Το δευτερογενές όφελος της ψυχικής ασθένειας

Ακρόαση άρθρου......

Στην επιστήμη της Ψυχολογίας η ορολογία για το δευτερογενές όφελος απαντάται αρκετά συχνά, ιδιαιτέρως δε στο ψυχοθεραπευτικό κομμάτι. Ουσιαστικά, μιλώντας για το δευτερογενές όφελος, γίνεται λόγος για εκείνη την κατάσταση που το άτομο χρησιμοποιεί συμπληρωματικά μια διαταραχή του, ώστε να αποκομίσει επιπρόσθετα οφέλη.

Η παραπάνω συνθήκη μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητή με ένα απτό παράδειγμα: ένα άτομο που πάσχει από κατάθλιψη προβάλλει συνεχώς την ψυχική αυτή ασθένεια που το ταλανίζει, με στόχο να εκμαιεύει τη λύπηση από τους άλλους ανθρώπους, τη συμπόνια και τη βοήθειά τους.

Επίσης, το συγκεκριμένο άτομο συνήθως αποφεύγει να ξεκινήσει θεραπεία, δεν προσπαθεί δηλαδή να βοηθήσει τον εαυτό του, καθώς θεωρεί ότι αν θεραπευτεί θα χάσει τον εαυτό του και θα πάψει να απολαμβάνει τα σημαντικά οφέλη της προσοχής και της φροντίδας, τα οποία κερδίζει.

Δευτερογενές όφελος

Πριν από οτιδήποτε άλλο, είναι σημαντικό εδώ να γίνει αναφορά στο κομμάτι της συνειδητότητας και της σκοπιμότητας, αναφορικά με το δευτερογενές όφελος.

Ειδικότερα, η παρουσία του δευτερογενούς οφέλους στο επίπεδο της συμπεριφοράς δεν αναφέρεται επίσημα στο πλαίσιο του συνειδητού. Το άτομο αυτό, δηλαδή, δεν έχει αναγνωρίσει και αποδεχτεί την κατάσταση στην οποία είναι εγκλωβισμένο. Συνεπώς σε πρώτη φάση μπορεί να τονίσει κανείς ότι δεν υπάρχει κάποιο προσχεδιασμένο σύστημα, ώστε ο ασθενής να αποκομίσει μακροπρόθεσμα και μεθοδικά τα όποια οφέλη.

Για τους λόγους αυτούς είναι δύσκολο και μάλλον αδύνατο να «σκιαγραφηθεί» μια τέτοια περίπτωση από το οικογενειακό – φιλικό περιβάλλον, ότι δηλαδή υφίσταται κάποιο όφελος που οδηγεί σε έναν κύκλο αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών. Από την άλλη πλευρά, ο ειδικός ψυχικής υγείας είναι σε θέση να διαλευκάνει τέτοιες περιπτώσεις, αναγνωρίζοντας πρωταρχικά τον τρόπο που συμπεριφέρεται ένα άτομο σε σχέση με την ψυχοθεραπεία, και έπειτα να τις αποδεχτεί ο ίδιος ο ασθενής.

Άρνηση αποδέσμευσης από διαταραχές και συμπεριφορά στη θεραπευτική διαδικασία

Πιο αναλυτικά, με δεδομένη την κρυφή άρνηση που χαρακτηρίζει τα συγκεκριμένα άτομα, τα οποία δεν επιθυμούν κατά βάθος να αποδεσμευτούν από τις συναισθηματικές διαταραχές ή τις διαταραχές προσωπικότητας, παρατηρείται πολύ συχνά ένα συγκεκριμένο πλαίσιο συμπεριφοράς απέναντι στο κομμάτι της ψυχοθεραπείας.

Πρώτα και κύρια ο εκάστοτε ασθενής αντιστέκεται, τόσο στο κομμάτι της θεραπευτικής διαδικασίας όσο και στη σχέση του με τον ψυχοθεραπευτή. Φυσικά το παραπάνω σχετίζεται με τις τυπικές διαδικασίες, όπως το να μην παρευρίσκεται στις συνεδρίες ο ασθενής στην ώρα του ή να κρατά μια σχέση απόστασης με τον θεραπευτή.

Ωστόσο, πέραν αυτών και εμμένοντας σε έναν φαύλο κύκλο, συμβαίνει συχνά να πραγματοποιεί όντως συνεδρίες, με στόχο όμως να χειραγωγήσει τον ψυχοθεραπευτή, να επιδίδεται δηλαδή σε μια προσπάθεια να τον πείσει ότι πράγματι αναζητά βοήθεια, ενώ στην πραγματικότητα επιθυμεί απλά να δώσει στο περιβάλλον του αυτή την εντύπωση, ότι δηλαδή προσπαθεί να βελτιωθεί, και ουσιαστικά να μην θέλει να θεραπευτεί αληθινά.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση το άτομο, πείθοντας τους γύρω του ότι προσπαθεί, παρουσιάζει τον εαυτό του ότι χρειάζεται κατανόηση και υπομονή. Ο ίδιος, ωστόσο, δεν είναι ειλικρινής και κατά τη θεραπευτική διαδικασία δεν κάνουν προσπάθεια να αλλάξουν.

Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφερθεί και το εξής. Όταν βρίσκονται σε περίοδο ψυχοθεραπείας και αντιλαμβάνονται ότι ο θεραπευτής έχει καταλάβει ότι δεν κάνουν προσπάθεια να βελτιωθούν και ότι στην πραγματικότητα δεν το επιθυμούν, τότε διακόπτουν τις συνεδρίες κι παύουν την ψυχοθεραπεία. Συνηθίζεται δε, όταν φτάσουν τα πράγματα σε τέτοια εξέλιξη, να κατηγορούν τα άτομα αυτά τον ειδικό ψυχικής υγείας ως αναποτελεσματικό και μη χρήσιμο.

Χαρακτηριστικές πεποιθήσεις στην περίπτωση δευτερογενούς οφέλους

Οι ριζωμένες πεποιθήσεις στους ανθρώπους αυτούς, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ποικίλουν.

Χαρακτηριστικές αυτών, όμως, είναι οι εξής: συγκεκριμένα πιστεύουν πως δεν θα τους παρατήσει εύκολα κανένας άνθρωπος, λόγω της ασθένειάς τους, και ότι κάποιοι θα τους φροντίζουν από λύπηση ακόμα κι αν δεν το θέλουν. Ακόμα, βασικά γνωρίσματα των συγκεκριμένων ατόμων είναι ότι αισθάνονται φόβο και ανασφάλεια• έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και προτιμούν τη λύπηση παρά την αγάπη από τους γύρω τους.

Επίσης, επιδιώκουν να εστιάζουν σε δυσάρεστες πλευρές της ζωής τους, δραματοποιώντας τον εαυτό τους, ώστε να παρουσιάζονται στα μάτια των άλλων ως θύματα και ως αβοήθητοι. Το παραπάνω πλαίσιο συμπεριφοράς τους εξασφαλίζει ουσιαστικά την υπομονή, την κατανόηση και τη φροντίδα των άλλων, καθώς κρατάνε άτομα στο περιβάλλον τους με χειριστικό, όπως φαίνεται, τρόπο.

Να αναφέρουμε εδώ, συμπληρωματικά, ότι στην παραπάνω συνθήκη ζωής είναι αυτή η «ψευδαίσθηση» ασφάλειας που οι περισσότεροι αισθάνονται με τον τρόπο που ζουν, γι’ αυτό και δεν επιθυμούν βέβαια να απαλλαγούν από αυτόν.

Με δεδομένα τα όσα σημειώνονται στην παραπάνω παράγραφο, δεν πρέπει να λησμονηθεί ότι συμβαίνει πολλές φορές η δραματική διαταραχή προσωπικότητας, για παράδειγμα, να εκδηλώνεται σε συννοσηρότητα με άλλες διαταραχές, με αποτέλεσμα το δευτερογενές όφελος να διευρύνεται.

Επιπλέον, με τον ίδιο τρόπο λειτουργεί και στην περίπτωση των οριακών, όπου λειτουργεί ως άλλοθι για τις παρορμητικές αντιδράσεις τους, τις εκρήξεις θυμού και τα σφάλματα μέσα στις σχέσεις τους, αποσκοπώντας ουσιαστικά σε μια ειδική μεταχείριση για το πρόσωπό τους.

Συμπερασματικά, εκείνο που οι συγκεκριμένοι άνθρωποι (που λειτουργούν βάσει τους δευτερογενούς οφέλους) χρειάζονται, είναι να αγαπήσουν τον εαυτό τους και να τον αποδεχτούν στην ολότητά του, να πιστέψουν ότι αξίζουν την αγάπη και το ενδιαφέρον των γύρω τους.

Χωρίς να φοβούνται να αποχωριστούν την οποιαδήποτε διαταραχή, χρειάζεται να εμπιστευτούν πραγματικό τον ψυχοθεραπευτή τους και σταδιακά να οικοδομήσουν έναν καινούργιο εαυτό με πιο λειτουργικούς τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς.

Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου

Νεκτάριος Κοσμάς - Ψυχοθεραπευτής

Νεκτάριος Κοσμάς: έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology

Οι πληροφορίες που αναφέρονται στον επαγγελματικό κατάλογο ειδικών παρέχονται από τους ίδιους τους ειδικούς, κατά την εγγραφή τους στο σύστημα. Όταν βλέπετε την ένδειξη «έχει επιβεβαιωθεί από το Psychology”, σημαίνει ότι το Psychology έχει ελέγξει, με email, τηλεφωνικά ή/και με λήψη των σχετικών εγγράφων, τα ακόλουθα στοιχεία:

• Ότι ο ειδικός είναι υπαρκτό πρόσωπο.
• Ότι τα πτυχία οι τίτλοι και οι εξειδικεύσεις που αναφέρει είναι αληθινά.
• Ότι οι πληροφορίες που αναφέρει ισχύουν.

Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής, Αναγνωρισμένος και πιστοποιημένος στη Συμβουλευτική Ψυχικής Υγείας από την Ευρωπαϊκή Εταιρία Συμβουλευτικής ECCac κάτοχος του European Certificate of Councellor Accreditation,  Εξειδικευμένος στην Ιατρική Ψυχολογία από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Κλινικός - Βιοθυμικός Υπνοθεραπευτής 

6955787766

Δείτε όλα τα άρθρα Σελίδα ειδικού