Πώς αντιδρούν τα παιδιά σε καταστάσεις κρίσης;

Ακρόαση άρθρου......

Οι αντιδράσεις των παιδιών σε κατάσταση κρίσης ποικίλλουν από άτομο σε άτομο. Παράγοντες που επιδρούν σ’ αυτές είναι η προσωπικότητα, η προηγούμενη εμπειρία, η ηλικία αλλά και το αν και
κατά πόσον το τραυματικό γεγονός έχει επιδράσει στη ζωή του ατόμου.

Συχνότερες από τις αντιδράσεις αυτές είναι
(α) η επαναβίωση της εμπειρίας (flashback) και ο φόβος ότι θα ξανασυμβεί και
(β) η απόσυρση από το εξωτερικό περιβάλλον – με ταυτόχρονη προσκόλληση στην οικογένεια.

Επίσης, η απώλεια του ελέγχου. Τα παιδιά σε κατάσταση κρίσης, όπως άλλωστε και οι ενήλικες, μπορεί να νιώσουν ότι δεν ασκούν κανέναν έλεγχο στη ζωή τους.

Ένα τραυματικό γεγονός (π.χ.θάνατος αγαπημένου προσώπου, φυσική καταστροφή) διακόπτει την καθημερινή ρουτίνα, και μαζί της το αίσθημα ασφάλειας και σταθερότητας που η ρουτίνα αυτή δημιουργεί.

Αυτό δημιουργεί στα παιδιά την αίσθηση της απειλής πως ό,τι φοβούνται περισσότερο (ακόμη και πράγματα αντικειμενικά απίθανα) ενδέχεται να συμβεί.

Επιπλέον, η απώλεια του αισθήματος της ασφάλειας στα παιδιά συνοδεύεται και από τον φόβο, που ενίοτε παίρνει και ανορθολογικές διαστάσεις ότι θα συμβεί κάτι κακό και οι γονείς θα αδυνατούν να τα προστατεύσουν.

Στη φάση αυτή είναι αναγκαία η συζήτηση των επιπτώσεων της κρίσης στη ζωή τους με τους μεγάλους, οι οποίοι θα πρέπει να εξηγήσουν και να καθησυχάσουν τα παιδιά, ώστε το αίτημα ασφαλείας να ανακτηθεί.

Οι αντιδράσεις των παιδιών ποικίλλουν και ανάλογα με την ηλικία.

(α) Στις ηλικίες 1-5 ετών, παρατηρείται συχνά παλινδρόμηση σε συμπεριφορές προηγούμενου εξελικτικού σταδίου (π.χ. νυχτερινή ενούρηση), αλλά και σωματικά συμπτώματα (εμετοί, διάρροια κλπ.), καθώς και νευρικότητα, τικ, τραυλισμός, ανυπακοή και άρνηση να απομακρυνθούν από τους γονείς. Στην ηλικία αυτή τα παιδιά «αντιγράφουν» τις αντιδράσεις των γονέων, ενώ, επειδή δεν έχουν αναπτυγμένο λόγο δεν μπορούν να εκφράσουν λεκτικά τα συναισθήματά τους.

Η φροντίδα που ενδείκνυται σε αυτή την περίπτωση είναι η συζήτηση, ο καθησυχασμός, αλλά και η διατήρηση κάποιας ρουτίνας σε σχέση με τον ύπνο, αλλά και η ενθάρρυνση της έκφρασης των συναισθημάτων μέσω παιχνιδιού ή χειροτεχνιών.

(β) Στις ηλικίες 5-11 ετών, εμφανίζονται επίσης σωματικά συμπτώματα και συναισθηματικές αντιδράσεις (απόσυρση, απώλεια ενδιαφέροντος, σχολική φοβία, καυγάδες με συνομηλίκους), και επιπλέον η αναστάτωσή τους εκδηλώνεται μέσα από ανταγωνιστικές συμπεριφορές απέναντι στα μικρότερα παιδιά με στόχο την προσοχή των γονέων.

Απαιτούνται και εδώ αυξημένη φροντίδα, ελαττωμένη πίεση όσον αφορά στη σχολική επίδοση, ενθάρρυνση να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, οργανωμένες αλλά όχι απαιτητικές δραστηριότητες και μέτρα πρόληψης μελλοντικών παρόμοιων καταστάσεων.

(γ) Παρόμοιες με τις ηλικίες 5-11 είναι και οι αντιδράσεις στις ηλικίες 11-14 (ανταγωνισμός προς μικρότερα αδέλφια, σχολική φοβία, αδυναμία ολοκλήρωσης δραστηριοτήτων που διεκπεραίωνε
επιτυχώς παλαιότερα, σωματικά συμπτώματα, απώλεια ενδιαφέροντος, κοινωνική απόσυρση). Επίσης εμφανίζονται δυσκολίες σε σχέση με την εξουσία και τα παιδιά εναντιώνονται απέναντι στην εξουσία τόσο των γονέων όσο και του σχολείου.

Και εδώ απαιτείται αυξημένο ενδιαφέρον από τους γονείς, λιγότερη πίεση αναφορικά με τις σχολικές επιδόσεις, ενθάρρυνση να εκφράσουν τα συναισθήματά τους μέσω του λόγου, συμμετοχή σε μη απαιτητικές, κατά προτίμηση ομαδικές δραστηριότητες με συνομήλικους ώστε να επιτυγχάνεται η αποκατάσταση του αισθήματος ασφαλείας.

Το παρόν άρθρο αποτελεί απόσπασμα από το ηλεκτρονικό βιβλίο Ψυχολογία στο σχολείο, το οποίο μπορείτε να διαβάσετε ακολουθώντας το σχετικό σύνδεσμο.