Σημασία και ασκήσεις ενίσχυσης της επαγγελματικής προσαρμοστικότητας

Ακρόαση άρθρου......

Η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων θεωρείται παραδοσιακά, μια λογική διεργασία η οποία περιγράφεται συνήθως μέσα από μια αλληλουχία ορισμένων σταδίων: γνώση, αξιολόγηση στόχου, εξερεύνηση, δέσμευση, εφαρμογή και επαναξιολόγηση. 

Θα έλεγε κανείς πως θυμίζει την τεχνική επίλυσης του προβλήματος. Ωστόσο, ας μην ξεχνάμε το ρόλο που παίζει το συναίσθημά μας στις αποφάσεις αυτές καθώς και η αίσθηση αυτοεκτίμησης και νοήματος για τη ζωή που μας διακρίνει.

Λήψη επαγγελματικών αποφάσεων

Τα παραπάνω στάδια δημιουργούν ένα πλαίσιο που βοηθά το άτομο να λάβει μια απόφαση και να πραγματοποιήσει τα πρώτα βήματα για την εφαρμογή της.

Έτσι, από τη μια πλευρά, μια προσεκτικά σχεδιασμένη επαγγελματική απόφαση θα οδηγήσει αναμφισβήτητα σε σημαντικά, μελλοντικά, επαγγελματικά αποτελέσματα.

Ωστόσο, ποτέ δεν μπορεί κανείς να είναι σίγουρος ότι μια απόφαση θα είναι η σωστή για χρόνο πέρα από τη στιγμή που την πήρε, γιατί ακόμα κι όταν μπορεί να ελέγξει τις εξωτερικές συνθήκες, δεν μπορεί να αποφύγει τις εσωτερικές του αλλαγές.

Υπό το πρίσμα αυτό, η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων καθίσταται πλέον μια υποκειμενική εμπειρία, μέσα από την οποία το άτομο επιδιώκει να ερμηνεύσει γιατί κάνει επιλογές και ποια ζητήματα καθοδηγούν τις επιλογές του.

Αυτές οι υποκειμενικές εμπειρίες και οι επιλογές δημιουργούν ιστορίες σταδιοδρομίας τις οποίες και τις αναδεικνύουν σε σημαντικό μέσο προσδιορισμού των παραγόντων που επηρεάζουν τις αποφάσεις σταδιοδρομίας, καθώς αντανακλούν μια υποκειμενική αίσθηση νοήματος ζωής, στη διαδικασία λήψης απόφασης.

Επαγγελματική προσαρμοστικότητα και ταυτότητα σταδιοδρομίας

Η προσέγγιση αυτή στηρίζει την άποψη πως η δεξιότητα της προσαρμοστικότητας χωρίς την ανάπτυξη ξεκάθαρης επαγγελματικής ταυτότητας, μπορεί να οδηγήσει σε επαγγελματικές αποφάσεις κενές από προσωπικό νόημα και σκοπό. Επίσης, οι αλλαγές στην ταυτότητα χωρίς προσαρμοστικότητα δεν επιφέρουν επιθυμητά αποτελέσματα. Από τα προηγούμενα συμπεραίνουμε πως η διαμόρφωση ταυτότητας και η ανάπτυξη της προσαρμοστικότητας είναι πεδία που αλληλοεπηρεάζονται.

Πρακτικά αυτό σημαίνει πως η επαγγελματική προσαρμοστικότητα αναδεικνύει την πρωτοβουλία στη δόμηση της σταδιοδρομίας και στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων.

Συνεπώς, οι εύστοχες αποφα΄σεις και η ευελιξία στις επαγγελματικές αποφάσεις συνδέονται με την αναζήτηση της αυτογνωσίας, την ανάπτυξη της προσωπικής ταυτότητας, την κατανόηση του νοήματος της ζωής και την αλληλεπίδραση με το κοινωνικό περιβάλλον.

Η προσαρμοστικότητα στη λήψη επαγγελματικής απόφασης

Κατά τον Gadassi και τους συνεργάτες του (2012), το άτομο όταν προβαίνει σε αποφάσεις, μπορεί να αναπτύσσει προσαρμοστικότητα στη διαδικασία λήψης απόφασης.

Η προσαρμοστικότητα στη διαδικασία λήψης απόφασης αναφέρεται στην ετοιμότητα προσαρμογής του ατόμου στον τρόπο που λαμβάνει αποφάσεις, δηλαδή, στην ικανότητα του ατόμου να αξιολογεί με αποτελεσματικό τρόπο όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της διαδικασίας λήψης απόφασης, χωρίς περιττές καθυστερήσεις, τόσο κατά την έναρξη όσο και κατά την υλοποίηση της διαδικασίας.

Η επαγγελματική προσαρμοστικότητα απαρτίζεται και αναπτύσσεται με τη βοήθεια τεσσάρων δεξιοτήτων: ενδιαφέρον, έλεγχος, περιέργεια, αυτοπεποίθηση. Ο συνδυασμός αυτών οδηγεί αναμφίβολα, σε ευεργετικά αποτελέσματα «καλής προσαρμογής» στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων.

Ανάπτυξη επαγγελματικής προσαρμοστικότητας

Ενδιαφέρον για τον σχεδιασμό της σταδιοδρομίας: τα άτομα που ενδιαφέρονται για το μέλλον οραματίζονται πολλά πιθανά μελλοντικά επαγγελματικά σενάρια και αποδίδουν σε αυτά προσωπικό νόημα. Συνεπώς, έχουν περισσότερους στόχους τους οποίους και προσπαθούν να επιτύχουν και έχουν κίνητρο για να συνεχίσουν να προσπαθούν

Έλεγχος: οι άνθρωποι που ελέγχουν την σταδιοδρομία τους διακρίνονται από εσωτερική έδρα ελέγχου, πιστεύοντας πως εκείνοι μπορούν να διαμορφώσουν τις καταστάσεις της ζωής τους καθώς και αίσθημα προσωπικής ευθύνης στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων ενώ αντιλαμβάνονται τη διαδικασία λήψης απόφασης ως πρόκληση και όχι ως απειλή.

Περιέργεια: Ως δεξιότητα επαγγελματικής προσαρμοστικότητας, η περιέργεια παρακινεί τους ανθρώπους στην εξερεύνηση εναλλακτικών μελλοντικών προοπτικών, ενώ ενισχύει τις πιθανές ενέργειές τους που μπορούν να οδηγήσουν σε αυτές.

Χρειάζεται να σημειωθεί ότι η έννοια της περιέργειας περιλαμβάνει τόσο την επαγγελματική διερεύνηση, που αφορά την αναζήτηση πληροφοριών σχετικών με τη σταδιοδρομία και τα μελλοντικά επαγγελματικά σχέδια, όσο και τη διερεύνηση του εαυτού, όπως και τη διερεύνηση του περιβάλλοντος. 

Αυτοπεποίθηση: η εμπιστοσύνη, η πεποίθηση δηλαδή του ατόμου στις δυνάμεις του όσον αφορά την επίτευξη των επαγγελματικών του στόχων, ενισχύει την αίσθηση αυτοαποτελεσματικότητας του στην επίλυση προβλημάτων και την αντιμετώπιση των δυσκολιών.

Με βάση το παραπάνω η εμπιστοσύνη συνδέεται με την αίσθηση της προσωπικής επάρκειας και εκτίμησης.

Πρακτικές εφαρμογές για την ενίσχυση της επαγγελματικής προσαρμοστικότητας

Οι συμβουλευτικές παρεμβάσεις έχουν έναν χαρακτήρα ενδυνάμωσης, εκπαίδευσης και πρόληψης. Στόχος είναι να μάθουν οι άνθρωποι να αναπτύσσουν και να ανανεώνουν συνεχώς τις δεξιότητες και τα χαρακτηριστικά τους που θεωρούνται πρωταρχικής σημασίας για το μέλλον.

Άσκηση «τρεις κύκλοι»

Το άτομο καλείται να σχεδιάσει 3 κύκλους ανεξαρτήτως μεγέθους και διάταξης, σε ένα φύλλο λευκό χαρτί, να γράψει ποια διάσταση του χρόνου (παρελθόν, παρόν, μέλλον) αναπαριστά ο καθένας από αυτούς και να δώσει έναν τίτλο για κάθε μια από αυτές τις 3 διαστάσεις.

«Τι σκεφτόσασταν όταν σχεδιάζατε τους κύκλους;», «τι σημαίνει για εσάς η θέση και το μέγεθος του κάθε κύκλου;» ή «σκεφτείτε μια πρόσφατη επιλογή που κάνατε και διερευνήστε σύμφωνα με ποια διάσταση του χρόνου την πήρατε;» ή «τι σημαίνουν οι λέξεις που δώσατε σε κάθε κύκλο;» ή «Πιστεύετε ότι η μελλοντική σας ζωή θα είναι διαφορετική από τη παρούσα; Με ποιους τρόπους;»

Άσκηση «οι αποσκευές μου»

Το άτομο επικεντρώνεται στο περιεχόμενο των αποσκευών του κατά τη διάρκεια του επαγγελματικού ταξιδιού (π.χ. σπουδές, εργασία, απρόοπτα, γεγονότα, αλλαγές ή μεταβάσεις) και καλείται να «αποχαιρετήσει» αρνητικά γεγονότα, συναισθήματα και εμπειρίες που έχει να επιδείξει στο παρόν και να «καλωσορίσει» επιθυμίες, στόχους και προσδοκίες για το μέλλον, προχωρώντας έτσι σε μελλοντικές δράσεις, στη διάρκεια του επαγγελματικού του ταξιδιού.

Άσκηση «Γραμμή ζωής»

Το άτομο κάνει μια λίστα απαντήσεων, με βάση τις εξής ερωτήσεις: «Ποιος θέλεις να είσαι ή να γίνεις;» και «τι θέλεις να κάνεις στην επαγγελματική σου ζωή». Στη συνέχεια, επιλέγει 10 από τα παραπάνω γεγονότα, υποδεικνύει την ηλικία που θα έχει όταν συμβεί το κάθε γεγονός και προσπαθεί να ερμηνεύσει γιατί η μελλοντική διαφοροποίηση των συμβάντων είναι σημαντική στη σταδιοδρομία και τον προγραμματισμό της ζωής

Άσκηση «Η μελλοντική επαγγελματική μου αυτοβιογραφία»

Το άτομο θα γράψει μια παράγραφο για το πώς θα είναι η ζωή του σε 5 χρόνια (προσωπική και επαγγελματική), με όσον το δυνατόν μεγαλύτερη λεπτομέρεια.

Είναι ανάγκη το άτομο να δώσει έμφαση στην επαγγελματική διερεύνηση, στην διερεύνηση των επαγγελματικών φιλοδοξιών και στην αξιοποίηση των νέων μεθόδων μάθησης.

Συνεπώς, αν και ζούμε στην «κοινωνία» της πληροφόρησης και υπάρχουν πολλές διαθέσιμες πληροφορίες, αυτό που θεωρείται απαραίτητο στην ενίσχυση της περιέργειας είναι να μάθουν οι άνθρωποι πως επιλέγουν επαγγελματικές διαδρομές που σχετίζονται με τις ανάγκες τους, πώς να διακρίνουν μεταξύ αξιόπιστων και αναξιόπιστων πηγών και πώς να αξιοποιούν τα δεδομένα που συλλέγουν, ώστε να διαμορφώνουν θετικούς και ρεαλιστικούς στόχους.

Ας μη ξεχνάμε άλλωστε πώς τόσο η επίγνωση όσο και η πληροφόρηση αποτελούν θεμέλιους λίθους της πυραμίδας της λήψης αποφάσεων.

Η συλλογή των δεδομένων για το επαγγελματικό περιβάλλον και τον εαυτό σε συνδυασμό με την εκπαίδευση σε σημαντικές για την εποχή επαγγελματικές δεξιότητες μπορούν να οδηγήσουν στις πιο κατάλληλες επιλογές για την εκάστοτε χρονική περίοδο και ιδιοσυγκρασία του ατόμου συμβάλλοντας στο χτίσιμο των μελλοντικών ονείρων.

Βιβλιογραφία

Αργυροπούλου, Αικ. (2019). Επαγγελματικός προσανατολισμός και λήψη επαγγελματικών αποφάσεων: Πρακτικές εφαρμογές για συμβούλους επαγγελματικού προσανατολισμού και σταδιοδρομίας. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.

Αργυροπούλου, Αικ., Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ. & Γιαννίτσας, Ν. (2006). Επαγγελματική αναποφασιστικότητα: Αναπτυξιακή δυσκολία ή πρόβλημα προσωπικότητας; Νέα Παιδεία, 117, 122-134.

Gadassi, R., Gati, I,& Dayan, A. (2012). The adaptability of career decision-making profiles. Journal of counseling psychology, 59, 612-622.

Patton, W. & Porfeli, E.J. (2007). Career exploration. In: V.B. Skorikov & W. Patton (Eds), Career Development in Childhood and Adolescence (pp.47-70). Rotterdam: Sense.

Savickas, M.L. (2011). Career Counseling. Washington, DC: American Psychology Association Books.

Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ., Αργυροπούλου, Αικ., Δρόσος, Ν. (2013). Ανάπτυξη δεξιοτήτων δια βίου διαχείρισης σταδιοδρομίας: Θεωρητικό πλαίσιο. Αθήνα: ΕΟΠΠΕΠ.

Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ., Αργυροπούλου, Αικ., Δρόσος, Ν. & Μικεδάκη, Κ. (2015). Διαμορφώνοντας ένα ελπιδοφόρο όραμα στην επαγγελματική μου ζωή. Πρόγραμμα ενδυνάμωσης δεξιοτήτων διαχείρισης σταδιοδρομίας. ΚυπροΕλλαδικό συνέδριο με θέμα: «Καινοτομίες στον επαγγελματικό προσανατολισμό», Λευκωσία, 11/12/2015.