Τα θεραπευτικά μέσα της ατομικής ψυχολογίας

Ακρόαση άρθρου......

Ο ξεχωριστός τρόπος ζωής που υιοθετεί το κάθε άτομο αποτελεί την ιδιαίτερη έκφραση της ατομικότητάς του, η οποία εκδηλώνεται εναρμονισμένα με το συγκεκριμένο περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται.

Σύμφωνα με τον Άντλερ, αυστριακό ψυχίατρο και θεμελιωτή της ατομικής ψυχολογίας, το στυλ της ζωής που έχει επιλέξει ο άνθρωπος γίνεται ευκολότερα αντιληπτό όταν εκείνος καλείται να σταθεί σε ένα περιβάλλον που διαφέρει από το συνηθισμένο πεδίο δράσης του, όταν δηλαδή τα πράγματα δεν ακολουθούν τη συνηθισμένη ευνοϊκή τους πορεία, αλλά φέρνουν το άτομο αντιμέτωπο με δύσκολες και πρωτόγνωρες καταστάσεις.

Σκοπός της ατομικής ψυχολογίας είναι να καθορίσει με ακρίβεια και να αναλύσει τη σχέση του τρόπου ζωής του ατόμου με τις πραγματικές συνθήκες, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι οι συμπεριφορές και οι χαρακτήρες μεταβάλλονται όταν μεταβάλλεται και το περιβάλλον που περικλείει τα στοιχεία αυτά. Μόνο υπό αυτές τις συνθήκες μπορεί ο θεραπευτής να ανακαλύψει και να ερμηνεύσει τις παρορμήσεις και τις συμπεριφορές που διαφοροποιούν τον συγκεκριμένο άνθρωπο από έναν άλλο.

Το στυλ της ζωής που έχει επιλέξει κάθε άνθρωπος αποτελεί μία ενότητα η οποία πηγάζει από τις δύσκολες εμπειρίες της πρώιμης παιδικής ηλικίας που με τη σειρά τους οδήγησαν στη διαμόρφωση μίας συγκεκριμένης εικόνας που προσανατολίζει το άτομο στην επιδίωξη ενός καθορισμένου στόχου. Αν κατανοήσουμε τον τρόπο ζωής του ατόμου μπορούμε να κάνουμε κάποιες στέρεες υποθέσεις για την μελλοντική του πορεία. Ένα εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει τον θεραπευτή προς αυτή την κατεύθυνση είναι η ορθολογική ταξινόμηση των ανθρώπων, δηλαδή η ταξινόμηση κατά τύπους. Ωστόσο, το μέσο αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει ως ένα σύνολο απαράβατων κανόνων κι αυτό γιατί η φύση είναι τόσο πλούσια σε μορφές, ερεθίσματα και ορμές που καθιστά αδύνατο το γεγονός δύο άνθρωποι να διαθέτουν απόλυτα σημεία ταύτισης. Η πρακτική αυτή όμως μπορεί να βοηθήσει τον θεραπευτή να αντιληφθεί με μεγαλύτερη ευχέρεια τις ομοιότητες που υπάρχουν ανάμεσα στα άτομα και να μπορέσει στη συνέχεια να διαπιστώσει τις ιδιαιτερότητες του καθενός.

Θεωρία Προσωπικότητας του Alfred Adler

Η θεωρία προσωπικότητας του Άντλερ περιλαμβάνει τους εξής τύπους ανθρώπων:

1. Ο τύπος προσωπικότητας που παίρνει από τους άλλους ή έχει την τάση να στηρίζεται στους άλλους. Πρόκειται για εκείνον που παίρνει πρόθυμα και με χαρά από τους άλλους, χωρίς να δίνει κάτι σε αντάλλαγμα. Αυτός ο τύπος προσωπικότητας συσχετίζεται με χαμηλό επίπεδο δραστηριότητας.

2. Ο τύπος προσωπικότητας που αποφεύγει. Πρόκειται για εκείνον που περιφρονεί την αποτυχία και την ήττα και που συχνά διστάζει να πάρει ρίσκα. Αυτός ο τύπος προσωπικότητας τείνει να έχει περιορισμένες κοινωνικές σχέσεις.

3. Ο τύπος προσωπικότητας που κυριαρχεί. Πρόκειται για εκείνον που βρίσκεται σε μία αέναη αναζήτηση δύναμης και που είναι πρόθυμος να χειραγωγήσει τους ανθρώπους γύρω του για να την αποκτήσει. Αυτός ο τύπος προσωπικότητας τείνει να παρουσιάζει αντικοινωνική συμπεριφορά.

4. Ο τύπος προσωπικότητας που είναι χρήσιμος κοινωνικά. Πρόκειται για εκείνον που έχει την τάση να είναι εξωστρεφής, κοινωνικός και δραστήριος. Αυτός ο τύπος προσωπικότητας προσπαθεί να βελτιώσει τον κόσμο γύρω του.

Επιπλέον, σύμφωνα με τον Άντλερ, ένα άλλο εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει τον θεραπευτή είναι η διαμόρφωση της εικόνας του «φυσιολογικού» ανθρώπου, την οποία θα μπορεί να χρησιμοποιεί ως μέτρο σύγκρισης για να διαπιστώνει σε κάθε περίπτωση τις ιδιότυπες παρεκκλίσεις με μεγαλύτερη ευχέρεια. Ένας τέτοιος άνθρωπος λοιπόν, διαθέτει ένα στυλ ζωής που λειτουργεί αποδοτικά και θετικά για την κοινωνία, διαθέτει αρκετά αποθέματα ενεργητικότητας και θάρρους που τον βοηθούν να διαχειρίζεται τις δυσκολίες της ζωής που αντιμετωπίζει και έχει σαν οδηγό του την κοινή λογική και την αλήθεια, στοιχεία που του επιτρέπουν να κατανοεί την κατάσταση στην οποία βρίσκεται κάθε φορά και να πράττει ανάλογα.

Από την άλλη, όταν ένας άνθρωπος αδυνατεί να ανταπεξέλθει στα καθημερινά προβλήματα της ζωής και προσπαθεί πάντα με διάφορες υπεκφυγές να αποφεύγει την ενασχόληση με την επίλυσή τους, ακολουθεί ένα τρόπο ζωής αρκετά ζημιογόνο που επηρεάζει κάθε πτυχή της συναισθηματικής, προσωπικής και κοινωνικής του πορείας.

Αυτή η ροπή προς τη δειλία που παρουσιάζουν οι άνθρωποι αρκετά συχνά στις κοινωνικές επαφές τους, αποτελεί μία από τις συνηθέστερες αιτίες που οδηγούν στη δυσκολία προσαρμογής στη ζωή. Καθώς το άτομο λοιπόν, βρίσκεται σε συνεχή υπερβολική ένταση, κατακλύζεται από το φόβο της αποτυχίας και είναι διστακτικός και καχύποπτος στις συναναστροφές με τους άλλους, του είναι αδύνατον να αναπτύξει πραγματικές φιλίες, δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στο επαγγελματικό περιβάλλον και οι ερωτικές του σχέσεις παρουσιάζουν συχνά προβλήματα.

Πώς όμως θα μπορέσει ο θεραπευτής να διεισδύσει στην προσωπικότητα ενός τέτοιου ατόμου, να αποδομήσει τις προκαταλήψεις του με πειστικό τρόπο και να απαλύνει το αίσθημα κατωτερότητάς του, αποδεικνύοντας στον πελάτη του ότι επί της ουσίας υποβαθμίζει τον εαυτό του;

Ο Άντλερ υποστήριξε ότι το πιο σημαντικό μέσο για να διερευνηθεί και να κατανοηθεί ο τρόπος ζωής του ατόμου είναι οι πρώιμες αναμνήσεις. Οι εμπειρίες που βιώνει το άτομο στα πρώτα χρόνια της ζωής του ευθύνονται για τη διαμόρφωση του τρόπου ζωής που επέλεξε να ακολουθήσει και αποτελούν υποδείξεις για συγκεκριμένες ενέργειες και συμπεριφορές. Καταγράφοντας τις αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας του ατόμου, οι οποίες διαθέτουν συγκινησιακό χαρακτήρα, ο θεραπευτής έχει τη δυνατότητα να ανακαλύψει τις δυσκολίες και τις τραυματικές εμπειρίες που αποτέλεσαν την αιτία για τις παροντικές ενέργειες και συμπεριφορές του πελάτη.

Αποδεικνύοντας τη σχέση των παρελθοντικών εμπειριών και των τωρινών συμπεριφορών, ο θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει τον πελάτη να συνειδητοποιήσει την πηγή του φόβου του, στοιχείο που τον εμποδίζει να προχωρήσει μπροστά και να δώσει τον καλύτερό του εαυτό, και να επέμβει με σκοπό να αλλάξει το στόχο ζωής του πελάτη.

Βασική αρχή της ατομικής ψυχολογίας είναι ότι ο θεραπευτής πρέπει πάντοτε να είναι επιφυλακτικός με τα συμπεράσματά του και να μην οδηγείται σε μία τελική άποψη βασιζόμενος μόνο σε μία παρατήρηση, αλλά να αναζητά συνεχώς και περαιτέρω στοιχεία που να επαληθεύουν όσα έχει διαπιστώσει μέχρι στιγμής. Κατά συνέπεια, ένα ακόμη μέσο που μπορεί να βοηθήσει τον θεραπευτή να διακρίνει πληρέστερα την κατευθυντήρια εικόνα και το στυλ ζωής του ατόμου είναι οι κινήσεις του σώματος και οι συναισθηματικές διαθέσεις.

Συνήθως, ο τρόπος που περπατάει και στέκεται ένα άτομο οδηγεί στη συνειδητή ή ασυνείδητη διαμόρφωση μίας συγκεκριμένης άποψης για το πρόσωπό του. Έτσι, για παράδειγμα, εάν κάποιος προσπαθεί να διατηρεί το σώμα του συνεχώς σε ίσια στάση μπορεί να σημαίνει ότι δεν αισθάνεται καθόλου την αυτοπεποίθηση που προσπαθεί να φαίνεται προς τα έξω ότι διαθέτει. Επιπλέον, ένας άνθρωπος που στέκεται ή περπατά σκυφτός μπορεί να σημαίνει ότι κατά βάθος είναι δειλός. Ένας τέτοιος άνθρωπος συνήθως προσπαθεί να εντοπίσει μέσα στον εκάστοτε χώρο που βρίσκεται ένα αντικείμενο πάνω στο οποίο μπορεί να στηριχθεί, δείχνοντας έτσι ότι δεν τρέφει αρκετή εμπιστοσύνη στις δικές του ικανότητες και δυνάμεις, επιζητεί συνεχώς τη στήριξη των άλλων και δεν είναι αρκετά ανεξάρτητος.

Σύμφωνα λοιπόν με το θεωρητικό πλαίσιο της αντλεριανής ψυχολογίας, ο βαθμός ανεξαρτησίας του ατόμου μπορεί να διαπιστωθεί εξετάζοντας τον τρόπο που στέκεται και τον τρόπο που πλησιάζει τους ανθρώπους γύρω του. Οι πληροφορίες αυτές με τη σειρά τους θα βοηθήσουν στον προσδιορισμό του επιπέδου του κοινωνικού συναισθήματος που διαθέτει το άτομο· με άλλα λόγια, πόσο προσαρμοσμένο είναι στην κοινωνία. Επιπλέον, οι συναισθηματικές διαθέσεις που εκφράζει το άτομο, όπως το θάρρος ή η δειλία, αποτελούν διαγνωστικούς δείκτες των παρελθοντικών επιρροών του και της μελλοντικής του εξέλιξης.

Σύμφωνα με την αντλεριανή θεωρία, μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να γίνονται ανεξάρτητα και να είναι καλά προετοιμασμένα για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής, μόνον εφόσον τα βοηθήσουμε να αποκτήσουν θάρρος και αυτοπεποίθηση και να συνειδητοποιήσουν τα σφάλματα που υπάρχουν στον τρόπο ζωής και στο στόχο που έχουν επιλέξει.


Βιβλιογραφία
The Science of Living, Alfred Adler (1930)