Κινηματογράφος και Ψυχικές διαταραχές

Ακρόαση άρθρου......

Σε μια εμπεριστατωμένη αποδελτίωση της κινηματογραφικής "βιβλιογραφίας", είναι καταφανής η εμφάνιση ταινιών τρόμου που αφορμώνται από τις ψυχικές διαταραχές των δολοφόνων-πρωταγωνιστών. Το γεγονός αυτό έχει ως απότοκο την έωλη "δαιμονοποίησή" τους ως επικίνδυνων και βίαιων, όταν η πραγματικότητα συνηγορεί στο ότι μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να δεχτούν τα άτομα αυτά τη βία, παρά να την ασκήσουν. Γι' αυτό και χρήζουν της προσοχής και της φροντίδας μας.

Είναι βαρύνουσας σημασίας, ως εκ τούτου, η διερεύνηση του ζήτηματος της διαιώνισης διαστρεβλωμένων και ημιτελών αντιλήψεων για την ανάγνωση της ψυχοπαθολογίας στην έβδομη τέχνη και πως αυτές εγχαράσσονται στην κοινωνική συνείδηση. Η "ταμπελοποίηση" του "στυγερού δολοφόνου", του "σχιζοφρενούς", του "διπολικά διαταραγμένου" κ.ο.κ υφέρπει ως επί το πλείστων στο δυτικό κόσμο, συντελώντας, εν τέλει, στην εσφαλμένη προσέγγιση των ψυχικών διαταραχών. Παρόλα αυτά, όταν οι ταινίες αναγιγνώσουν τις ψυχικές διαταραχές υπό το πρίσμα του σεβασμού και της "μεσότητας" και όταν τις "αγκαλιάζουν" θέλοντας να "φωτίσουν" τις αθέατες και μη πλευρές τους με ορθό και ασφαλή τρόπο, είναι δυνατό να συνεπικουρήσουν στην αποστιγματοποίηση των ασθενών.

Τέτοιες ταινίες σας προτείνει η ομάδα του E-Psychology στο παρόν άρθρο, χωρίς, ωστόσο, να θεμελιώνονται σε αμιγώς επιστημονικά κριτήρια, αλλά και σε αισθητικά. 

1. One Flew Over the Cuckoo's Nest (1975) / Στη Φωλιά του Κούκου

Πρωταγωνιστεί ο Τζακ Νίκολσον

Πλοκή: Ο Ραντλ Πάτρικ Μακ Μέρφι, ένας φυλακισμένος, μεταφέρεται σε ψυχιατρική κλινική προκειμένου να αξιολογηθεί η κατάσταση της ψυχικής του υγείας. Η πτέρυγα που νοσηλεύεται ο Μακ Μέρφι διευθύνεται από την Μίλντρεντ Ρέιτσεντ, μια σκληρή και άκαμπτη νοσοκόμα, η οποία χρησιμοποιεί ανορθόδοξες ιατρικές μεθόδους, για να υποτάξει και να ταπεινώσει τους ασθενείς της, διατηρώντας τους σε μία κατάσταση αποχαύνωσης και φόβου.

Η σχέση του αρχικά αδιάφορου Μακ Μέρφι με τους υπόλοιπους ασθενείς αρχίζει να αποκτά βάθος και ουσία καθώς προσπαθεί να τους βγάλει από το τέλμα στο οποίο βρίσκονται. Αυτό όπως είναι αναμενόμενο, τον φέρνει σε σύγκρουση με τη νοσοκόμα Ρέιτσεντ κι ένας ψυχολογικός πόλεμος ξεσπάει ανάμεσά τους... 

 2. Poppy Shakespeare (2008)

Βρετανική Σκηνοθεσία: Μπέντζαμιν Ρος, Πρωταγωνιστούν: Ανα Μάξγουελ Μάρτιν, Ναόμι Χάρις, Τζόζεφ Αλτιν, Κλερ Μπένεντικτ

H «N» είναι μια παλιά γνώριμη ενός νοσοκομείου ειδικευμένου σε άτομα με ψυχικές ασθένειες που λειτουργεί μόνο κατά τη διάρκεια της μέρας. Τα τελευταία 13 χρόνια το μόνο που προσπαθεί είναι να παραμένει «μέλος» αυτής της ιδιαίτερης ομάδας κι έχει κόψει κάθε κοινωνική σχέση με τον έξω κόσμο. Oλη αυτή η σταθερή εικόνα αλλάζει με τον ερχομό μιας καινούργιας ασθενούς, της Poppy, (η εξαιρετική Ναόμι Χάρις) η όποια επιμένει ότι δεν έχει θέση εκεί. Μια απρόσμενη φιλία γεννιέται που επηρεάζει τις ζωές και των δύο αλλά και των ανθρώπων γύρω τους. Eχοντας ως φόντο το βόρειο Λονδίνο και μια σημαντική πλευρά του Συστήματος Υγείας της Βρετανίας το -βασισμένο στο ομώνυμο βραβευμένο μυθιστόρημα της Clare Allan- Poppy Shakespeare εισχωρεί στον πολύπλευρο και πολύπλοκο εσωτερικό μας κόσμο μέσα από τα μάτια ενός προσώπου που συνήθως το έχουμε τοποθετήσει «απέναντι». 

3) Μια επικίνδυνη μέθοδος (2011)

Σαγηνευμένος από την πρόκληση μιας δύσκολης περίπτωσης, ο ανήσυχος Δρ. Καρλ Γιουνγκ αναλαμβάνει ως ασθενή του την ανισόρροπη, αλλά γοητευτική Σαμπίνα Σπιλράιν. Το "όπλο" του Γιουνγκ είναι η μέθοδος του δασκάλου του, του πασίγνωστου Σίγκμουντ Φρόιντ. Και οι δύο άντρες μαγεύονται από την Σαμπίνα. Στην "παρέα" προστίθεται και ο Ότο Γκρος, ένας ασθενής που είναι αποφασισμένος να ξεπεράσει κάθε όριο. Ο Γιουνγκ παραδίνεται στον πόθο για την ασθενή του και μια παθιασμένη σχέση ξεκινά. Η Σαμπίνα γίνεται ο καταλύτης στις εμπνευσμένες θεωρίες του. Παράλληλα, ο Φρόιντ προχωρά ένα βήμα παραπέρα, εισχωρώντας ακόμα βαθύτερα στο μυαλό της νεαρής γυναίκας.

4) Bipolarized: Rethinking Mental Illness (2014)

Ο McKenzie διαγνώστηκε στα 21 του ως διπολικός μετά από ένα μανιακό επεισόδιο και του χορηγήθηκε φαρμακευτική αγωγή, δηλαδή, λίθιο. Οι γιατροί του είπαν πως θα πρέπει να το παίρνει για όλη του τη ζωή. Το έκανε πράγματι για 16 συναπτά έτη παρά το ότι οι παρενέργειές του τον αποσυντόνιζαν καθημερινά κι ένιωθε όπως εξηγεί, σαν χημικά λοβοτομημένος. Κάποια στιγμή, όμως, αποφάσισε να δει την κατάστασή του μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα, να διακόψει σταδιακά το φάρμακο και ν’ αναζητήσει εναλλακτικές θεραπείες (γιόγκα, βελονισμό, διαλογισμό, σαμανικές τελετές κ.α.), ώστε να καταλάβει καλύτερα τι του συμβαίνει.

 5) Clean, Shaven (dir. Lodge Kerrigan)

Ο Πίτερ Γουίντερ είναι ένας νεαρός σχιζοφρενής που πασχίζει με κάθε τρόπο να πάρει πίσω από τη θετή της οικογένεια την κόρη του. Ο κόσμος του είναι γεμάτος παράξενες φωνές, ηλεκτρικούς ήχους, ασύνδετες εικόνες και ξαφνικές συναισθηματικές μεταστάσεις. Αυτά τον κάνουν να πιστεύει ότι υπάρχει κάποιος πομπός μέσα στο κεφάλι του και θέλει να τον βγάλει. Κι ενώ η μητέρα του του φέρεται σαν παιδί, ίσως είναι ο ένοχος για τις δολοφονίες των κοριτσιών που αναστατώνουν τη γειτονιά.

 6) Το Νησί των Καταραμένων/ Shutter Island

Αμερικανική ταινία, σκηνοθεσία Μάρτιν Σκορτσέζε με τους: Λεονάρντο Ντι Κάπριο, Μαρκ Ράφαλο, Μπεν Κίνγκσλεϊ, Μισέλ Γουίλιαμς

Το 1954, δυο αστυνομικοί καταφθάνουν σε ένα απομονωμένο νησί της ανατολικής ακτής για να ερευνήσουν την εξαφάνιση μιας ασθενούς από μια ψυχιατρική κλινική υψίστης ασφαλείας. Αρχίζουν να υποψιάζονται ότι κάτι ύποπτο συμβαίνει στο ίδρυμα, όταν μια σφοδρή καταιγίδα διακόπτει κάθε επικοινωνία του νησιού με τον έξω κόσμο.

 7) Girl, Interrupted (1999)

Βρισκόμαστε στο 1967, και η Σουζάνα, μια απλά ανασφαλής δεκαεπτάχρονη, παραπέμπεται στην ψυχιατρική κλινική Κλέιμορ. Εκεί, η Σουζάνα βρίσκεται σε ένα σκιώδη κόσμο εκκεντρικών νεαρών γυναικών. 

 Μια αξιολογότατη κοινωνική ταινία που παίρνει και σοβαρότερες διαστάσεις αφού βασίζεται στην αληθινή ιστορία της Σουζάνα Κέιζεν. Ο Τζέιμς Μάνγκολντ είναι ο ιδανικός σκηνοθέτης για αυτήν, όντας γνώστης του ανεξάρτητου κινηματογράφου, αλλά ταυτόχρονα και καλός χρήστης μιας mainstream ταινίας όπως της συγκεκριμένης. Μην ετοιμάζεστε για υπερβολές βασανιστικού τύπου, αλλά για μια θηλυκή εκδοχή του «Στη Φωλιά του Κούκου». Έτσι διαισθάνεσαι εντονότερα τα λάθη της σωφρονιστικής κοινότητας, παρά να σε εκβίαζε η εικόνα με ακραίες καταστάσεις. Κυρίως έχουμε ένα θαυμάσιο ψυχόδραμα, με έξυπνα αναπτυσσόμενους χαρακτήρες κοριτσιών, δείγματα μιας αποτυχημένης κοινωνίας και όχι συγκεκριμένα ενός ψυχιατρείου. Η Γουαϊνόνα Ράιντερ δεν ήταν ποτέ καλύτερη, αν και τα ερμηνευτικά εύσημα τα πήρε η νεαρή τότε Αντζελίνα Τζολί, συνοδευόμενα από ένα Όσκαρ και μια Χρυσή Σφαίρα δεύτερου ρόλου. Καλή εδώ πράγματι η Τζολί, αν και σε αβανταδόρικο ρόλο, αλλά συνήλθε ερμηνευτικά μονάχα μετά μια πενταετία και βάλε. 

 8) Ιπτάμενος Κροίσος/ The Aviator

Αμερικανική βιογραφική ταινία, σκηνοθεσία Μάρτιν Σκορτσέζε με τους: Λεονάρντο Ντι Κάπριο, Κέιτ Μπλάνσετ, Κέιτ Μπεκινσέιλ, Άλεκ Μπάλντουιν, Τζουντ Λο, Ίαν Χολμ

Αφού κληρονόμησε μια τεράστια περιουσία από πετρελαϊκές δραστηριότητες, ο νεαρός Χάουαρντ Χιουζ ξοδεύει υπέρογκα ποσά για να γυρίσει την ταινία "Άγγελοι της Κολάσεως", έχει επεισοδιακές σχέσεις με την Κάθριν Χέμπορν, την Άβα Γκάρντνερ και άλλες σταρ του Χόλιγουντ, δίνεται με πάθος στην αεροπλοΐα, προκαλεί οικονομικά και πολιτικά σκάνδαλα, αλλά αδυνατεί να αντιμετωπίσει τους εσωτερικούς του δαίμονες, που τον καθιστούν ένα όλο και περισσότερο υποχόνδριο και αγοραφοβικό άτομο, απομονωμένο από τον υπόλοιπο κόσμο. Τιμήθηκε με 5 Όσκαρ.

9)Soul Keeper/ Ψυχή Και Σώμα

Σκηνοθεσία: Roberto Faenza, Πρωταγωνιστούν: Iain Glen, Emilia Fox, Caroline Ducey, Craig Ferguson, Jane Alexander

Κριτική: Δημήτρης Βαρελάς από Αθηνόραμα

Δύο άνθρωποι συναντιούνται σε μια βιβλιοθήκη της Μόσχας: ο Σκωτσέζος ιστορικός dr. Fraser (Craig Ferguson) και η μισή Γαλλίδα - μισή Ρωσίδα Mari (Caroline Ducey). Θα τους ενώσει η έρευνά τους για το παρελθόν της Sabina Spielrein. Πίσω στο 1905 μια κοπέλα μεταφέρεται από τη Ρωσία σε ψυχιατρική κλινική στην Ελβετία καθώς πάσχει από υστερία. Είναι η Sabina Spielrein. Την επιμέλειά της στην κλινική θα αναλάβει ένας νεαρός ψυχίατρος ο οποίος αποφασίζει για πρώτη φορά να εφαρμόσει την μέθοδο του καθηγητή του, Siegmund Freud. Είναι ο Carl Jung. Αφού η Sabina θεραπευτεί, ο έρωτας της με τον άνθρωπο που την έβγαλε από το σκοτάδι θα τους φέρει κοντά και στη συνέχεια θα τους απομακρύνει. Επιστρέφει στη Ρωσία, σπουδάζει ιατρική, γίνεται ψυχαναλύτρια και ιδρύει το περίφημο Λευκό Νηπιαγωγείο.

10) Blue Jasmine (2013)

Ακόμη μια ταινία του Woody Allen, η οποία παρουσιάζει τη διαταραγμένη ψυχολογία μας γυναίκας με συμπτώματα αγχώδους διαταραχής και προβλήματα κατάχρησης αγχολυτικών φαρμάκων και αλκοόλ. Η Γιασμίν φτάνει στην αδερφή της στο Σαν Φανσίσκο χωρισμένη και με ελάχιστα χρήματα, προσπαθώντας να φτιάξει την ζωή της. Εξαιτίας, όμως , ης συμπεριφοράς της διάφορα προβλήματα προκύπτουν.

* Για την πλοκή των ταινιών, χρησιμοποιήθηκε ως πηγή: Athinorama