Πώς να εκπαιδεύσετε τον εαυτό σας στη συναισθηματική νοημοσύνη

Ακρόαση άρθρου......

Πώς ξεκινάμε να εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας στη συναισθηματική νοημοσύνη; Μα εκπαιδεύοντας την προσοχή μας. Αυτό ίσως φανεί λίγο περίεργο στην αρχή. Θα μου πείτε, τι σχέση έχει η προσοχή με τις συναισθηματικές δεξιότητες;

Ενσυνειδητότητα

Η απάντηση είναι ότι μια ισχυρή, σταθερή και αντιληπτική προσοχή, που προσφέρει ηρεμία και καθαρότητα νου, αποτελεί το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομείται η συναισθηματική νοημοσύνη.

Για παράδειγμα, η αυτεπίγνωση εξαρτάται από την ικανότητά μας να βλέπουμε τον εαυτό μας αντικειμενικά, κι αυτό προϋποθέτει την ικανότητα να εξετάζουμε τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας από την οπτική ενός άλλου ατόμου, να μην παρασυρόμαστε από το συναίσθημα, να μην ταυτιζόμαστε μαζί του, αλλά να το βλέπουμε ξεκάθαρα και αντικειμενικά.

Κι αυτό φυσικά απαιτεί μια μη κριτική, σταθερή και σαφή προσοχή. Ιδού ένα παράδειγμα για το πώς η προσοχή σχετίζεται με την αυτορρύθμιση. Υπάρχει μια ικανότητα που ονομάζεται «ευελιξία αντίδρασης», η οποία είναι μια εξεζητημένη ονομασία για την ικανότητά μας να σταματάμε για μια στιγμή προτού ενεργήσουμε.

Βιώνετε ένα έντονο συναισθηματικό ερέθισμα, αλλά αντί να αντιδράσετε αμέσως, όπως θα κάνατε κανονικά (π.χ. φασκελώνοντας τον άλλο οδηγό), σταματάτε για ένα δευτερόλεπτο, και αυτή η παύση σάς επιτρέπει να επιλέξετε πώς θέλετε να αντιδράσετε στη συγκεκριμένη συναισθηματική κατάσταση. Αυτή η ικανότητα εξαρτάται και πάλι από την ποιότητα της προσοχής σας, που πρέπει να είναι καθαρή και σταθερή.

Όπως λέει και ο ψυχολόγος Victor Frankl: «Μεταξύ του ερεθίσματος και της αντίδρασης υπάρχει ένας κενός χώρος. Στον χώρο αυτό βρίσκονται η ελευθερία μας και η δύναμή μας να επιλέγουμε τις αποκρίσεις μας. Στην απόκρισή μας βρίσκονται η ανάπτυξη και η ευτυχία μας». Ένας ήρεμος και διαυγής νους μπορεί να αυξήσει αυτό τον κενό χώρο για μας.

Ο τρόπος για να εκπαιδεύσουμε αυτή την ποιοτική προσοχή ονομάζεται «διαλογισμός με ενσυνειδητότητα». Ο Jon Kabat-Zinn ορίζει την ενσυνειδητότητα ως «την παροχή προσοχής με έναν συγκεκριμένο τρόπο: είναι σκόπιμος, συμβαίνει την παρούσα στιγμή και γίνεται χωρίς κριτική».

Ο διάσημος Βιετναμέζος δάσκαλος του ζεν, Thich Nhat Hanh, όρισε πολύ ποιητικά την ενσυνειδητότητα ως «το να διατηρείς ζωντανή τη συνείδηση στην παρούσα πραγματικότητα».

Η ενσυνειδητότητα είναι μια ιδιότητα του νου που όλοι βιώνουμε και απολαμβάνουμε περιστασιακά, είναι όμως επίσης κάτι που μπορεί να δυναμώσει σημαντικά με την άσκηση. Και από τη στιγμή που γίνει αρκετά ισχυρή, οδηγεί άμεσα στη γαλήνη και στη διαύγεια, που αποτελούν τη βάση της συναισθηματικής νοημοσύνης.

Η επίδραση της ενσυνειδητότητας στην αμυγδαλή

Υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που δείχνουν ότι η βελτίωση της ικανότητάς μας να ρυθμίζουμε την προσοχή μας μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τον τρόπο που ανταποκρινόμαστε στα συναισθήματα.

Μια ενδιαφέρουσα μελέτη από την ερευνήτρια Julie Brefczynski-Lewis και τις συναδέλφους της αποκάλυψε ότι όταν κάποιοι άνθρωποι με μεγάλη εμπειρία στον διαλογισμό (είχαν πάνω από χίλιες ώρες άσκησης στο διαλογισμό) εκτέθηκαν σε αρνητικούς ήχους (π.χ. στα ουρλιαχτά μιας γυναίκας), παρουσίασαν μικρότερη ενεργοποίηση στην αμυγδαλή τους (μια δομή στον εγκέφαλο που συνδέεται με τα συναισθήματα) συγκριτικά με ανθρώπους όχι και τόσο έμπειρους στο διαλογισμό.

Επιπλέον, όσο περισσότερες ώρες άσκησης στο διαλογισμό είχε κάποιος, τόσο μικρότερη ήταν η ενεργοποίηση της αμυγδαλής του. Αυτό είναι συναρπαστικό λόγω της προνομιακής θέσης της αμυγδαλής στον εγκέφαλο - είναι ο δείκτης του εγκεφάλου μας που εξετάζει διαρκώς όλα όσα θεωρούσε ότι απειλούν την επιβίωσή μας.

Η αμυγδαλή μοιάζει με μια εξαιρετικά ευαίσθητη σκανδάλη, που είναι προτιμότερο να τη διατηρούμε ασφαλισμένη, για να μη το μετανιώσουμε. Όταν η αμυγδαλή σας ανιχνεύει κάτι που μοιάζει με απειλή για τη ζωή σας, ας πούμε μια τίγρη με κοφτερά δόντια που σας ορμά ή το αφεντικό σας που σας προσβάλλει, εσείς εγκλωβίζεστε σε μια κατάσταση «πάλης-φυγής-παγώματος» και δεν μπορείτε να σκεφτείτε λογικά.

Βρίσκω λοιπόν συναρπαστικό το γεγονός ότι, μόνο με την εκπαίδευση της προσοχής, μπορείτε να γίνετε καλοί στο να ρυθμίζετε ένα μέρος τους εγκεφάλου τόσο πρωτόγονο και σημαντικό όσο η αμυγδαλή.

Διαχείριση συναισθημάτων

Μια άλλη σειρά μελετών μάς έρχεται από το εργαστήριο του Matthew Lieberman στο UCLA. Υπάρχει μια απλή τεχνική για την αυτορρύθμιση η οποία ονομάζεται «λεκτικός χαρακτηρισμός του θυμικού»: πρόκειται απλά για την απόδοση ονομάτων στα συναισθήματα. Το να χαρακτηρίζετε με μια λέξη το συναίσθημα που βιώνετε (π.χ. «αισθάνομαι θυμό») σας βοηθά κατά κάποιον τρόπο να το διαχειριστείτε.

Ο Lieberman μίλησε για τους νευρολογικούς μηχανισμούς που υπάρχουν πίσω από αυτή τη διεργασία.

Οι ενδείξεις υποστηρίζουν ότι η απόδοση ονόματος σε ένα συναίσθημα αυξάνει τη δραστηριότητα στο δεξιό ραχιοπλευρικό προμετωπιαίο φλοιό, που συνήθως συνδέεται με το «πεντάλ φρένου» του εγκεφάλου, κι αυτό με τη σειρά του αυξάνει τη δραστηριότητα σε ένα μέρος του εκτελεστικού κέντρου του εγκεφάλου που ονομάζεται μέσος προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος στη συνέχεια καταστέλλει την ενεργοποίηση της αμυγδαλής.

Μια άλλη σχετική μελέτη από τον David Creswell και τονMatthew Lieberman έδειξε ότι στους ανθρώπους με αυξημένη ενσυνειδητότητα η παραπάνω νευρωνική διεργασία μοιάζει να λειτουργεί ακόμα καλύτερα, και ότι επιπλέον επιστρατεύεται ένα μέρος του εγκεφάλου που ονομάζεται μεσοκοιλιακός προμετωπιαίος φλοιός.

Τι σημαίνει αυτό;

Ότι η ενσυνειδητότητα μπορεί να βοηθήσει τον εγκέφαλό σας να αξιοποιεί περισσότερα από τα κυκλώματά του και έτσι να γίνει πιο αποτελεσματικός στη διαχείριση των συναισθημάτων.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Ψάξε μέσα σου - Ενσυνειδητότητα & συναισθηματική νοημοσύνη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.