήμα, υπέρμετρη χρήση κορναρίσματος, κακοήθεις χειρονομίες σε άλλους οδηγούς, μη τήρηση αποστάσεων, παράνομη αναστροφή και διάφορες άλλες μορφές απερίσκεπτων και απρόσεκτων χειρισμών που θέτουν σε κίνδυνο τόσο τη δική μας ασφάλεια όσο και των υπολοίπων. Η επιθετική οδήγηση φαίνεται να είναι περισσότερο αυξημένη μεταξύ των ανδρών και των νεότερων σε ηλικία ατόμων ενώ όλοι -ανεξάρτητα από φύλο ή ηλικία- έχουμε την τάση να οδηγούμε πιο επιθετικά σε καταστάσεις αυξημένης κίνησης, θορύβου και στρες.

10 Βιωματικά Εργαστήρια για Γονείς (Νοέμβριος 2024 – Απρίλιος 2025) | Διοργάνωση: PSYCHOLOGY.GR | Συμμετοχή: 35 ευρώ για εγγραφές που θα γίνουν έως Κυριακή 17 Νοεμβρίου. Με αυτό το κόστος, έχετε πρόσβαση στο σύνολο των 10 σεμιναρίων που θα διεξαχθούν.

Ειδικότερα, η οδήγηση υπό συνθήκες έντονου στρες αυξάνει έως και 5 φορές την πιθανότητα συμμετοχής σε θανατηφόρο τροχαίο ατύχημα.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και όταν οδηγούμε κάτω από συνθήκες κόπωσης ή υπνηλίας, αφού η υπνηλία αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες πρόκλησης τροχαίων ατυχημάτων. Συχνά πάλι εκνευριζόμαστε ή ακόμη και φιλονικούμε για συμπεριφορές άλλων οδηγών, τις οποίες όμως έχουμε διαπράξει πολλάκις και εμείς οι ίδιοι. Ιδιαίτερα ανησυχητικό πάντως είναι ότι πολύ συχνά το ίδιο το άτομο που οδηγεί επιθετικά δεν αντιλαμβάνεται καν τον κίνδυνο που δημιουργείται και συνεχίζει ανενόχλητο την πορεία του. Οι παραβάσεις του Κ.Ο.Κ., όμως, όπως και η οξυθυμία σχετίζονται και τα δυο με αυξημένες πιθανότητες εμπλοκής σε τροχαίο ατύχημα.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

Η εμπειρία και άλλων χωρών μας διδάσκει ότι ο καλύτερος και πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος είναι η απόκτηση κυκλοφοριακής συνείδησης και παιδείας. Αν όλοι μας τηρούσαμε τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας και ήμασταν πιο ευσυνείδητοι όταν πιάναμε το τιμόνι, το πρόβλημα των τροχαίων ατυχημάτων στη χώρα μας θα ελαχιστοποιούνταν.

Αρκεί να σκεφτούμε ότι μόνο η χρήση της ζώνης ασφαλείας μειώνει τον κίνδυνο θανατηφόρου τραυματισμού κατά 45-50%.

Παρόλα αυτά σήμερα, σύμφωνα με έρευνα του Εργαστηρίου Οδοποιίας του Α.Π.Θ., μόνο οι μισοί από τους Έλληνες οδηγούς χρησιμοποιούν πάντα τη ζώνη -εκτός αλλά και εντός του αστικού ιστού- και αυτό είναι κάτι που χρειάζεται άμεσα να αλλάξουμε.

Οδήγηση και αλκοόλ

Πέρα από τη χρήση ζώνης και κράνους όμως, απαράβατος κανόνας στη ζωή μας θα πρέπει να είναι και ότι δεν οδηγούμε έχοντας καταναλώσει αλκοόλ. Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι η αύξηση της συγκέντρωσης αλκοόλ στο αίµα επηρεάζει αρνητικά την ικανότητα οδήγησης. Δυστυχώς όμως, ακόμα και σήμερα και ακόμα και άνθρωποι με υψηλό μορφωτικό επίπεδο επιδεικνύουν τη συγκεκριμένη ανεύθυνη συμπεριφορά, θεωρώντας ότι τίποτα κακό δε θα συμβεί στους ίδιους.

Γι’ αυτό χρειάζεται να μην υπερεκτιμούμε τις δυνατότητές μας. Να αποφεύγουμε να οδηγούμε όταν είμαστε ξενυχτισμένοι, πολύ κουρασμένοι ή πολύ αναστατωμένοι ή όταν οι καιρικές συνθήκες δεν το επιτρέπουν. Ας συνειδητοποιήσουμε ότι η ψυχοσυναισθηματική μας κατάσταση επηρεάζει την οδηγική μας συμπεριφορά, γι’ αυτό ας φροντίζουμε να ξεκινάμε εγκαίρως από το σπίτι ώστε να μην εκνευριζόμαστε και αγχωνόμαστε με τον οδηγό μπροστά μας που πάει αργά. Άλλωστε το άγχος (παρόλο που σε ένα χαμηλό επίπεδο είναι χρήσιμο γιατί μας κρατά σε εγρήγορση) όταν είναι υπερβολικό επηρεάζει την ικανότητα μας να αντιδρούμε σωστά σε επικίνδυνες καταστάσεις.

Οι επαγγελματίες οδηγοί να είναι παράδειγμα προς μίμηση

Επίσης οι επαγγελματίες οδηγοί χρειάζεται να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση και όχι προς αποφυγή. Αυτή η κατηγορία οδηγών θα έπρεπε να είναι ακόμη περισσότερο ευαισθητοποιημένοι σε θέματα οδικής ασφάλειας. Να λαμβάνουν πιο ολοκληρωμένη εκπαίδευση αλλά κυρίως πιο συχνούς και αυστηρούς δειγματοληπτικούς ελέγχους από την τροχαία (π.χ. για το αν τα φορτία που μεταφέρουν είναι κατάλληλα σκεπασμένα, δεν υπερβαίνουν τις δυνατότητες του οχήματος κτλ.). Αυτό όμως είναι αναγκαίο να συμβαίνει σε μόνιμη βάση και όχι μόνο μετά από ένα σοβαρό ατύχημα που συγκλονίζει την κοινή γνώμη και μετά το ξεχνάμε.

Η ανάγκη εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης των παιδιών

Κυρίως όμως, χρειάζεται να εκπαιδεύσουμε και να ευαισθητοποιήσουμε τα παιδιά μας από μικρή ηλικία σε θέματα οδικής ασφάλειας. Ήδη από την πρώτη βρεφική ηλικία, το παιδί πρέπει να μάθει να κάθεται στο παιδικό καθισματάκι δεμένο, να βλέπει τους γονείς να φορούν ζώνη σε κάθε διαδρομή και να μην παραβιάζουν τον ΚΟΚ.

Πώς περιμένουμε να μάθουμε σε έναν έφηβο να φορά πάντα το κράνος του, όταν όλα τα χρόνια βλέπει εμάς να μην φοράμε ζώνη;

Κάνουμε τόσα πράγματα ως γονείς για τα παιδιά μας και την ίδια στιγμή είμαστε τόσο ανεύθυνοι απέναντι στην ίδια τους της ζωή, όταν τα έχουμε στο αυτοκίνητο χωρίς να είναι σωστά δεμένα ενώ ταυτόχρονα εμείς μιλάμε και στο κινητό ή παραβιάζουμε τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας.

Καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά μας και μπαίνουν στην εφηβεία χρειάζεται να τους διδάξουμε πως μαγκιά είναι η ασφάλειά τους. Η ασφάλεια η δική τους και των γύρω τους. Πως πρέπει να μη μπουν στο αυτοκίνητο αν ο οδηγός έχει πιει. Αν έχουν πιει, να αφήσουν το όχημά τους όπου κι αν είναι και να πάρουν ταξί ή να μας καλέσουν. Να μην πατάνε υπερβολικά το γκάζι για να ανέβει η αδρεναλίνη τους, αλλά να βρουν άλλους τρόπους να την ανεβάζουν, πιο ασφαλείς, ώστε να μην κινδυνεύουν ούτε οι ίδιοι ούτε όσοι είναι κοντά τους. Αλλά για να τους τα μάθουμε όλα αυτά χρειάζεται πρώτα να τα τηρούμε εμείς οι ίδιοι, γιατί αλλιώς τα κηρύγματά μας είναι εντελώς ανούσια και πέφτουν στο κενό.

Δείτε στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο Ψυχολογίας της Πύλης μας, βιβλία για τη Ψυχολογία Εφήβου.

Τέλος βέβαια πέρα από την ατομική συμπεριφορά του καθενός μας, και σε επίπεδο πολιτείας χρειάζεται να γίνουν περισσότερο οργανωμένες ενέργειες. Σε μια χώρα που τα τροχαία είναι μάστιγα εδώ και δεκαετίες μόλις πέρυσι (τη σχολική χρονιά 2017-2018) μπήκε το μάθημα τις κυκλοφοριακής αγωγής στα δημοτικά σχολεία! Ας θεσπίσουμε πάρκα κυκλοφοριακής αγωγής σε κάθε νομό τα οποία θα μπορούν να επισκέπτονται τα σχολεία, ώστε οι μαθητές να εκπαιδεύονται σε πραγματικές συνθήκες. Να δοθεί έμφαση στην πρόληψη, μέσω του σχεδιασμού και της υλοποίησης εκστρατειών ευαισθητοποίησης των πολιτών (π.χ. μέσω των ΜΜΕ) σε θέματα οδικής ασφάλειας, σε μόνιμη βάση και όχι περιστασιακά.

Η ανάγκη αναβάθμισης οδικού δικτύου

Παράλληλα, αναγκαία είναι η διαρκής αναβάθμιση του οδικού δικτύου, που έχει πολλά και σοβαρά προβλήματα (π.χ. ταμπέλες ετοιμόρροπες, κρυμμένες πίσω από θάμνους ή καλυμμένες με σπρέι που γράφουν το όνομα μιας ομάδας). Απαιτείται επαρκής φωτισμός σε επικίνδυνα σημεία και πιο συχνοί και αυστηροί έλεγχοι από την τροχαία. Χρήσιμη θα μπορούσε να είναι και η επιβολή σε παραβάτες του ΚΟΚ εθελοντικής εργασίας σε κέντρα αποκατάστασης από τροχαία ατυχήματα, ώστε να μάθουν βιωματικά τα αποτελέσματα της ασυνείδητης οδήγησης.

Είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί, μέσω της αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών και της ηλεκτρονικής διασύνδεσης των υπηρεσιών, ότι οι εξετάσεις απόκτησης διπλώματος δεν θα είναι διαβλητές, ότι οι παραβάτες του ΚΟΚ δεν θα μπορούν να σβήνουν τις κλήσεις τους και ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι, όντως, είναι σε θέση να συνεχίσουν να οδηγούν. Την ίδια στιγμή καθοριστικής σημασίας είναι η προώθηση της χρήσης του ποδηλάτου μέσα στις πόλεις και τα χωριά μας με τη δημιουργία ασφαλών ποδηλατοδρόμων με σωστές προδιαγραφές καθώς και η αναβάθμιση των μέσων μαζικής μεταφοράς.

Ο πολιτισμός μιας χώρας φαίνεται στο δρόμο, από τον τρόπο που κινούμαστε στο δημόσιο χώρο. Δεν μας ανήκει αλλά τον μοιραζόμαστε όλοι εξίσου, γι’ αυτό χρειάζεται να σεβόμαστε όχι μόνο τους άλλους οδηγούς αλλά και πεζούς και ποδηλάτες.

Να είναι αυτονόητο ότι δεν παρκάρω σε θέσεις αναπήρων ή πάνω σε διαβάσεις πεζών, δεν κλείνω άλλα οχήματα και δεν πετάω τα σκουπίδια μου ή τις γόπες από το παράθυρο! Όλα αυτά λοιπόν χρειάζεται εμείς πρώτα να τα τηρούμε για να τα διδάξουμε και στα παιδιά μας. Η γνώση αλλά κυρίως ο σεβασμός και η τήρηση των κανόνων κυκλοφορίας από πεζούς, επιβάτες και οδηγούς σώζουν ζωές. Γι’ αυτό ας ξεκινήσουμε όλοι μας να αλλάζουμε τις οδηγικές μας συνήθειες όσο είναι καιρός, γιατί η ζωή και η υγεία μας είναι το πολυτιμότερο αγαθό που μας χάρισαν!

Καλές διαδρομές!

Πηγές

• Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ).
• Ερευνητική Επιτροπή του Ελληνικού Κοινοβουλίου (Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Οδικής Ασφάλειας).
• Ινστιτούτο για την Οδική Ασφάλεια «Πάνος Μυλωνάς».
• Πελέκης Ι., Σκορδιλάκης Ι., Ριψοκίνδυνη και επικίνδυνη οδηγική συμπεριφορά. Διαφορές μεταξύ κοινωνικών ομάδων. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 2012.
• Shinar D., Compton R. (2004). Aggressive Driving: An Observational Study of Driver, Vehicle, and Situational Variables. Accident Analysis & Prevention, 36(3):429-37.
• Hennessy, D. A., Wiesenthal, D. L. (2001). Gender, Driver Aggression, and Driver Violence: An applied Evaluation. Sex Roles, Vol. 44, No. 11/12.
• Connor J, et al (2002). Driver sleepiness and risk of serious injury to car occupants: population based case control study. BMJ, 324:1125.
• Chliaoutakis J., Demakakos P., Tzamalouka G., Bakou V., Koumaki M., Darviri C. (2002). Aggressive behavior while driving as predictor of self-reported car crashes. J Safety Res.,33(4):431-43.
• Injuries and violence in Europe. What they matter and what can be done. World Health Organization, 2005.
• Εργαστήριο Οδοποιίας του Α.Π.Θ.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Ειρήνη Κορδερά - Ψυχολόγος

Ειρήνη Κορδερά: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Ψυχολόγος / Πτυχιούχος Α.Π.Θ. / Μεταπτυχιακό στην Ψυχολογία Υγείας (MSc) / Μεταπτυχιακό στην Ψυχολογία Παιδιού και Εφήβου (MSc), Leiden University, NL / Ειδίκευση στη Συστημική Ψυχοθεραπεία στο Κέντρο Συστημικής Μελέτης και Θεραπείας Θεσσαλονίκης (ΚεΣΜεΘΘ). Ατομική Ψυχοθεραπεία, Θεραπεία Ζευγαριών, Οικογενειακή Θεραπεία, Συμβουλευτική Γονέων.

6978.183.245

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού