4 σημαντικές αλήθειες για το στρες και 10 γνωσιακά λάθη και στρεσογόνες αυτόματες σκέψεις

Ακρόαση άρθρου......

Στρες είναι το συναίσθημα που βιώνουμε ότι οι απαιτήσεις της ζωής είναι τόσο υπερβολικές και ότι η πίεση είναι τόσο μεγάλη, ώστε πιστεύουμε ότι δεν μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε. Το στρες επηρεάζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα, το σώμα και τη συμπεριφορά μας.

Στρες

Η κατάσταση που πυροδοτεί το στρες αποκαλείται «στρεσογόνος παράγοντας», ενώ η αντίδρασή μας σε αυτόν τον παράγοντα αποκαλείται «στρες».

Τα συναισθήματα και οι σκέψεις συνδέονται τόσο στενά, ώστε ένας τρόπος για να μάθουμε να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας είναι να επανεξετάζουμε τις σκέψεις μας, που παίζουν έναν ιδιαίτερο σημαντικό ρόλο στο στρες.

Για να το κατανοήσετε καλύτερα, φανταστείτε ότι ο σύντροφός σας λείπει και ότι έχετε ξαπλώσει στο κρεβάτι σας το βράδυ όταν ξαφνικά ακούτε έναν θόρυβο στην εξώπορτα. Τι θα σκεφτείτε; Μπορεί να σκεφτείτε ότι κάποιος προσπαθεί να διαρρήξει το σπίτι σας ή να σας επιτεθεί. Ή μπορεί να σκεφτείτε ότι το πορτάκι της γάτας έχει μαγκώσει και η γάτα σας δεν μπορεί να μπει μέσα.

Μπορεί ακόμα να σκεφτείτε ότι ο σύντροφός σας γύρισε νωρίτερα και έχει χάσει το κλειδί του. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις η κατάσταση - ο θόρυβος στην εξώπορτα- είναι η ίδια, αλλά οι σκέψεις που πυροδοτεί είναι διαφορετικές.

Επιπλέον, δεν διαφέρουν μόνο οι σκέψεις, αλλά και τα συναισθήματα που αυτές προκαλούν. Η σκέψη ότι κάποιος προσπαθεί να διαρρήξει το σπίτι σας θα σας πανικοβάλλει, αλλά η σκέψη ότι είναι η γάτα σας δεν σας τρομάζει, το πολύ πολύ να σας εκνευρίσει λιγάκι. Ομοίως, η σκέψη ότι είναι ο σύντροφός σας που γυρίζει στο σπίτι θα σας γεμίσει χαρά.

Επομένως, οι σκέψεις σας για μια κατάσταση επηρεάζουν καθοριστικά τα συναισθήματά σας σχετικά με αυτή την κατάσταση.

Στρεσογόνες σκέψεις

Όσον αφορά το στρες, δύο είναι τα σημαντικότερα είδη σκέψης:

• ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την κατάσταση που προκαλεί το στρες (τον στρεσογόνο παράγοντα)
• ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε την ικανότητά μας να διαχειριστούμε αυτή την κατάσταση.

Αυτές οι σκέψεις δεν είναι πάντα συνειδητές και σε πολλές περιπτώσεις είναι περίπλοκες, αλλά επηρεάζουν σημαντικά τα επίπεδα του στρες. Αν μάθουμε να τις εντοπίζουμε, μπορούμε να ελέγξουμε το στρες.

Συχνά οι στρεσογόνες σκέψεις είναι αβάσιμες και εξωπραγματικές. Είναι αβάσιμες επειδή έχουμε την τάση να βλέπουμε τη χειρότερη πλευρά της κατάστασης και να αγνοούμε πτυχές της που μπορεί να μην είναι τόσο φοβερές. Ξεχνάμε ότι έχουμε καταφέρει να διαχειριστούμε παρόμοιες καταστάσεις στο παρελθόν. Τις βιώνουμε, λοιπόν, ως εξωπραγματικές επειδή βασίζονται συχνά σε εικασίες και σε υπερβολικά, αυθαίρετα συμπεράσματα, και όχι στην προσεκτική εξέταση των γεγονότων.

Αυτές οι σκέψεις αποκαλούνται «στρεσογόνες αυτόματες σκέψεις» (ή ΣΑΣ), επειδή πολύ συχνά μοιάζουν να ξεπηδούν στον νου μας ξαφνικά και πλήρως σχηματισμένες, προτού εξετάσουμε αν αποτελούν τον καλύτερο τρόπο αντίληψης μιας κατάστασης.

Υπάρχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά που καθιστούν μεροληπτικές ή διαστρεβλωμένες τις στρεσογόνες αυτόματες σκέψεις μας. Ορισμένες φορές τα αποκαλούμε «γνωσιακά λάθη».

Γνωσιακά λάθη και στρεσογόνες συτόματες σκέψεις

Διαβάστε την παρακάτω λίστα των στρεσογόνων αυτόματων σκέψεων και προσπαθήστε να εντοπίσετε ορισμένα γνωσιακά λάθη που κάνετε. Η λίστα δεν περιλαμβάνει όλα τα γνωσιακά λάθη που οδηγούν σε μεροληπτικές ή αβάσιμες σκέψεις, επομένως μπορεί να εντοπίσετε και άλλα.

Όμως είναι σημαντικό να θέσετε στον εαυτό σας το εξής ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν να ισχύουν οι σκέψεις που βασίζονται σε τόσο εσφαλμένα στοιχεία;

Φιλτράρισμα

Σκεφτόμαστε μόνο τα αρνητικά και παραβλέπουμε τα θετικά. Μπορεί να ξεχνάμε ή να αγνοούμε τα ενθαρρυντικά στοιχεία και να εστιάζουμε μόνο στα αποθαρρυντικά -βλέπουμε μόνο τα προβλήματα και τα αδύναμα σημεία μας, αλλά υποτιμάμε τα δυνατά σημεία και τα επιτεύγματά μας.

Υπεργενίκευση

Αν πάει στραβά ένα πράγμα, σκεφτόμαστε ότι πάνε στραβά όλα. Αν αντιμετωπίζουμε προβλήματα με έναν φίλο, θεωρούμε ότι δεν μας συμπαθεί κανείς. Αν παραψήσουμε τις πατάτες, θεωρούμε ότι δεν τρώγεται τίποτα απ' όσα φτιάξαμε.

Υπερτίμηση ή καταστροφολογία

Όταν κάνουμε ένα μικρό λαθάκι, θεωρούμε ότι θα οδηγήσει σε τρομερές συνέπειες. Αν αργήσουμε σε μια επαγγελματική συνάντηση, σκεφτόμαστε ότι το αφεντικό μας θα γίνει έξω φρενών και θα μας απολύσει.

Άσπρο ή μαύρο, όλα ή τίποτα

Βλέπουμε τα πράγματα είτε εντελώς θετικα είτε εντελώς αρνητικά, χωρίς ενδιάμεσες αποχρώσεις ανάμεσα στο άσπρο και το μαύρο. Αν δεν πάρουμε Άριστα σε μια εξέταση, θεωρούμε ότι είμαστε ηλίθιοι. Αν δεν είμαστε οι καλύτεροι σε ένα παιχνίδι, θεωρούμε ότι είμαστε άσχετοι.

Ετικετοποίηση

Πρόκειται για τους επικριτικούς χαρακτηρισμούς που αποδίδουμε στον εαυτό μας ή στους άλλους: «Είμαι χαζή», «Είμαι άχρηστος», «Αυτό ο τύπος είναι ένα σεξιστικό γουρούνι». Πιστεύουμε ότι αυτές οι ετικέτες χαρακτηρίζουν πλήρως τον εαυτό μας ή τους άλλους και ότι δεν υπάρχουν άλλες πτυχές στον χαρακτήρα μας ή στο χαρακτήρα των άλλων.

Διάβασμα της σκέψης

Πιστεύουμε ότι γνωρίζουμε τι γνώμη έχουν οι άλλοι για εμάς -και συνήθως αυτή η γνώση είναι αρνητική. Έτσι καταλήγουμε να αντιδράμε σε αυτό που νομίζουμε ότι σκέφτονται οι άλλοι, χωρίς να ανακαλύπτουμε τι σκέφτονται πραγματικά.

Πρόβλεψη

Φανταζόμαστε πώς μπορεί να εξελιχθούν τα πράγματα στο μέλλον -και συνήθως οι εξελίξεις που φανταζόμαστε είναι αρνητικές. Έτσι η συναισθηματική μας αντίδραση είναι ανάλογη του σεναρίου που προβλέπουμε, ενώ στην πραγματικότητα μάλλον δεν έχουμε ιδέα τι πρόκειται να συμβεί!

Υποτίμηση

Όποτε βρίσκουμε κάτι καλό, βρίσκουμε έναν τρόπο να το υποτιμήσουμε. «Ξέρω ότι χειρίστηκα καλά αυτή την κατάσταση, αλλά ο καθένας στη θέση μου θα τα κατάφερνε», «Μου είπε ότι έκανα καλή δουλειά μόνο και μόνο για να μη με στενοχωρήσει».

Προσωποποίηση

Όταν κάτι δεν πάει καλά, πιστεύουμε ότι φταίμε εμείς ή η κακοτυχία μας. «Πάντα βρέχει όταν κανονίζω να πάω εκδρομή».

«Πρέπει» και «θα έπρεπε»

Σκεφτόμαστε διαρκώς τι πρέπει να κάνουμε ή πώς θα έπρεπε να είναι η ζωή. Έτσι, όμως, καταλήγουμε να έχουμε εξωπραγματικές απαιτήσεις και να απογοητευόμαστε όταν ο εαυτός μας ή η ζωή δεν μας δικαιώνουν.

Να θυμάστε... οι στρεσογόνες αυτόματες σκέψεις είναι σκέψεις που κυριαρχούν ξαφνικά στον νου μας, χωρίς να εξετάζουμε αν είναι σωστές ή βάσιμες.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειδοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο «Αντιμετωπίζοντας... το στρες» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα.